كۇن ساناپ ەمەس, ساعات سايىن قىمباتتاعان ازىق-تۇلىك باعاسىن اۋىزدىقتاۋ مۇمكىن بە؟ ەلوردا ينۆەستيتسيا ءۇشىن تارتىمدى قالا دەيمىز, الايدا ىندەت شەتەلدىك ينۆەستورلار قىزىعۋشىلىعىن تومەندەتتى. ەندى نە ىستەۋ كەرەك؟ وسى جانە وزگە دە وزەكتى ساۋالدارعا نۇر-سۇلتان قالاسىنىڭ ينۆەستيتسيالار جانە كاسىپكەرلىكتى دامىتۋ باسقارماسىنىڭ باسشىسى ەرجان بالتاەۆ جاۋاپ بەرەدى.
– جۇرت «مەملەكەت ازىق-تۇلىك باعاسىن تۇراقتاندىرۋ ءۇشىن نەندەي ارەكەت جاساپ وتىر؟» دەيدى. ايتىڭىزشى, بۇل سۇراق قانشالىقتى ورىندى؟ جالپى نارىق زامانىندا باعانى ۋىسىندا ۇستاپ وتىرۋ مەملەكەت قولىنان كەلە مە؟
– ەلوردادا قالا اكىمى التاي كولگىنوۆتىڭ باستاماسىمەن بيىل 8,6 ملرد تەڭگە تۇراقتاندىرۋ قورىنا بەرىلدى. سول باعىتتا «اينالىمداعى مەحانيزم» جوباسى اياسىندا جۇمىس جۇرگىزۋدەمىز. الەۋمەتتىك كاسىپكەرلىك قورى سونىڭ وپەراتورى بولىپ تابىلادى. سونىمەن قاتار Magnum, Aqmol سياقتى ساۋدا جەلىلەرىنە قارجى ءبولۋ ارقىلى تاۋارلار باعاسىن تۇراقتاندىرىپ جاتىرمىز. تۇراقتاندىرۋ قورىنىڭ نەگىزگى ماقساتى باعانى وسىرمەۋ ەمەس, بىزدە نارىقتىق ەكونوميكا بولعاندىقتان, باعا نارىققا بايلانىستى قالىپتاسادى. دەگەنمەن الەۋمەتتىك جاعدايى تومەن ازاماتتارعا, مەملەكەتتىك قىزمەتكەرلەرگە كومەك بولسىن دەپ وسىنداي شارالاردى اتقارىپ وتىرمىز. تاعى جىل سايىن جارمەڭكەلەر ۇيىمداستىرامىز. ەلوردا اگرارلىق ءوڭىر ەمەس. كوكونىس ءوسىرۋ بويىنشا جوبالارىمىز جوق. سوندىقتان وڭتۇستىك وڭىرلەرمەن تىكەلەي جۇمىس ىستەيمىز.
بۇگىندە وڭىرلەردىڭ قولداۋىمەن قالامىزدا 13 جارمەڭكە ءوتتى. قازىرگى تاڭدا 2 جوبامىز بار. قالادا 2 جىلىجاي سالىنادى, بۇگىندە ونىڭ سانى ساۋساقپەن سانارلىق. جىلىنا 10 مىڭ توننا ءونىم شىعاراتىن 2 جىلىجاي باعانى تۇراقتاندىرۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى دەگەن ويدامىز. ازىق-تۇلىك باعاسى – وتە ۇلكەن ماسەلە. حالىقتىڭ قارنى توق بولسا, «نان بولسا ءان دە, كۇي دە بولادى» دەمەكشى, ەلىمىزدىڭ الەۋمەتى تۋرالانعان سايىن حالىقتىڭ دا جاعدايى وڭالادى. الەۋمەتتىك تاۋارلار باعاسىن قولجەتىمدى ەتسەك, ءاربىر وتباسىنىڭ ايلىعى شايلىعىنان اساتىن بولادى.
– اقمولالىق تاۋار وندىرۋشىلەر استانالىق جارمەڭكەگە وتكەن اپتادا 460 توننادان استام ءونىم, ال ونىڭ الدىندا سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى 1200 توننا تاۋارىن ۇسىندى. ونىڭ تونناسىن قالاي ەسەپتەيسىزدەر؟ الدە بۇل باسەكەدەن تۋعان جاساندى, قۇلاققا جاعىمدى تسيفرلار ما؟
– ءار ءوڭىر الەۋەتىنە ساي ءونىم اكەلەدى. سوندىقتان باسەكەدەن دەپ ايتۋ قيىن. ماركەتينگتىك تۇرعىدان, حالىققا ءوڭىردىڭ ءونىمىن كورسەتۋ ماقساتىندا سونداي كولەمدە الىپ كەلەدى. ءار تاۋاردىڭ سەرتيفيكاتتارى بولادى, ونى ءار وبلىس وزدەرى بەرگەندىكتەن سەنىمدى اقپارات دەپ ويلايمىز.
– اقجاعالىلار باسقارمادان كەلگەن كەزدە جارمەڭكە باعاسى باسقا دا, سىزدەر كەتكەننەن كەيىن باسقا. وسىنداي ولقىلىقتى جاسىرىن ساتىپ الۋشى جىبەرىپ بولسىن, تەكسەرەسىزدەر مە؟ جالپى مۇندايدىڭ بارىن بىلەسىز بە؟ جارمەڭكەدە تارازىدان جەيدى دەيدى جۇرت. تۇستەن كەيىن بارىڭىزشى, ەۋرازيا ساۋدا ورتالىعىنىڭ ساۋداگەرلەرى تاۋارلارىن ساتىپ تۇرادى. نەگە؟ الدە بۇعان كوز جۇما قارايسىزدار ما؟
– جارمەڭكەدە باعا ءۇي جانىنداعى دۇكەندەگىسىمەن سالىستىرعاندا 10-15 پايىزعا تومەن. ونداي بولماسا, كۇننىڭ سۋىعىنا قاراماستان جۇرت ەرتەمەن وسىندا جينالماس ەدى. باعالارىن تەكسەرەتىن ۆولونتەرلەر بار. وتىنىشتەردى ەسكەرەمىز. ماسەلەن, مۇندا جارىق كەرەك ەكەن, ونى ەسكەرىپ, كەلەسى جىلى دۇرىستايمىز. تارازىعا توقتالسام, بولاشاقتا جارمەڭكە كىرەبەرىسىندە ارنايى تارازى قويۋ جوسپاردا بار.
اتىراۋ وبلىسى جارمەڭكەگە كوكونىستەر اكەلمەدى. ال جارمەڭكەگە كەلگەن ادام بارلىق تاۋاردى ساتىپ العىسى كەلەدى. سوندىقتان جارمەڭكەدە جەرگىلىكتى ساتۋشىلاردى, تاۋار وندىرۋشىلەرىن بايقاپ قالاسىزدار. بۇل كەلىسىلگەن, جارمەڭكەگە وڭىرلىك تاۋار وندىرۋشىلەرمەن بىرگە جەرگىلىكتى كاسىپكەرلەر دە قاتىسادى.
– بۇعان دەيىن استانادا 87 ينۆەستيتسيالىق جوبا جۇزەگە اسىرىلىپ جاتقانىن ايتقان ەدىڭىز. ينۆەستيتسيالىق قارجى قاي سالالارعا باعىتتالعان؟ ولاردىڭ ناتيجەسىن قاشان كورەمىز؟
– 2019 جىلدىڭ تامىزىنان ەلوردادا 21 ايماقتىق ينۆەستيتسيالىق كەڭەس ءوتتى. سونىڭ شەڭبەرىندە 150-گە جۋىق ينۆەستيتسيالىق جوبا قولداۋ تاپتى. قازىر وسى باعىتتا جۇمىستار جالعاسۋدا. قازىرگى تاڭدا ءبىلىم سالاسىنا دەگەن قىزىعۋشىلىق جوعارى, 50-گە جۋىق جوبا جۇزەگە اسۋدا. ودان بولەك لوگيستيكالىق ورتالىقتار, كەلەسى, اۋىلشارۋاشىلىق ونىمدەر شىعارۋ, قويمالار سالۋ, سىر زاۋىتى, ءسۇت زاۋىتى, كونديتەرلىك فابريكالار بويىنشا جوبالاردى ىسكە اسىرىپ جاتىرمىز. قالامىز نەگىزگى تاماق ونىمدەرىنىڭ جىلىنا 750 مىڭ تونناسىن تۇتىنادى. سونىڭ 30 پايىزعا جۋىعىن استانادا وندىرەمىز. سونىمەن قاتار قۇرىلىستىڭ قارقىنى جوعارى دەڭگەيدە. زەرتتەۋ جۇرگىزگەنىمىزدە الەم بويىنشا قارقىندى دامىپ كەلە جاتقان استانالار ىشىندە نۇر-سۇلتان قالاسى ءابۋ-دابيمەن تەڭ دارەجەدە ەكەنىن انىقتادىق. جىلىنا 3 ميلليون شارشى مەتر تۇرعىن ءۇيدىڭ عانا قۇرىلىسى ءبىتىپ جاتسا, ودان بولەك تاعى قانشاما قۇرىلىس اياقتالىپ جاتادى. بۇل حالىق سانىنىڭ وسۋىنە جانە نارىققا وڭ اسەرىن تيگىزەدى.
