Bodandyq zamanyn da bastan keşırgen Ūly dala elı üşın azattyq sözınıŋ mänı asa qūndy. Asqaq armanyna balaǧan täuelsızdıkke qol jetkızgen şaqta babalar amanatyna adaldyq turaly söz qozǧaǧanymyzǧa da osy sebep bolsa kerek. Eldıgımızdıŋ asqaraly asuy – Täuelsızdıktıŋ 30 jyldyǧy, tarihi tūrǧydan baǧamdaǧanda, bır-aq sät bolyp körınuı de mümkın. Alaida daŋqy düiım elge jetken ejelgı qazaq memleketı qalyptasqannan bergı uaqyt ışınde talai ret zamana teperışın körse de, ata-babalarymyz erteŋgı künınıŋ jarqyn bolaryna aq adal nietımen ilandy. Mamyrajai künnıŋ tuaryn sezıp, ūrpaǧynyŋ bodauda bolmauy jolynda janyn qūrban ettı. Sol arman aldamady. Arada talai jyldar jyljyp ötıp, däuırler almasqan şaqta Qazaq elınıŋ täuelsızdık taŋy atty. Sodan berı üş on jyldyq öttı. Uaqytty uysyŋda ūstap tūra almasyŋ anyq. Keruen köştıŋ soŋyna ılesu, eldı damytu, sol arqyly täuelsızdıktı tūǧyrly etu – sız ben bızge artylǧan abyroily mındet.
Senım men ruh
Qazaq – ruhty halyq. Dätke quat darytar ūstanymyn boiyndaǧy ruhpen astastyrǧany da ūlt tūtastyǧynyŋ, aiqyn maqsatqa jetuınıŋ kepılı bolǧany sözsız. Egemen elımız üşın täuelsızdıktıŋ qalyptasu jyldaryn ötkeru oŋaiǧa soqpaǧany anyq. San jyldar boiǧy keŋestık soqpaqtyŋ seŋı būzylyp, tūtas qūrylymdyq jüie özgerdı. Qarapaiym tırlık keşu üşın qolaily jaǧdailardyŋ jasalmauy, jalaqy joq, jūmys közı tapşy, söreler qaŋyrap, azyq-tülıkten taryqqan şaqta da halyq aldaǧy künnen küder üzbedı. Jas memlekettıŋ tızgının ūstap, taǧdyrşeştı taŋdaular jasauǧa mäjbür bolǧan, tyǧyryqtan şyǧar jol ızdegen Elbasyna senım artyp, soŋynan erdı. Onyŋ üstıne älemdık kartadaǧy ornyn aişyqtaǧan, ūlanǧaiyr jerı bar elımızge jan-jaqtan antalaǧan jat peiıldılerdıŋ, aŋdysyn aŋdyp, jas memlekettıŋ aiaq alysyn syrttan baǧamdap otyrǧandar da bolǧany aşy aqiqat-ty.
Tūŋǧyş Prezident – Elbasynyŋ taiauda ǧana jaryqqa şyqqan «Täuelsızdık taǧylymy» jazbasy – jürekten şyqqan, jürekterge jetken şynaiy maqala. Joǧaryda atalǧan kezdegı qiyndyqtardyŋ bel ortasynda jürgendıkten är tarihi sättı qaz-qalpynda köz aldyŋa äkeletınımen de qūndy. «Adamzat tarihyndaǧy eŋ aituly oqiǧalarǧa toly ǧasyrlar toǧysynda elımızdı basqaru maǧan ülken senımmen qatar zor jauapkerşılık jüktedı. Men özım basşylyq etken otyz jylǧa juyq uaqyt boiyna tuǧan halqymnyŋ senımın aqtau üşın bar küş-jıgerımdı aianbai jūmsadym». Mıne, būl – eş qospasyz, Elbasy eŋbegınıŋ şynaiy baǧasy. Rasynda da, el basqaru, tyŋnan türen salyp, tūralap qalǧan eldı quatty memleketke ainaldyru, el igılıgıne qajettı zamanaui jetıstıkterdı meŋgerıp, qoldanysqa engızu – jazuǧa ǧana oŋai bastamalar. Onyŋ astarynda talai kün men tünge ūlasqan eselı eŋbek jatqany dausyz.
Toqsanynşy jyldardaǧy eldegı ahualdy közben körıp qana qoimai, jaŋa jüiege sai jūmystar jürgızıp, ūiymdastyru salasynda eŋbek etkendıkten, sol şaqta qiyndyqtardy bır kısıdei bılemın. Joqşylyq, mardymsyz elektr quaty, ırı qalalarǧa ǧana tiesılı kögıldır otyn, sapasyz bailanys. Bız körgen kartina osyndai. Qazırgınıŋ balasyna aitsaŋ, qūddy ertegı tyŋdaǧandai äserde bolatyny şyn. Osynau kezeŋdı artqa tastap, qazırgıdei quaty mol, jetıstıgı zor elge ainalǧanymyz, sözsız, täuelsızdıktıŋ jemısı.
Elbasy men egemendık – egız ūǧym
Basqaşa boluy mümkın emes. Öitkenı Ūlt köşbasşysynyŋ qosqan ülesı orasan. Uaqyt köşı ılgerılegen saiyn Tūŋǧyş Prezidenttıŋ sıŋırgen eŋbegı aiqyndala tüsetını de anyq. Tūtas ūltty erteŋgı künge jetelep, batyl bastamalardy jüzege asyrǧany, älemdık deŋgeidegı şeşımder şyǧarǧany el jadynda. Sol bır sätterde Elbasynyŋ közdegenı bır-aq maqsat, bır-aq müdde – Qazaq elınıŋ ılgerıleuı.
Al alǧa qarai alşaŋ basyp, erkın qimyldauy üşın, ärine, halyq senımı qajet. «Maǧan batylyraq qimyldau üşın bükılhalyqtyq mandat kerek edı. Osylaişa, 1991 jyldyŋ 1 jeltoqsanynda el tarihyndaǧy tūŋǧyş prezidenttık sailau ötkızılıp, onda halyqtyŋ 98%-dan astamy qoldau bıldırdı. Būl maǧan qanat bıtırıp, erkın qimyldauyma jol aşty». Būl – Elbasynyŋ sözı. Alyp-qosary joq aqiqat. Halyq sendı, el senımı aqtaldy. Sözge berık, antqa adal halyqtyŋ ūrpaǧy bolǧandyqtan, būl jauapkerşılıktıŋ de jeŋıl jük emestıgın özıŋız-aq baǧamdaryŋyz haq.
Osylaişa el senımınen şyǧu jolynda Ūlt köşbasşysy talai ırgelı ısterge ūiytqy bolyp, el müddesı jolyndaǧy eselı eŋbegın köz ılespes jyldamdyqpen jüzege asyra bastady. Memlekettık rämızder bekıtılıp, töl teŋgemız ainalysqa endı. Qaruly Küşter qūrylyp, qandastar atajūrtqa at basyn būrdy. Şekaramyz bekıtılıp, Ata Zaŋymyz qabyldandy. Köpūltty Qazaqstannyŋ özındık soqpaǧy qalyptasyp, Qazaqstan halqy assambleiasy syndy teŋdessız institut qūryldy. Iаdrolyq qarudan bas tartqan el retınde jahandyq beibıtşılıktı qoldaǧan ūstanymy älemge tarady. «Yntymaǧy jarasqan eldıŋ tabysy tasyp, abyroiy asady. Berekesı qaşqan eldıŋ quaty kemıp, qūty qaşady. Otyz jyl ışınde bız ǧasyrlarǧa bergısız damu jolynan öttık. Auyz toltyryp aitar tabystarymyz da az emes» deidı Elbasy. Rasynda da, jetıstıkterdı sanap tauysa almasymyz anyq. «Qazaqstan-2030», «Qazaqstan-2050» baǧdarlamalary – älemdık saiasatkerler men sarapşylar tarapynan «Qazaqstan joly» degen joǧary baǧaǧa ie bolǧan, ūlt damuynyŋ daŋǧyl jolynyŋ özegıne ainalǧan qos strategiia. Är tarau, tarmaǧynda eldık müddenı közdegen qūndy qūjattardy ıske asyru aiasynda da ırgelı bastamalar sättı, nätijelı jobalar jüzege asty.
Irgelı ıster ūiytqysy – Nur Otan
«Osy jyldar ışınde qalyptasqan köppartiialyq jüie eldıgımızdıŋ tıregıne ainaldy. Būl oraida Nur Otan partiiasynyŋ saiasi salmaǧy basym ekenı anyq». Bileuşı partiianyŋ Saiasi keŋesınıŋ keŋeitılgen otyrysyndaǧy sözınde Elbasy osylai dep atap öttı. Rasynda da, täuelsızdık jyldary ışınde eldegı partiialyq-saiasi jüie bırtındep, jan-jaqty saralanǧan türde satylap damydy.
Būl bastama da ülken daiyndyqtyŋ nätijesınde jüzege asty. «Jüiesız reformalar halyqtyŋ demokratiiaǧa degen senımın joǧaltyp, türlı şielenıster tudyrǧan jäne territoriiadan aiyrǧan jaǧdailar tarihta az emes. Täuelsızdıktı saqtau jäne memlekettılıktı nyǧaitu – bızdıŋ bolaşaq ūrpaq aldyndaǧy paryzymyz. Sondyqtan Nur Otan partiiasy tūraqtylyq pen tatulyqqa, äleumettık-ekonomikalyq pragmatizmge, ornyqty damuǧa negızdelgen jäne tūtas qoǧamnyŋ müddesıne sai keletın saiasat jürgızude» dedı Ūlt köşbasşysy.
Täuelsızdıktıŋ 30 jyldyq belesıne aitarlyqtai jetıstıktermen jetken el tarihynda Ūlt köşbasşysy negızın qalaǧan Nur Otan partiiasynyŋ alar orny bölek. Sailauşylarynyŋ sözıne, uäjıne qūlaq asatyn partiia – jasampaz el jetıstıkterınıŋ bastauynda tūrǧan ülken qūrylymnyŋ bırı. Sondyqtan «Mäŋgılık el» ideiasyn jüzege asyratyn jarqyn joba-josparlar jalǧasa bererı sözsız.
Būl pıkırlerdıŋ qorytyndysy retınde: «Aldaǧy 30 jyl – eldıgımızdı nyǧaitudyŋ jaŋa kezeŋı bolary haq. Ol är azamat ūltymyzdyŋ bolaşaǧy üşın jauapkerşılıktı öz moinyna alyp, ony tolyq sezıne bılgen kezde jüzege asady. Eldıŋ eŋ ırı saiasi partiiasy retınde Nur Otan osy baǧytta atqarylar ısterdıŋ aldyŋǧy şebınde boluy kerek. Osyndai igı jūmystyŋ basy-qasynda jüru – bileuşı partiianyŋ ūzaqmerzımdı köşbasşylyǧynyŋ kepılı» degen partiia liderınıŋ şynaiy baǧasy jauapkerşılıktı küşeite tüstı.
Astana tarihy: aqiqatqa ainalǧan arman
«Bızdıŋ enşımızge tarihymyzda öz auqymdylyǧy men qiyndyǧy jönınen būryn-soŋdy bolyp körmegen jobany jüzege asyru – Saryarqanyŋ törıne, erke Esıldıŋ boiyna el qondyryp, jaŋa da äsem elorda salu märtebesı būiyrdy». Elbasynyŋ «Täuelsızdık taǧylymynda» airyqşa atalǧan taqyryptyŋ taǧy bırı – aişyqty astanamyz.
Erekşe säulet qūrylystarymen, jaŋa kelbetke ie bolyp, el süisınetın bas qalaǧa ainalǧan baǧanaly orda – basty ordamyzdyŋ ajary araily, tūrǧyndarynyŋ tırlıgı tüzu bolǧany da egemendıktıŋ aq taŋynda qol jetken jarqyn jetıstıktıŋ bırı.
Sän-saltanaty kelısken düniejüzılık şaharlar deŋgeiınde tūrǧan bas qalanyŋ ajary jyl sanap aişyqtala tüsude. Egemendıkke qol jetkızgen alǧaşqy jyldarda jasalǧan tarihi taŋdau ömırşeŋdıgın, dūrystyǧyn däleldedı. Täuelsızdık öz taŋdau jolyn ūsynyp, 1997 jyldyŋ 20 qazanynda Prezidenttıŋ Qazaqstan astanasyn Almatydan Aqmolaǧa köşıru turaly Jarlyǧy şyqty. Osylaişa uaqyt talaby täuelsızdık tūǧyryn Saryarqanyŋ qaq törıne alyp keldı.
Jaŋa qalanyŋ kün saiyn ösıp, säulettene tüskenıne bärımız kuämız. Şahardyŋ qos jaǧalauy erke Esıldı boilai, qatar körkeidı. Bügınde eŋsesı biık, düniejüzılık ülgımen salynǧan zäulım ǧimarattar saltanaty köz tartady. Astana tek sänımen emes, saiasi halyqaralyq, ekonomikalyq mäselelerdı şeşetın, joǧary dıni qauymdastyq şaralaryn, biznes, media forumdar, sport, mädeniet merekelerın jäne jasampazdyq pen bırlık ruhynyŋ tuy köterılgen orynǧa ainaldy. Özıne Şyǧystyŋ dästürlerı men zamanaui Batystyŋ ūmtylysyn üilestıretın elorda – megapolisterdıŋ tūraqty damuynyŋ älemdık trendterıne beiımdelgen, tez jäne tiımdı damuşy innovasiialar men smart-tehnologiialar qalasy. Būl orasan jetıstıkterdıŋ bärıne bız täuelsızdık arqyly jettık. Sondyqtan Nūr-Sūltan qalasyn täuelsızdıktıŋ aq taŋymen jetken basty jetıstıgımızdıŋ bırı dep aitudyŋ ülken mänı bar.
Uaqyttan oza şapqan bügıngı astana – tūtas elımızdıŋ erteŋge degen ükılı ümıtı men senımınıŋ körınısı, armany men tılegınıŋ kepılı. Özge öŋırler üşın öz bolmysymen-aq motivator bolyp otyrǧan elordanyŋ erteŋı qazırgıden de jarqyn, kelıstı, perspektivaly bola bermek. Menıŋ armanymdaǧy bolaşaq bas qala – älemdık maqsattarǧa ūmtylǧan, qarystap emes, qaryştap damyǧan alpauytşa alşaŋ basa bermek.
Esten ketpes kezdesuler
Köŋıl tükpırınde jattalyp qalatyn, jadydan öşpeitın jarqyn kezdesuler är adamnyŋ da basynan öterı sözsız. Qyzmet babynda Elbasynyŋ Atyrau oblysyna bırneşe saparyna kuä bolyp, talai märte kezdestık. Ūiymdastyruşylyq jūmystardyŋ basy-qasynda jürıp, auqymdy ıster atqarylǧanyn kördık.
Sonyŋ bırı – 2014 jyly 30 qyrküiek künı Elbasy Resei Prezidentı Vladimir Putinmen bırge Qazaqstan men Reseidıŋ HI öŋıraralyq yntymaqtastyq forumynyŋ jalpy otyrysyna qatysuy. Şara kömırsutek salasynda, sonyŋ ışınde mūnai jäne gaz öndırısınde innovasiialyq tehnologiialar qoldanu mäselesıne arnaldy. Forum otyrysynda söilegen Nūrsūltan Nazarbaev mūnai qory boiynşa älemde 12-oryndy ielenetın, gaz qory jönınen alǧaşqy jiyrmalyqtaǧy elderdıŋ qataryna kıretın mūnai-gaz önerkäsıbınıŋ Qazaqstan ekonomikasy üşın maŋyzdylyǧyn atap, elımız üşın kömırsutek sektorynyŋ damuyn aiqyndaityn zamanaui ürdısterdıŋ özektılıgın aitty.
Sondai-aq Nūrsūltan Nazarbaev Qazaqstan men Reseidıŋ kömırsutek salasyndaǧy yntymaqtastyq äleuetı zor ekenın aityp: «Būl – tereŋ jäne şekten tys tereŋ būrǧylaudyŋ ozyq tehnologiialaryn öndıru men synau, ol bız üşın Kaspii maŋy oipatynda özektı. Qazaqstannyŋ kompaniialary reseilıktermen bırge öz öndırısınıŋ joǧary tehnologiialyq jabdyqtaryn ūsyna alar edı» degen edı. Öz kezegınde Resei Prezidentı öŋıraralyq yntymaqtastyq forumy Qazaqstan men Reseidıŋ arasyndaǧy serıktestık qarym-qatynastardy damytudyŋ maŋyzdy qūralyna ainalǧanyn aityp, ekı eldıŋ şekaralyq yntymaqtastyǧynyŋ deŋgeiın de joǧary baǧalady.
Alqaly forumnan bır kün būryn Elbasy Astrahan qalasyna ūşyp keldı. Osy Astrahan kezdesuınde 5 memleket arasyndaǧy Kaspii teŋızıne qatysty özektı mäseleler saralanyp, elımız üşın tiımdı mämılege kelgenı kürmeuı şeşılmei jürgen, köpten qütken tarihi sät bolatyn. Oblys äkımı Baqtyqoja Salahatdinūlymen bırge, Atyrau qalasynyŋ äkımı retınde, äuejaidan kütıp aldyq. Elge, ūltqa degen janaşyrlyǧynyŋ körınısındei, erteŋgı jauapty jiynnyŋ joǧary deŋgeidegı maŋyzdylyǧyna qarai daiyndyq jūmystaryn öz közımen körudı jön sanady.
Atyrau öŋırınıŋ jaǧdaiyn sūrasqan soŋ, basty obektıge dereu jettık. Barlyq jūmystarǧa rizaşylyǧyn bıldırıp, erteŋgı künge sättılık tıledı. Al erteŋıne XI forum aiaqtalǧan soŋ, Elbasyny şyǧaryp saluǧa oblys äkımımen bırge taǧy da äuejaiǧa attandyq. Baqtyqoja Salahatdinūly söz arasynda menıŋ eŋbek jolymdy Qaraǧandydan bastaǧanymdy, memlekettık organdardaǧy azdy-köptı jūmystarymdy aitty. Äŋgımemız jarasyp, jarty saǧatqa juyq söilestık. Däl sol şaqta, şynymdy aitaiyn, qarsy aldymda el Prezidentı emes, aqylman, jol bastauşy aǧam tūrǧandai küi keştım. Aşyq-jarqyn kezdesude qala damuynyŋ dūrys baǧytta kele jatqanyn jetkızdı. Qoştasarda qolymdy qysyp, şaranyŋ joǧary deŋgeide ötkenın taǧy bır märte aitty.
Osy kezdesuden keiın Atyrau qalasyna bırneşe qalalardyŋ basşylary kelıp, täjıribe almasu maqsatynda arnaiy ıssaparlar ūiymdastyryldy. Sol bır-ekı jylda jauyn-şaşynmen qosa jerasty su deŋgeiınıŋ köterıluınen Atyrau qalasynda ekı myŋǧa juyq tūrǧyn üiler suǧa ketıp, baspanasyz qalǧan halyqty qoldau, demeuşıler tartu arqyly bastamalar sättı üilesıp, üisız qalǧandar türlı tetıktermen baspanalarmen qamtyldy.
Halyqtan kım asyryp aitqan?! «Diırmennıŋ tasyndai döŋgelengen dünie» bır ornynda tūrmaityny belgılı. Täuelsızdık mäŋgılık! Är qazaqstandyq aldaǧy uaqytta onyŋ tūǧyryn nyqtap, eŋsesın tıktep, abyroiyn asyruǧa qyzmet etuge tiıs. «Mäŋgılık el» ideiasynyŋ tüpkı maqsaty osynda. El müddesıne sai eŋbegımız eselenıp, täuelsızdıgımız tūǧyrly bolǧai!
Nūrlybek Ojaev,
Qazaqstan Respublikasy
Parlamentı Mäjılısınıŋ
deputaty
