Būrnaǧy künı QR Prezidentı janyndaǧy Ortalyq kommunikasiialar qyzmetınıŋ brifingıne qatysqan Qarjy ministrlıgı Salyq komitetınıŋ töraǧasy Änuar Jūmadıldaev, osy ministrlıktıŋ Kedendık baqylau komitetınıŋ töraǧasy Ǧosman Ämrin, memlekettık Sanitarlyq-epidemiologiialyq qadaǧalau komitetı töraǧasynyŋ orynbasary Nūrqan Säduaqasov Memleket basşysy Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ Ükımettıŋ keŋeitılgen otyrysynda köleŋkelı ekonomikamen kürestı küşeitu jäne alkogoldı önımderdıŋ ainalymyn baqylaudy jedeldetu jönındegı tapsyrmalarynyŋ oryndalu barysyn baiandady.
Änuar Jūmadıldaevtyŋ aituynşa, alkogol önımderınıŋ ainalymyn memleket tarapynan retteu nätijesınde etil spirtı men syradan basqa alkogol önımderın öndıruşılerdıŋ sany 2008 jyldan berı 95 zauyttan 66 zauytqa qysqarǧan. Alaida, öndırıs kölemı soŋǧy 5 jyl ışınde 47 mln gallonnan 58 mln gallonǧa deiın ūlǧaiyp ketıptı. Soǧan säikes aksiz tüsımderı de 10 mlrd teŋgeden 24 mlrd teŋgege deiın ösken.
Astana qalasynyŋ Salyq departamentı būl künde «Halyqtyq baqylau» jobasyn ıske asyruda. Departament saity arqyly jüzege asyrylyp jatqan būl joba jūmysynyŋ qarapaiym prinsipı: saitta alkogol önımderınıŋ saudasymen ainalysuǧa lisenziia alǧan nysandar körsetılgen. Egerde, belgılı bır nysan alkogoldı satsa, alaida ol turaly aqparat saitta joq bolsa, onda ol zaŋsyz käsıpkerlıkpen ainalysyp jatyr degen söz. Iаǧni, lisenziia almaǧan bolyp şyǧady. «Atalǧan täjıribenı engızu elımızdegı barlyq salyq organdaryna ūsynyldy» deidı Änuar Serqūlūly.
Düniejüzılık densaulyq saqtau ūiymynyŋ mälımetınşe, Qazaqstan alkogoldı paidalanudan älemde 34-orynda tūr. Bas salyqşy mūny araq-şarap baǧasynyŋ arzandyǧy men ony satyp aluda eş kedergılerdıŋ bolmauymen tüsındıredı. Osyǧan bailanysty, aqpan aiynda Ükımet Salyq komitetıne alkogolge bailanysty zaŋnamany qataŋdatuǧa tapsyrma bergen. Soǧan säikes Ekonomika jäne biudjettık josparlau ministrlıgı Parlament qarauyna alkogol önımderıne aksiz stavkalaryn arttyrudy közdeitın zaŋ jobasyn berdı. Zaŋ jobasynda 2014 jyly alkogoldıŋ aksiz stavkalaryn litrıne 1000 teŋgege, 2015 jyly 1200 teŋgege jäne 2016 jyly 1600 teŋgege köteru közdelgen. Osylaişa, 2016 jyly ol 3,1 ese ösedı.
Zaŋda, sonymen qatar, spirt ışımdıkterın satu oryndary men uaqytyn şekteu, alkogol önımderın öndıru jäne satu şarttaryn küşeitu, etil spirtı men alkogol önımderınıŋ öndırıluı jäne ainalymyndaǧy qūqyqbūzuşylyqtar üşın jauapkerşılıktı qataŋdatu ūsynylǧan. Atap aitsaq, sauda oryndarynda keşkı 21.00-den kündızgı 12.00-ge deiın araq-şarap satuǧa tyiym salu közdelıp otyr. Sondai-aq, janar-jaǧar mai qūiu beketterınde, densaulyq saqtau, bılım beru, sauyqtyru, sport nysandary aumaǧynda da araq-şarap satu tyiylmaq.
Keden ısı salasynda jasalatyn qylmystardyŋ 70 paiyzy ekonomikalyq kontrabandaǧa tiesılı. Elımızge köbınese Qytai men Qyrǧyz Respublikasynan zaŋsyz jolmen tauar äkelınıp jür. Onymen küres şaralary jönınde Ǧosman Ämrin äŋgımeledı.
Nūrqan Säduaqasov alkogol önımderın öndıruşı men naryqqa şyǧaruşylardy sanitarlyq-epidemiologiialyq qadaǧalau şaralaryna toqtaldy. Köbınese būl organ zerthanalyq jūmystar jürgızıp, alkogoldıŋ sapasyn anyqtaidy. Ortaşa eseppen alǧanda, jyl saiyn üş myŋdai alkogol önımı tekserıledı eken. Olardyŋ 10-12 paiyzy standartqa sai emes, iaǧni sapasy kümändı bolyp tanylady. Basty maqsat: alkogol önımderın paidalanudy şekteu bolsa, «Salamatty Qazaqstan» baǧdarlamasyna tiıstı talaptar engızılgen.
Amanǧali ŞMİTŪLY
