Ülken adamǧa söz aitu qanymyzda joq. Ata men äje körgen äulettıŋ balasymyz. Ötken aptada aptalyq kommersiialyq gazette körnektı qalamger, halqymyz töbesıne köterıp kūrmet tūtatyn ardaqty azamat Oljas Süleimenovtıŋ sūhbaty jaryq kördı.
Sūhbatty mūqiiat oqyp şyqtyq. Aituly aqyn däl bügıngı künnıŋ küiıp tūrǧan taqyrybyn qozǧapty. Elımızdıŋ latyn älıpbiıne köşuı turaly oiyn bıldırıptı. Sodan Özbekstan, Äzerbaijan sekıldı osydan 25 jyl būryn latyn ärpıne köşken elderdıŋ jaǧdaiy jaiynda pıkırın aitady. KSRO men Resei imperiiasy yqpalynan, mūrasynan tezırek qūtylu üşın osyndai qadamǧa bardy deidı. Öte dūrys. Bız älı sol yqpalda otyrǧanymyz anyq qoi. Odan keiın sol elderdegı latynnyŋ qazırgı künıne toqtalady. Älı de latyn men kirillisanyŋ qosarlanyp jürgenın mysalǧa keltıredı. «Mäselen, Äzerbaijandaǧy aqyn dostarym öz şyǧarmalaryn kirillisamen jazady» deidı. Taǧy da elımızge oralyp: « Menıŋ oiymşa, būl mäselede asyǧys jasau qajet emes» dep tüiındeidı. Sodan soŋ jazu tılınıŋ arǧy-bergı tarihynan syr tartady. Tarihty aita-aita kelıp: «Tak chto mogu skazat, chto znaiu o pismennosti bolşe, chem mnogie v etom mire. İ otvetstvenno zaiavliaiu: kirillisa – eto naşe tiurkskoe nasledie. Russkii alfavit – eto kulturnoe dostoianie, kotoroe podarili miru naşi predki. İ otkazyvatsia ot nego ia schitaiu nedopustimo!» deidı. Ädeiı orysşa berdık. Aqynnyŋ oiy oqyrmanǧa naqty jetu üşın. Aina-qatesız osylai aitylǧan. Äuelgıde tüsınbei qaldyq. Bala künımızden ruhty oiatatyn jyrlarynan när alǧan, 1975 jyly «Az i Iа» jinaǧy jaryq körgende alpauyt imperiianyŋ özı tıksıngen, «1001 söz» jäne «Söz tılı» degen qūndy eŋbekter jazǧan aǧamyz däl solai dedı. Au, sonda kirillisany bızge qai babamyz qaldyryp kettı? Osy künge deiın mūny nege bılmegenbız? Tarihtan mälım, kirillisa slavian älıpbiınıŋ alǧaşqy ekı türınıŋ bırı sanalady. Ol – slavian aǧartuşysy Kirilldıŋ atymen atalǧan älıpbi.
Kirill men Mefodii slavian elderıne hristian dının uaǧyzdau üşın slavian älıpbiın jasaidy. Aqyn aǧamyz sony bıle tūryp, elımızdıŋ latynǧa köşuın asyǧystyq sanaidy.
Taiauda Elbasy «Bolaşaqqa baǧdar: ruhani jaŋǧyru» maqalasynda qazaq tılın bırtındep latyn älıpbiıne köşıru jūmystaryn bastauymyz kerek dep naqty ūsynystar aitty. Sol baǧytta jūmystar bastalyp kettı. Ūlt ziialylary ony quana qoldady. Bıraq asyǧyp jatqan eşkım joq qoi. Elbasy da asyqpaŋdar dedı. Bügın-erteŋ latyn älıpbiıne ötpeimız, oǧan ülken daiyndyq kerek.
Sonymen bırge, Oljas Süleimenov sūhbat barysynda mikrobiologiia men immunologiianyŋ negızın saluşy, fransuz ǧalymy Lui Pasterdıŋ Almatydaǧy köşesın Mūqaǧali Maqataev atyna özgertkenın söz etedı. «Ol – tamaşa aqyn. Basqa eşteŋe aita almaimyn. Bız jaqyn dos boldyq ta. Bıraq Pasterdıŋ aty – Paster ǧoi. Al aqyndy Qazaqstan ǧana bıledı» dep aita kelıp, – Sız bılesız be, köşenıŋ esımı nege auysqanyn? Öitkenı sol kezdegı qala äkımı aqynnyŋ tuysy boldy» dep qoiyp qalady. İä, Lui Paster älemge äigılı ǧalym ekendıgı ras. Bıraq onyŋ tabany eşqaşan qazaq jerıne timegen. Alaida qazaq odan görı ūly Mūqaǧali Maqataevty jaqsy köretındıgıne dau joq qoi. Maqataev – barşa qazaqqa, älemnıŋ jyr süier qauymyna tuys. Osy da äŋgıme me? Asyl aqyn Qadyr Myrza Älı Oljas aǧamyzdyŋ ruhty jyrlaryn ana tılımızge tamyljytyp tärjımalaǧan edı, orysşa bılmeitın qazaqtar Oljasty Qadyr arqyly tanyp, qūrmettedı.
Körnektı aqyn ötken jyly seksenge toldy. Qazynaly qariiaǧa ainaldy. Ädemı qartaia bılu de öner. Ǧabit Müsırepov seksennen asqan şaǧynda ekı saǧat aiaǧynan tık tūryp, Jazuşylar odaǧynyŋ jiynynda «Avgeidıŋ at qorasynan bastaiyq» dep ädebiettegı tıl tazalyǧy turaly tolǧanypty. Sol Ǧabeŋ jasyna Oljas aǧamyz da keldı. Osy aǧamyz sol alyptardyŋ jolyn qalai jalǧap jür eken dep jiı oilanamyn!
Azamat ESENJOL
