Elımızde alkogolge täueldılıkke, temekı şeguge, sybailas jemqorlyqqa qarsy sanany qalyptastyru, «Qauıpsız el» ūlttyq jobasyn aldyn aluǧa baǧyttalǧan ıs-şaralar üzdıksız jürgızılgenımen, qoǧamda qylmys atauly azaimaq tügılı, adam şoşyrlyq deŋgeige jettı.
Elordada Qasym-Jomart Toqaevtyŋ töraǧalyǧymen ötken elımızdıŋ damuy jönındegı keŋeste Memleket basşysy osy mäselelerge arnaiy toqtalyp, olqylyqtardy atady.
«Jastardyŋ arasyndaǧy jantürşıgerlık jaǧdailar men otbasyndaǧy zorlyq-zombylyq jiılep, kün tärtıbındegı mäselege ainalyp barady. Būǧan jauapty oryndar qyzmetın jöndı atqaryp jatqan joq» degen Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev tūrmystyq zorlyq-zombylyqtyŋ aldyn alu saiasatyn qaita qarau qajettıgın aitty.
«Taǧy bır nazar audaratyn mäsele – jas ūrpaqtyŋ qauıpsızdıgı. Balalarǧa qatysty jantürşıgerlık qylmystar jiılep kettı. Mūndai oqiǧalar mektepte, köşede, tıptı, üide bolyp jatyr. Soraqy jaǧdailar oquşylardyŋ özıne qol jūmsauyna sebepker bolyp otyr.
Tıptı, ata-analardyŋ özderı balasyna qorlyq körsetıp, onyŋ arty qaiǧyly jaǧdaiǧa ūlasyp jatady. Otbasyndaǧy zorlyq-zombylyqtyŋ aldyn alu jūmysy älsız. Jauapty mekemeler men qūqyq qorǧau organdarynyŋ qyzmetı oidaǧydai nätije bergen joq. Tūrmystyq zorlyq-zombylyqtyŋ aldyn alu saiasatyn qaita qarauymyz kerek» dedı Memleket basşysy.
Qoǧamdyq oryndarda tärtıp qandai?
Elordanyŋ qoǧamdyq oryndardaǧy qūqyq būzuşylyq köbeimese, azaia qoiǧan joq. Bügıngı taŋda astanada «Sergek» qoǧamdyq jäne jol qauıpsızdıgı jobasy boiynşa 13 myŋnan astam kamera ornatylǧany belgılı. Onyŋ ışınde 10 myŋy qaladaǧy qoǧamdyq tärtıptı qadaǧalaidy. Būl kameralardyŋ derekterı qaladaǧy köşelerde bolyp jatqan jaǧdaidy polisiia qyzmetkerlerı baqylaityn Ahualdyq ortalyqqa berıledı.
2023 jylǧy qaŋtar aiynda alkogoldı ışımdıkterdı ışkenı jäne qoǧamdyq oryndarda mas küiınde bolǧany üşın Qazaqstan Respublikasynyŋ Äkımşılık qūqyq būzuşylyq turaly Kodeksınıŋ 440-babyna säikes 924 azamat äkımşılık jauapkerşılıkke tartyldy. Ötken jyldyŋ osyǧan ūqsas kezeŋınde elordada 1 myŋnan astam mas azamat anyqtalǧan. Sondai-aq qoǧamdyq oryndarda temekınıŋ barlyq türın şeguge zaŋmen tyiym salynǧany belgılı. Alaida būl qoǧamdyq tärtıpke baǧynǧysy kelmeitınder de bar. Jekelegen qoǧamdyq oryndarda temekı şeguge tyiym saludy būzǧany üşın aǧymdaǧy jyldyŋ qaŋtar aiynda 184, ötken jyly 186 adam jauapqa tartyldy.
Naşaqorlyq pen esırtkı biznesıne qaitse tosqauyl qoiylady?
Bırıkken Ūlttar Ūiymynyŋ deregıne säikes, dünie jüzındegı esırtkıge eŋ qūmar adamdar Amerika Qūrama Ştattarynda tūratyn körınedı. Būl memlekettıŋ 28,6 million adamy esırtkıge täueldı. Amerika Qūrama Ştattarynda naşanyŋ dozasyn artyq qabyldaǧannyŋ kesırınen jylyna 200 myŋ adam öledı eken. Qaitys bolǧandardyŋ jasy jiyrma üşke de jetpeidı.
Bızdıŋ elımızde esırtkıge täueldı 23,5 myŋ adam tırkeude tūr. Qoǧamdyq ūiymdar esırtkınıŋ qūryǧyna tüskenderdıŋ sany jüz jiyrma myŋnan asyp jyǧylatynyn alǧa tartyp otyr. Soŋǧy jyldary naşaǧa täueldı adamdardyŋ ülesı 35%-ǧa azaiypty. Bıraq būl derek te köŋıl könşıtpeidı. Sebebı esırtkımen ainalysyp, onyŋ tür-türın satyp, jasap jatqan adamdar turaly aqparattar kün saiyn şyǧady. Kün saiyn är öŋırde bırneşe top qūryqtalyp jatady. Jäne olardyŋ ainalysatyn naşalarynyŋ özı ärtürlı. Bırı şöp küiınde satsa, bırı därı, bırı poroşok türınde tasymaldaidy.
2022 jyly elordalyq poliseiler 232 qylmystyq ıs qozǧady, onyŋ 171-ı esırtkı satumen ainalysatyn adamdarǧa qatysty. Zaŋsyz ainalymnan 257 kilogramnan astam türlı esırtkı zattary tärkılendı. Qazırgı uaqytta sintetikalyq esırtkıler men olardyŋ analogtarynyŋ taralu qaupı bar. 2022 jyldyŋ 12 aiynda elorda aumaǧynda «esırtkınıŋ sintetikalyq türlerımen» bailanysty esırtkı qūqyq būzuşylyqtyŋ 244 faktısı anyqtaldy. 4 narkolaboratoriianyŋ qyzmetı toqtatyldy.
2023 jyldyŋ basynan bastap PD bölınısterı 16 qylmystyq ıs qozǧady, onyŋ 13-ı esırtkı satumen ainalysatyn adamdarǧa qatysty. Zaŋsyz ainalymnan 6 kg. 377 gr. «amfetamin», «LSD», «ekstazi» siiaqty esırtkı türlerı, sondai-aq olardyŋ analogtary tärkılendı.
Qaŋtar aiynda elorda aumaǧynda «esırtkınıŋ sintetikalyq türlerımen» bailanysty qūqyq būzuşylyqtardyŋ 30 faktısı anyqtaldy.
Aǧymdaǧy jyldyŋ basynan bastap QR QK 299-1-babyna säikes esırtkı zattaryn zaŋsyz jarnamalau faktısı boiynşa 1 qylmystyq ıs qozǧaldy. 16 sait mekenjaiy būǧattauǧa jıberıldı. Ötkızu maqsatynsyz esırtkı zattarymen zaŋsyz jūmys ısteudıŋ 88 faktısı anyqtaldy (QR QK 296-baby).
Polisiia qyzmetkerlerı äkımdıkpen, basqa organdarmen jäne Ükımettık emes ūiymdarmen bırlesıp, 2023 jyldyŋ basynan berı 26 profilaktikalyq ıs-şara ötkızdı. Onyŋ ışınde 2 aksiia, 5 seminar, 7 därıs, 1 «döŋgelek üstel», basqa da sporttyq ıs-şaralar ötkızılgen.
Qauıpsız el tūjyrymdamasy – ūlt bolyp ūiysudyŋ, memleket bolyp qalyptasudyŋ negızı ekenı belgılı. «Qauıpsız eldıŋ» qaǧidasy osyndai. Qūzyrly organdar tarapynan qylmystardyŋ aldyn alu ıs-şaralary oŋ nätije bergen jaǧdaida elımızdıŋ astanasynda qoǧamdyq tärtıp ornaityny anyq. Zaŋ tetıkterımen qalada qauıpsız ıs-şaralaryn köbeitıp, deŋgeiın joǧarylatu maŋyzdy. Qauıpsız qalanyŋ tırşılıgı tūrǧyndarǧa sonda ǧana tynyştyq syilamaq.
