سوناۋ 1991 جىلى قازاق تاۋەلسىزدىگىن العاندا تۇڭعىش مويىنداعان تۇرىك باۋىرلارىمىز ەكەنى سانادان شىعا قويعان جوق. الماعايىپ ساتتەردە ءوز تىزگىنىن قولىنا ۇستاعان ەلىمىزگە سەنىم ءبىلدىرىپ, قولداۋ كورسەتكەن اعايىننىڭ پەيىلى ءبىز ءۇشىن قاي كەزدە دە اقجارقىن, تازا. ويتكەنى, تاريحىن عاسىرلاردان تارتقان مەملەكەت قازاق جۇرتىنىڭ ءار قۋانىشىنا ورتاقتاسىپ, بارىن ۇسىنىپ كەلەدى بۇگىنگە دەيىن. سوڭعى رەت استانا قالاسىنىڭ ون بەس جىلدىق مەرەيتويىندا دا قارا تەڭىزدىڭ جاعاسىنان قۇرامىندا سەكسەن ونەرپازى بار «مەكتەپ» وركەسترى كەلىپ, ەلوردانى ءان مەن كۇيگە بولەگەن.
ەندى تۇرىك باۋىرلاردىڭ قۋانىشىن ءبىز بولىسەتىن كەز كەلدى. 29 قازان – تۇركيا رەسپۋبليكاسىنىڭ توقسان جىلدىعى. ءارتۇرلى كەزەڭدەردە التى ءجۇز وسمان باسقارعان الىپ يمپەريا ءبىرىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىستا ەركىندىگىنەن ايىرىلىپ, 1923 جىلى اتا تۇرىكتىڭ كۇشىمەن قايتا ەڭسە تۇزەپتى. سودان كۇنى كەشەگە دەيىن دامۋدىڭ داڭعىل جولىنا ءتۇسىپ, الەمنىڭ تالاي ەلىنە ۇلگى بولۋدا.
كەشە تاريحي مەرەكەگە وراي كونگرەسس-حولل سارايىندا «يۋنۋس ەمرە» وراتورياسى قويىلدى. ەسىلدىڭ جاعاسىن تۇرىك اۋەنى تەربەپ, تىڭدارماندار تۇرىك سەزىمدەرىمەن قاناتتانىپ قايتتى. كومپوزيتور ادنان سايگۇننىڭ ايگىلى وراتورياسىن ساحنادا سالتاناتپەن ورىنداعان سوليستەر – ايحان ۋشتۋك, شەبنەم الگىن, نۋردان كۋچۋكەكمەكچي, تۋندجاي كۋرتوگلۋ جانە ديريجەر يبراھيم يازىدجى شەبەرلىكتەرىمەن كورەرمەننىڭ ىستىق ىقىلاسىنا بولەندى.
ال, يۋنۋس ەمرە كىم؟ ول – يسلام ءدىنىن ماداقتاپ, ناسيحاتتاپ, الپىس ءۇش جاسىنان جەر استىندا عۇمىر كەشكەن قوجا احمەت ءياسساۋيدىڭ شاكىرتى كورىنەدى. ءتول ءدىنىمىزدىڭ قانات جايۋىنا قىزمەت ەتكەن سوپى ۇستاز ىزىمەن ۇرپاعىنا كوپتەگەن شىعارمالارىن قالدىرعان. ءدىنداردىڭ جىرلارىن سازبەن ارلەگەن ادنان سايگۇن تۇركياداعى ەڭ تالانتتى دەگەن ون كومپوزيتوردىڭ ءبىرى ەكەن. ۇيىمداستىرۋشىلاردىڭ سوزىنە سەنسەك, سوپىنىڭ سوزىنە جازىلعان «يۋنۋس ەمرە» وراتورياسى سازگەردىڭ تاڭداۋلى تۋىندىلارىنىڭ قاتارىنان. بۇل الەمنىڭ ون ءۇش تىلىنە اۋدارىلعان.
كەش بارىسىندا استاناداعى يۋنۋس ەمرە اتىنداعى تۇرىك مادەني ورتالىعىنىڭ ديرەكتورى يبراحيم يىلدىرىمدى از-كەم اڭگىمەگە تارتقان ەدىك. «ءبىز استانا قالاسىندا ءۇش جىلدان بەرى جۇمىس ىستەپ كەلەمىز. ماقساتىمىز – قازاق پەن تۇرىك اراسىنداعى قارىم-قاتىناستى كوتەرۋ, مادەنيەتتى دامىتۋ. بيىل ورتالىق باستاماسىمەن قازاق ەلورداسىندا ۇلكەندى-كىشىلى قىرىق شاقتى شارا ۇيىمداستىردىق. سولاردىڭ ءبىرى – مامىر ايىندا ازەربايجان, وزبەك, قىرعىز, قازاق جانە تۇرىك حالىقتارىنا ورتاق قوجاناسىر سيمپوزيۋمى. استانالىقتار جوعارى باعالادى, جاقسى قابىلدادى» دەدى ول. يبراحيم يىلدىرىم مادەني شارالار لەگى كەلەسى جىلدا دا جالعاسىن تاباتىنىن جەتكىزدى. ياعني, اقپان ايىندا تۇركيادان «حيۋرەم سۇلتان» قويىلىمىن اكەلۋ جوسپارلارىندا بار ەكەن. سونىمەن قاتار, مادەني ورتالىق ۇلتتىق بالالار فەستيۆالىن ءتورتىنشى مارتە وتكىزەدى.
اسحات رايقۇل
