«Toi degende qu bas domalaidy».
«Qūdai qazaqty toidan aiyrmasyn…»
«Toişyl elmız, dumanşyl, sauyqşyl halyqpyz» deimız-au!.. Dau joq, solai. Qazaq qazaq bolǧaly soŋǧy laǧyn soisa da, quanyşyn bölısken ainalasymen.
Qazır täuba, keşegı toqyrau jyldarynda da qara nan men qara şai ışıp otyryp, dürıldetıp toi jasaǧanbyz. «Qazır täuba» deudıŋ özı yŋǧaisyzdau ǧoi deimın, öitkenı, qaitarymy eselep tölenetın «kredit» almai, toi jasaityn qazaq kemde kem.
Aitar äŋgıme būl emes-tı. Sol toidaǧy baba saltynyŋ, ata dästürınıŋ myŋ qūbylyp bara jatqany. Soŋǧy jyldary elımızdıŋ tükpır-tükpırınen kıleŋ jastar aǧylyp kelıp, qonystanyp jatqan Astana şaharynda otau tıgıp, şaŋyraq köteruşıler legı köŋıl quantady (ökınıştısı, ajyrasuşylardyŋ da az emes ekenın mamandar joqqa şyǧarmaidy). Är jūptyŋ ata-anasy quanyştaryn toimen bölısetını sözsız. Bıreu jas jūbailardyŋ şattyǧyna ekı-üş künnen keiın-aq aǧyl-tegıl dastarhan jaisa, bıreu araǧa bır nemese bırneşe ai salyp toilaidy. Bıraq, sonyŋ bärınde derlık aldymen kelınnıŋ betı aşylyp jür. Iаǧni, betaşar räsımı…
Salt pen dästürdıŋ, qazaqylyqtyŋ qaimaǧy auylda saqtalǧan ǧoi. Kelın tüsken künı (!) äjelerımız otqa mai tamyzyp, apalarymyz oramal salyp, jeŋgelerımız şaşuyn şaşyp, bärımızge äigılı Quan aqyn (bızdıŋ auyldaǧy) ükılı dombyrasyn qūşaqtai jetıp, äi bır «Ait kelındı» şyrqatatyn edı-au!
«Ait, kelın-au, ait, kelın,
Atyŋnyŋ basyn tart, kelın.
Jūmyrtqadan aq kelın,
Sauysqannan saq kelın…»
Dästürge sai, betaşar räsımıne kelınnıŋ tuystary, ata-analary, aǧa-ınılerı qatyspaidy.
Al qazır şe?.. Qazırgı toilarda.. Kelınnıŋ qai künı, qai aida, qaşan tüskenınen habarsyzbyz, ärine. Bıraq, däl toidyŋ aldynda betın aşamyz küllı qūdalardyŋ – ata-analarynyŋ, aǧa-jeŋgelerınıŋ, ını-sıŋlılerınıŋ, aǧaiyn-tuystarynyŋ közın baqyraityp qoiyp. Qalyptasyp ketken beiädep ürdıs, etımız de ölıp ketken būǧan. Sonda kelınnıŋ osy toiǧa deiın betı aşylmaǧan küide jürgenı me? Jaŋa tüsken kelın būl şaŋyraqqa qalai endı, tabaldyryǧyn qandai räsımmen attady? Qyzyq!..
Būl beiädep ürdıs asabalar qauymyna jaqsy boldy. Toidan bır paida tapsa, betaşardan ekı tabady. «Baidyŋ asyn baiǧūs qyzǧanypty» demeŋız. Ata saltymyzdyŋ aiaqqa taptalyp, maǧynasyz küige ainalyp bara jatqanyna qarnymyzdyŋ aşqany ǧoi. Äitpese, Qūdaidan är qazaqtyŋ qaltaly bolǧanyn tıleitınderdıŋ qatarynan edık…
Ashat RAIQŪL
