جىلجىمايتىن مۇلىكتى تىركەۋدىڭ جاي-جاپسارى جونىندە استانا قالاسى ادىلەت دەپارتامەنتى باسشىسىنىڭ ورىنباسارى ەربول ساعىن گازەتىمىزگە بەرگەن سۇحباتىندا اڭگىمەلەپ بەردى.
– ەربول ۋبايدوللاۇلى, جىلجىمايتىن مۇلىك نىسانىنىڭ جەكە مەنشىك يەسىنە قاتىستى قۇقىقتىق كاداستردىڭ تىركەۋ ىسىندە جاتقان قۇجاتتاردىڭ كوشىرمەلەرى قانداي جاعدايدا بەرىلەدى؟
– قازاقستان رەسپۋبليكاسى ادىلەت ءمينيسترىنىڭ 2015 جىلدىڭ 28 ساۋىرىندەگى №246 بۇيرىعىنا سايكەس «تiركەۋ ورگانى كۋالاندىرعان تiركەۋ iسi قۇجاتتارىنىڭ كوشiرمەلەرiن بەرۋ» مەملەكەتتىك قىزمەتىنىڭ ستاندارتى قابىلداندى. ستاندارتقا سايكەس, مەملەكەتتىك قىزمەتتى ادىلەتتىڭ اۋماقتىق ورگاندارى جۇرگىزەدى. وتىنىشتەردى قابىلداۋ جانە مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ كورسەتىلگەنى تۋرالى ناتيجەنى بەرۋدى حالىققا قىزمەت كورسەتۋ ورتالىقتارى جۇزەگە اسىرادى. تiركەۋ ورگانى كۋالاندىرعان تiركەۋ iسi قۇجاتتارىنىڭ كوشiرمەلەرi ءبىر جۇمىس كۇنى ىشىندە بەرىلەدى. مەملەكەتتىك قىزمەتتىڭ كورسەتىلۋ فورماسى: قاعاز تۇرىندە. مەملەكەتتىك قىزمەت جەكە جانە زاڭدى تۇلعالارعا تەگىن كورسەتىلەدى.
– جەكە سوت ورىنداۋشىسىنا بورىشكەردىڭ جىلجيتىن جانە جىلجىمايتىن مۇلىكتى يەسىزدەندىرۋ بويىنشا قانداي دا ءبىر ءىس-ارەكەتتەر جاساۋىنا تىيىم سالۋ تۋرالى قاۋلى شىعارۋىنا سوتتىڭ سانكتسياسى قاجەت پە؟
– بۇل ماسەلە بۇگىنگى تاڭدا وزەكتى بولىپ تۇر. سەبەبى, بيىلعى جىلدىڭ 1 قاڭتارىنا دەيىن سوت ورىنداۋشىسى اتقارۋشىلىق قۇجاتتىڭ ورىندالۋىن قامتاماسىز ەتۋ جونىندەگى قولدانىلاتىن شارالاردى سوت سانكتسياسىمەن جۇزەگە اسىراتىن, ياعني جىلجيتىن جانە جىلجىمايتىن مۇلىكتى يەسىزدەندىرۋ بويىنشا بورىشكەردىڭ قانداي دا ءبىر ءىس-ارەكەتتى جاساۋىنا تىيىم سالۋ تۋرالى قاۋلىنى سانكتسيالاۋ سوتقا تيەسىلى بولاتىن. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ «اتقارۋشىلىق ءوندىرىس جانە سوت ورىنداۋشىلاردىڭ مارتەبەسى تۋرالى» زاڭىنىڭ 32-بابىنىڭ 6-تارماعىنا 29.10.2015 جىلعى (01.01.2016 جىلدان باستاپ جۇزەگە اسىرىلىپ كەلەدى) ەنگىزىلگەن وزگەرىستەرگە بايلانىستى جىلجيتىن جانە جىلجىمايتىن مۇلىكتى يەسىزدەندىرۋ بويىنشا بورىشكەرگە قانداي دا ءبىر ءىس-ارەكەت جاساۋعا تىيىم سالۋ تۋرالى قاۋلى سانكتسيالانۋعا جاتپايدى.
– مەملەكەتتىك ورگاندار جانە وزگە دە ۋاكىلەتتى تۇلعالارمەن جازاعا تارتىلاتىن اۋىرتپالىقتاردى تىركەۋ قانداي مەرزىمدە جۇزەگە اسىرىلادى؟
– «جىلجىمايتىن مۇلىككە قۇقىقتاردى مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭىنىڭ 23-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس مەملەكەتتىك ورگاندار جانە وزگە دە ۋاكىلەتتى تۇلعالارمەن جازاعا تارتىلاتىن اۋىرتپالىقتاردى, سونداي-اق زاڭگەرلىك تالاپتى تىركەۋ تىركەۋشى ورگانعا ءوتىنىش كەلىپ تۇسكەن ساتتەن باستاپ تەز ارادا جۇزەگە اسىرىلۋى كەرەك.
– قۇقىق كاداسترىندا اۋىرتپالىقتىڭ قاي تۇرلەرى تىركەۋگە جاتاتىنىن ايتىپ وتسەڭىز؟
– «جىلجىمايتىن مۇلىككە قۇقىقتاردى مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى» قازاقستان رەسپۋبليكاسى زاڭىنىڭ 5-بابىنا سايكەس قولدانۋ قۇقىعى ءبىر جىلدان كەم ەمەس, سونىڭ ىشىندە جالعا بەرۋ, وتەۋسىز قولدانۋ, سەرۆيتۋتتار, قاراي وتىرىپ ءومىر باقي اسىراۋ قۇقىعى, سەنىمگەرلىك باسقارماسىنىڭ قۇقىعى, ونىڭ ىشىندە اسىراۋ, قامقورشى بولۋى بارىسىندا, مۇراگەرلىك قۇقىقتىق قارىم-قاتىناستا, بانكروتتىق جانە باسقالار, كەپىل, تۇتقىن, قولدانۋدى شەكتەۋ (تىيىم سالۋ), جىلجىمايتىن مۇلىكتى باقىلاۋ نەمەسە بەلگىلى ءبىر جۇمىستاردى ورىنداۋ, ياعني ولاردىڭ قۇزىرەتتىلىگىنىڭ شەگىندە مەملەكەتتىك ورگاندار الىم سالاتىن جانە قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ زاڭدارىمەن قاراستىرىلعان وزگە دە جىلجىمايتىن مۇلىككە اۋىرتپالىق قۇقىعى. بۇعان باسىمدىق قىزىعۋشىلىقتارى جاتقىزىلمايدى.
– ەگەر سوتتىڭ تالاپتى قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى انىقتاماسىندا جىلجىمايتىن مۇلىككە اۋىرتپالىق سالۋ تۋرالى كورسەتىلسە, وندا بۇل انىقتاما سوت ورىنداۋشىسىنا جىبەرىلە مە, الدە تىركەۋشى ورگانعا ما؟
– قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ 31.10.2015 جىلعى ازاماتتىق پروتسەستىك كودەكسىنىڭ 158-بابىنىڭ 1-ءبولىمىنىڭ 8-تارماقشاسىنا سايكەس (01.01.2016 جىلدان باستاپ قولدانىسقا ەنگىزىلگەن) تالاپارىزدى قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى انىقتاما, ەگەر وندا اۋىرتپالىقتى تىركەۋ ءۇشىن جىلجىمايتىن نىساننىڭ مەكەنجايى بار بولسا, داۋلى مۇلىككە اۋىرتپالىقتى سالۋ
ءۇشىن تىركەۋشى ورگانعا جىبەرىلەدى, مۇلىك تۋرالى مالىمەتتەر بولماعان جاعدايدا تالاپارىزدى قامتاماسىز ەتۋ تۋرالى بۇل انىقتاما سوت ورىنداۋشىسىنا جىبەرىلەدى.
– زاڭگەرلىك تالاپتى تىركەۋ ءۇشىن نە نارسە نەگىزگە الىنادى؟
– «جىلجىمايتىن مۇلىككە قۇقىقتاردى مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى» قر 26.07.2007 جىلعى № 310-III زاڭىنىڭ 53-بابىنا سايكەس قىزىعۋشىلىق تانىتقان تۇلعالاردىڭ وتىنىشتەرى بويىنشا تىركەۋشى ورگان رەتىندە (ادىلەت ورگاندارى) زاڭگەرلىك تالاپتارى تىركەلۋى مۇمكىن, سونىڭ ىشىندە تالاپارىز بەرۋ فاكتى, شاعىم ءتۇسىرۋ نەمەسە سوت اكتىلەرىنە نارازىلىق ءبىلدىرۋ, جەر تەلىمىن تارتىپ الۋ تۋرالى شەشىم, كەپىلدەمە تۋرالى كەلىسىم, الدىن الا كەلىسىمشارت جانە وزگە دە فاكتىلەر. قىزىعۋشىلىق تانىتقان تۇلعا مەملەكەتتىك تىركەۋ ءۇشىن تىركەۋشى ورگانعا جەكە باسىن كۋالاندىراتىن قۇجاتتى, ونىڭ كوشىرمەسىن, سونىمەن قاتار زاڭگەرلىك تالاپتى راستايتىن قۇجاتتى ۇسىنادى. زاڭگەرلىك تالاپتاردىڭ مەملەكەتتىك تىركەۋى ەسەپتىك بولىپ تابىلادى جانە جىلجىمايتىن مۇلىككە مەملەكەتتىك تىركەۋدى نەمەسە اۋىرتپالىق قۇقىعىن انىقتاۋدى توقتاتۋعا اكەپ سوقپايدى.
– تىركەۋشى ورگاندا ءتىركەلگەن قۇقىق بەلگىلەۋشى قۇجاتتاردىڭ دۋبليكاتىن قاي جاعدايدا الۋعا بولادى؟
– «جىلجىمايتىن مۇلىككە قۇقىقتاردى مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى» قر 26.07.2007 جىلعى زاڭىنىڭ 36-بابىنا سايكەس قۇقىق كاداسترىندا تىركەۋ جۇزەگە اسىرىلعان جىلجىمايتىن مۇلىككە قۇقىقبەلگىلەۋشى قۇجاتتىڭ تۇپنۇسقاسىن جوعالتىپ نەمەسە زاقىمداپ العان جاعدايدا, قۇقىق بەلگىلەۋشى قۇجات تىركەۋشى ىستە ساقتالعان اتالمىش قۇجاتتىڭ دۋبليكاتىن بەرۋ ارقىلى قايتا قالىپقا كەلتىرىلەدى. ەگەر تىركەۋ ىسىندە ەلەكتروندى قۇجاتتىڭ قاعاز تۇرىندەگى كوشىرمەسى عانا بولسا, قۇقىق بەلگىلەۋشى قۇجاتتىڭ دۋبليكاتىن نوتاريۋس مۇراعاتىنان الىنعان قۇجاتتىڭ كوشىرمەسىن بەرۋ ارقىلى نوتاريۋس جۇزەگە اسىرادى.
– تىركەۋشى ورگان كەلىسىم جاساعان تۇلعالاردىڭ قولىنىڭ تۇپنۇسقاعا سايكەس ەكەندىگىن قانداي جاعدايدا تەكسەرەدى؟
– «جىلجىمايتىن مۇلىككە قۇقىقتاردى مەملەكەتتىك ءتىركەۋ تۋرالى» قر 26.07.2007 جىلعى زاڭىنىڭ 21-بابىنىڭ 4-تارماعىنا سايكەس, ەگەر كەلىسىم نوتارياتپەن راستالماعان بولسا, تىركەۋشى ورگان تۇلعالاردىڭ قولىنىڭ تۇپنۇسقاعا سايكەس كەلۋىن, ولاردىڭ قۇقىقتىق قابىلەتتىلىگىن, سونىمەن قاتار زاڭنىڭ 22-بابىنىڭ 2-تارماعىنا سايكەس, ەگەر قۇقىق كەلىسىمشارت نەگىزىندە نەمەسە كەلىسىمنىڭ نوتاريالدىق كۋالاندىرۋىنسىز تۋىنداسا, كەلىسىمنىڭ بارلىق قاتىسۋشىلارى ءتيىستى تارتىپپەن ءوتىنىش بەرۋى قاجەت.
– تۇلعا مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى قانداي مەرزىمدە ءوتىنىش بەرۋگە مىندەتتى؟
– «جىلجىمايتىن مۇلىككە قۇقىقتاردى مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى» قر 26.07.2007 جىلعى زاڭىنىڭ 9-بابىنا سايكەس ء(ارى قاراي – زاڭ) تۇلعا قۇقىق پايدا بولۋىنىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىن زاڭگەرلىك فاكتىسى تۇسكەن ساتتەن باستاپ التى ايدان كەم ەمەس ۋاقىتتا مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى وتىنىشپەن بارۋى ءتيىس. سونىڭ ىشىندە كەلىسىمشارتتىڭ نوتاريالدىق كۋالاندىرىلۋى, سوت شەشىمىنىڭ كۇشىنە ەنۋى, قۇقىق بەلگىلەۋشىنىڭ وزگە دە قۇجاتتاردى بەرۋى دە بار. ايتىلعاندارعا مىنا جاعدايلار جاتپايدى: مەملەكەتتىك ورگاندارمەن جانە ۋاكىلەتتى تۇلعالارمەن سالىناتىن قۇقىق اۋىرتپالىعىن مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى ءوتىنىش, سونىمەن قاتار مۇنداي قۇقىقتىق اۋىرتپالىقتار قۇقىق يەلەنۋشىنىڭ ءوز ەركىنەن تىس انىقتالعان جاعدايدا جانە زاڭگەرلىك تالاپتى تىركەۋ تۋرالى ءوتىنىش تەز ارادا مەملەكەتتىك تىركەۋگە بەرىلۋى ءتيىس; قۇقىقتىڭ مەملەكەتتىك تىركەۋىن جوققا شىعاراتىن اۋىرتپالىقتار بولعان جاعدايدا, تۇلعا اۋىرتپالىقتى توقتاتۋدىڭ نەگىزى بولىپ تابىلاتىن زاڭگەرلىك فاكتىسى تۇسكەن ساتتەن باستاپ التى ايدان كەم ەمەس ۋاقىتتا مەملەكەتتىك تىركەۋ تۋرالى ءوتىنىشپەن بارۋى ءتيىس.
زاڭنىڭ 9-بابىندا كورسەتىلگەن مەرزىمدەردىڭ جەكە جانە (نەمەسە) زاڭدى تۇلعالارمەن بۇزىلۋى قر اق كودەكسىنىڭ 460-بابىمەن قاراستىرىلاتىن جاۋاپكەرشىلىككە اپارادى جانە جەكە تۇلعالارعا – ون, زاڭدى تۇلعالارعا جيىرما ايلىق ەسەپتىك كورسەتكىش كولەمىندە ايىپپۇل تولەۋگە ماجبۇرلەيدى.
استانا قالاسى
ادىلەت دەپارتامەنتى
