Елордадағы Ұлттық академиялық кітапханада «Алаш» халықаралық әдеби сыйлығының лауреаты, белгілі жазушы Шәрбану Бейсенованың «Сүйінбике – Ұлы дала аруы» атты кітабының таныстырылымы өтті.
Біз бұған дейін қарымды қаламгердің азаттық жолында құрбан болған тағы бір ару – Сүзге ханшайым жайында жазған «Сүзгенің соңғы күндері» атты хикаятын тамсанып оқыған едік. Ал жұртшылыққа ұсынылған айтулы еңбекте туған халқының дербестігі үшін басын бәйгеге тіккен қайсар тұлға – Сүйінбике ханым жайлы тағылымға толы тарихи деректер жинақталған. Жалпы, түркі жұрты сүйсініп айтатын Сүйінбике ханым кім? Жаратылысынан асыл текті ару кешегі XIV ға-сырдағы Алтын орданың ықпалды тұлғасы болған, ел бастаған көсем, сөз бастаған шешен, баһадүр батыр Едіге бидің тікелей ұрпағы саналады.
Кездесуде қаламгер Қазан хандығының соңғы патшайымы болған асыл арудың өмірі мен қилы тағдыры жайында парасатты ой өрбітті. Осы батыр апаларымыз жайында қалам тербеуге түрткі болған жағдайларды әңгімеледі.
– Ұзақ жылдар бойы «Қазақстан әйелдері» деген танымал журналда қызмет атқардым, – деп бастады сөзін жазушы. – Сонда жүргенде мені үнемі бір ой жиі мазалайтын еді. Біздің өткен тарихымызда елі үшін еңіреген қандай апаларымыз болды, оларды бүгінгі ұрпақ біле ме, солардың бейнесі не үшін қымбат деген сауалдар көкейімде жүретін. Егемендіктің елең-алаң жылдарында журнал ішінен «Азаттық жолында құрбан болған арулар» аталған айдар ашып, соған дерек іздегенде, алдымен Сүйінбике ханым жайында жазылған материалдарға көзіміз түсті. Қазан хандығының соңғы патшайымы болған, қаһарлы Иван Грозныймен соғысудан тайсалмаған батыр ару туралы көлемді мақала бердік. Одан кейін Сүзге ханым жайында жаздық. Содан бері Сүйінбике ханым туралы көлемді дүние жазғым келіп, біраз тарихи кітаптар мен архивтерді қопарып, көптеген тың деректерді кездестірдім. Биыл Тәуелсіздігімізге ширек ғасыр мен Сүйінбике патшайымның туғанына 500 жыл толып отыр. Бұл кітап осындай айтулы даталар қарсаңында жарық көрді. Барлық деректер мен мәліметтерді кітапқа сыйғызуға тырыстық, – деді Шәрбану Қонақбайқызы.
Қаламгердің айтуынша, осы кітапқа қажетті тарихи деректер жинау барысында белгілі ақын Жанат Әскербекқызы екеуі Қазан қаласына әдейі барып, ондағы ұлт зиялыларымен жүздесіп, кітапханалардағы көне кітаптармен танысып, көптеген тың мағлұматтар алып қайтқан. Айта кетейік, көрнекті еңбек «Фолиант» баспасынан «Ұлы дала арулары» атты алғашқы сериясымен жарық көрді. Кітап екі бөлімнен тұрады. Алғашқысында Сүйінбике ханым туралы айтылса, келесі бөлімде Сүзге ару жайында парасатты ой қозғалады.
Жазушының оқырманға жол тартқан жаңа туындысы тарихымызда көп айтыла бермейтін ержүрек, асыл апаларымыздың өмірі мен күрескерлік жолы пайымды пікірлерге негізделген шынайы дүние деп айтуға болады.
Азамат ЕСЕНЖОЛ
