وتكەن عاسىردىڭ 80-ءشى جىلدارىنىڭ ورتاسىنان باستاۋ العان جاريالىلىق قوزعالىسى كەڭەس ۇكىمەتى قۇرساۋىندا بۇلقىنعان قازاقتىڭ ۇلتتىق رۋحىن مازداتىپ, قانىن تۋلاتتى. سول كەزدەگى كوكەن شاكيەۆ, ماناپ كوكەنوۆ, قاليحان التىنباەۆتاردان جالعاسقان سۋىرىپسالمالىق ونەردىڭ الداسپانى – ايتىس ونەرى قىناپتان سۋىرىلعانداي, ەل ساحناسىندا جارقىلداپ شىققانى ەرەكشە قۇبىلىس ەدى. سونداعى وتكىر ءسوزدى وڭدى-سولدى سەرمەپ, اقىرىپ تەڭدىك سۇراعان وجەت اقىننىڭ ءبىرى دە بىرەگەيى ەرىك اسقاروۆ بولاتىن.
1990 جىلى الماتىداعى لەنين سارايىندا وتكەن رەسپۋبليكالىق ايتىستا تورعايدىڭ توپجارعانى قونىسباي ابىلوۆپەن جۇپتالعان ەرىك اقىن ءاۋ دەپ باستاعان اماندىعىندا:
الماتى تالايلارعا ارمان قالا.
كوگىندە كوپ جۇلدىزى جانعان قالا.
دۇشپانى نە دەسە دە, و دەسىنشى,
جايناتىپ ديماش اعام سالعان قالا – دەگەندە 86-شى جىلعى كوتەرىلىستەن بەرمەن, تالاي قياناتتارعا ەرىكسىز ءتوزىپ, جانى كۇيزەلىپ, ىشىنەن تىنىپ كەلگەن ءتورت مىڭ كورەرمەن الاقاندارىن اياماي سوققانى سونشالىق, سارايدىڭ ىشىندە جارىلىس بولعانداي اسەر ەتتى.
– …حالقىمنان اينالايىن, ريزامىن, اعاسىن بۇرىنعىداي سۇيەدى ەكەن, – دەگەن كەزدە زالدا وتىرعان حالىق وتىرعان ورىندارىنان دۇركىرەي كوتەرىلىپ ودان بەتەر شاپالاق ۇردى. جۇرتتىڭ اراسىندا وتىرعان جوعارعى لاۋازىمدى بيلىك وكىلدەرى قاتتى ساستى. جان-جاقتارىنا يمەنە قاراپ, ءۇرپيىپ قالعانىمەن ورىندىقتارىندا ولار دا وتىرا بەرۋگە داتتەرى جەتپەي, تۇرىپ قول سوعۋعا ءماجبۇر بولدى.
ەكى كۇندىك ايتىستىڭ العاشقى كۇنىندە بولعان بۇل ايتىس قازاقستان ورتالىق پارتيا كوميتەتىندە قارالىپ, كەلەسى كۇنگى ايتىستىڭ تاعدىرى تالقىعا تۇسۋگە دەيىن باردى. ەرىك اسقاروۆ سەكىلدى «بۋنتار», «بۇزىق» اقىندى ايتىستان شەتتەتۋ ماسەلەسى دە تالقىلانادى. سول كەزدە رەسپۋبليكانىڭ يدەولوگياسىن باسقارىپ وتىرعان وزبەكالى جانىبەكوۆ, قامال سمايلوۆ, ساعات اشىمباەۆ سەكىلدى كەمەڭگەر تۇلعالار بولماعاندا, ولاردىڭ الدىنا بارعان راحمانقۇل بەردىباەۆ, تۇرسىنبەك كاكىشەۆ سەكىلدى الاتاۋداي اقساقالدار بولماعاندا ەرىكتىڭ جاعدايى الدە قانداي سيپات الۋى ىقتيمال ەدى. كەيىن سول وتىرىستا تۇرسەكەڭنىڭ «قاشانعى اۋزىمىزدى جاۋىپ, ارتىمىزدى قىسىپ جۇرە بەرمەكپىز. شىندىقتى اقىندار ايتپاعاندا كىم ايتادى؟!» دەپ تەگەۋرىندى ءسوز سويلەگەنىن ەستىگەنبىز. سول ءبىر كۇندەر ەرىكتىڭ جۇلدىزى جانىپ, ايتىس ونەرىنىڭ جاڭاشا باعىتقا بەت بۇرعان تاريحي ءساتى بولدى.
الماتىعا وقۋعا بارعان ەرىك تۋىسقان اپايى, اقىن ءامينا شالاباەۆانىڭ بالاسىنداي قامقورلىعىنا بولەندى. اكەسىن جاقسى تانيتىن عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ, حامزا ابدۋلليننىڭ ۇيلەرىنە بارىپ ءجۇرىپ, عيبراتتارىن تىڭداپ, ءتالىمىن الدى. ولار ارالاساتىن كەمەڭگەرلەرمەن تانىستى, سولاردى ۇلگى تۇتتى.
تەاتر ينستيتۋتىندا رەجيسسەر ماماندىعى بويىنشا ءبىلىم العان ول كەز كەلگەن وقيعانى تۇرلەندىرىپ بايانداعاندا, تىڭداۋشىسىن كەيدە كۇلدىرىپ, كەيدە تولقىتۋشى ەدى. عابيت مۇسىرەپوۆتىڭ, حامزا ابدۋلليندەردىڭ ايتقان اڭگىمەلەرىن ءوز داۋىستارىنا سالىپ وتىرىپ ادەمى جەتكىزەتىن. اسىرەسە, حامزا اعانىڭ ءوزىن قۋدالاپ, سوتتاپ, ءومىرىن ۋلاعان كەڭەس وكىمەتىنە ءىشى ءبىر جىلىماي, ۇنەمى «بۇل قارعىس اتقان سابەت ۇكىمەتى ۇزاققا بارمايدى, قۇرىپ تىنادى» دەپ وتىراتىنىن ەرەكەڭنەن ەستىگەم. سونداي ءىرى تۇلعالاردىڭ ادامي قايسار قاسيەتتەرىن, ازاماتتىق كوكسەگەن ۇستانىمدارىن بويىنا دارىتقاندىعى ونىڭ بىربەتكەي تابيعاتىنان ءاردايىم كورىنىس تاۋىپ تۇراتىن. ول ۇلكەنمەن دە, كىشىمەن دە تەز ءتىل تابىسىپ, ءىش-باۋىرىنا كىرىپ كەتەتىن. اينالاسىنداعى ادامداردى كوتەرە دارىپتەپ, جەلپىلدەتىپ وتىراتىن. بايانعالي ءالىمجانوۆ, بەكبولات تىلەۋحانوۆپەن ءبىر انادان تۋعانداي بولدى. رەسپۋبليكالىق تەلەۆيدەنيەدە حابار ۇيىمداستىرىپ, ءجۇرسىن ەرمانوۆ, تەمىرشە سارىباەۆتاردىڭ قاسىندا ءجۇردى.
جازۋشىلار وداعىن باسقارعان ولجاس سۇلەيمەنوۆ تە وعان سەنىم ارتىپ, ساپارلارعا بىرگە الىپ شىققانىن بىلەمىن. كورنەكتى جازۋشى ساكەن سەرى اعامىزدىڭ تۋعان ىنىسىندەي ارالاستى. سەرى اعامىزدىڭ ونى سونداي جان تارتىپ جاقسى كورگەنىن, ەرەكەڭنىڭ قارالى جيىنىنا بارعاندا كورگەنىم ءالى كوز الدىمدا. بولماشىعا بوساي قويمايتىن ساكەن اعام ەلدىڭ الدىندا قاتتى تولقىپ, سويلەي الماي, سولقىلداپ جىلاپ ەدى. ەرىك جالپى جۇرتقا جاعىمدى, جانى جايساڭ, ەشكىمگە جاتتىعى جوق, اقجارما اق كوڭىلدى, اڭقىلداعان اسىل ازامات بولاتىن.
ەكەۋمىز العاشقى تانىسقان كەزدەن-اق باۋىرلاسىپ كەتتىك. كەزدەسسەك قيماي قوشتاسىپ, كورىسپەسەك ساعىنىساتىنبىز. بىردە مەنى شىعارىپ سالۋ ءۇشىن الماتىنىڭ ۆوكزالىنا كەلدى دە, قوشتاسقىسى كەلمەي پويىزعا بىرگە وتىرىپ كەتە باردى. ەكەۋمىز قازىرگى استانا, تسەلينوگرادقا كەلدىك. سوندا تۇراتىن اعامنىڭ ۇيىندە ءبىر كۇن بولىپ مەن ونى الماتىعا شىعارىپ سالدىم. ونداي قيماس ساتتەرىمىز ءجيى بولاتىن…
ەرىك اسقاروۆ شىعارماشىلىعى مايەكتى, مازمۇندى, كەسەك دۇنيەلەردەن تۇرادى. از جازسا دا, ساز جازىلعان ادەبي مۇرالارى – سونىڭ ايعاعى. جاس كەزىندە جارق ەتىپ, كوزگە تۇسكەن ولەڭدەرى «جەتىگەن» اتتى توپتىق جيناققا باسىلعان كەزدەن-اق اعا بۋىن قالامگەرلەر ءوز باعالارىن بەرىپ, جىلى لەبىزدەرىن ءبىلدىردى. «كوگىلدىر» اتتى جىر جيناعى ءۇشىن مۇقاعالي ماقاتاەۆ اتىنداعى سىيلىقتى يەلەندى. قازاقستان لەنين كومسومولى سىيلىعىن العانى دا ءوز داۋىرىندە كوپ زامانداسىنىڭ قولى جەتە بەرمەيتىن ابىرويلى دارەجە ەدى. استانا قالاسىنا بارعاننان كەيىن جارىققا شىققان «استانا جۇرتىن اينالسام» اتتى كىتابى تاۋەلسىز حالقىنىڭ رۋحىنان سۋسىنداعان جۇرەك تولعانىستارىنىڭ جەمىستەرىنە تولى.
قازاق ەلى قول جەتكىزگەن تاۋەلسىزدىككە قاتارىنان وزا وي بارلاتقان, جان جۇرەگىن جالاۋ ەتىپ ۇمتىلعان, ازاتتىق جاريالانعان ساتتە اسا قۋانعان ەرىك اسقاروۆ مەملەكەتىمىزدىڭ بەرىك قالىپتاسۋىنا بارىنشا ۇلەس قوسۋدى مۇرات ەتتى. سول ءۇشىن كوكشەتاۋدان استاناعا كوشتى.
ەرىك اسقاروۆ تۋعان جەرىمەن تىعىز بايلانىستا ءومىر ءسۇرىپ, ەل-جۇرتىنىڭ تىنىس-تىرشىلىگىنە بار ىقىلاسىمەن ارالاسىپ, پەرزەنتتىك پارىزىن وتەۋ ءۇشىن قولىنان كەلگەن بار قىزمەتىن ايامادى. ەسىل-كوكشە ولكەسىنە ورتاق ۇل بولىپ, ۇلگى قالدىردى. سولتۇستىك قازاقستان وبلىسىنىڭ حالقى, اكىمدەرى ەرىك اسقاروۆتىڭ ەڭبەگىن باعالاپ, ارۋاعىن قۇرمەتتەۋدە تالاي جۇرتقا ۇلگى ەتەرلىك ءىس-شارالاردى جۇزەگە اسىرىپ كەلەدى. ەسىمىن ۇرپاق جادىندا قالدىرۋ ماقساتىندا مەكتەپكە, كوشەگە اتىن بەرگەنى, وبلىس اكىمى قۇمار اقساقالوۆتىڭ قولداۋىمەن ەرىك اسقاروۆ اتىنداعى جاس اقىندار ونەر مەكتەبىن اشىپ, بيىلعى جىلى الپىس جىلدىعىنا ارنالعان الامان ايتىس ۇيىمداستىرىپ جاتقاندىعى سونىڭ جارقىن ايعاعى دەپ بىلەمىن.
ەرەكەڭ سوڭعى جىلداردا يسلام دىنىنە تولىقتاي دەن قويىپ, قۇداي قوسقان قوساعى ءناسىپجان مەن ۇل-قىزدارىن دا ساجدەگە جىعىلۋىنا جول نۇسقاپ, ءوز وتباسىنا يمامدىق قۇردى. بۇل ونىڭ 1990 جىلعى ايتىستا راتبەك قاجى سىيلاعان قۇراندى ءسۇيىپ, ماڭدايىن تيگىزىپ تۇرىپ, حالىق الدىندا اللاعا بەرگەن سەرتى بولاتىن.
ەرىك اسقاروۆ تۋرالى كوپ ايتۋعا بولادى. ول كەمەلىنە ەندى تولىپ, كەمەڭگەرلىك بەلەسكە كوتەرىلەر شاقتا كەنەتتەن ۇزىلگەن, مۇحامەدحافيزدەي اكەدەن جانىپ تۋعان, حاديشاداي انادان الىپ تۋعان قايراتكەر اقىن, قازاقتىڭ حالىقشىل پەرزەنتى ەدى.
قۇدايبەرلى مىرزابەك,
اقىن, قازاقستان
جازۋشىلار وداعىنىڭ مۇشەسى
