2022 jyly ükımet äleumettık salaǧa 8,6 trillion teŋge böledı, būl 2022 jylǧa arnalǧan biudjet şyǧystarynyŋ jalpy kölemınıŋ 46 paiyzyn qūraidy, ärı būryn josparlanǧannan 581 milliard teŋgege artyq. Memlekettıŋ äleumettık şyǧyndary jyldan-jylǧa ösıp keledı, odan tüzelıp jatqan halyqtyŋ jaǧdaiy şamaly. Endeşe būl qoǧamda täueldılıktı, qareketsız masyldyqty tudyrmai ma degen kümändı sūraq tuyndaidy.
Qazaqtyŋ «tolmas şelekke qūima» degen söz būl rette ükımettıŋ äleumettık salasyndaǧy baǧdarlamalaryna jürmeitını belgılı. Öitkenı memleket özınıŋ damuynda äleumettık mäselerdı şeşudı aldyŋǧy orynǧa qoiady.
Äleumettık ädılettılık prinsipıne säikes äleumettık memleket barlyq azamattardyŋ laiyqty ömır süru deŋgeiın qamtamasyz etu, kömek körsetu maqsatynda materialdyq igılıkterdı ömırdıŋ qiyn qyspaǧynda qalǧandarǧa kömek qolyn sozu mındettı. Memleket tarapynan körsetıletın mūndai qoldau qoǧamdaǧy äleumettık şielenıstı tömendetu maqsatynda da barlyq elderde jüzege asyrylady. Osynyŋ aiasynda memlekettık äleumettık saiasat küş saluda halyqty äleumettik qoldaudy ūlǧaitu, barlyq mūqtaj adamdardyŋ kündelıktı tūrmysyn jeŋıldetu üşın eŋ tömengi äleumettik standarttaryn ūsyna alady. Bıraq osy deŋgeide qalyp qoimai, biıkke ūmtylyp, memleketke täueldı bolmaudyŋ jolyn qarastyru mehanizmı nege qatar aitylmaidy?
Azamattardy özın-özı qamtamasyz etuge yntalandyrudyŋ jäne beiımdeudıŋ köptegen memlekettık ädısterı ıske qosylmasa, elde masyldyq qalypty jaǧdai retınde halyq sanasynda ornyǧyp qaluy mümkın. Onyŋ saldary qalypty qūbylys bolyp qalmaq. Būl rette äleumettık masyldyqtyŋ sanamyzǧa myqtap bekuınen saqtanǧanymyz jön bolar. El ışınde şyn mūqtajdar emes, «alǧan üstınen ala bersem» deitın piǧyldylar qaptap keledı. Şyn mūqtajdar qaita qymsynyp, kabinetterdıŋ esıgın aşyp, tepsınıp talap etpei, ızdenuge tartynyp tūrady. Memlekettıŋ äleumettık saiasatynyŋ terıs saldary osyǧan jetkızetının moiyndau kerek. Ärine, jetım men jesırdı, mügedekter men köpbalaly analardy taǧy basqa qoǧamnyŋ az qamtylǧan toptaryn oilaǧanda, masyldyq turaly aituǧa da auyz barmaidy. Bıraq, bırşama tüsınıksız, tüpsız şelekke su qūiǧandai, halyqtyŋ quatyn arttyruǧa emes, qareketsız masyldyqqa ūryndyratyn būl qūbylysty qalai retteuge bolady? Joǧaryda atalǧan sanattaǧy adamdardyŋ ışınde de qalasa qardy jandyratyn, taudy qoparatyndar joq emes qoi.
Şyn mūqtajdardan bölek, «masyldylyq» adamnyŋ jeŋıl jolmen jetken azyqty talǧaju etıp, odan artyǧyna qol jetkızuge onyŋ jolynda barlyq küşımen auyr eŋbek bolsa da tartynbauǧa, igılıkterge ūmtylysyn joiady.
Onyŋ ar jaǧynda aqyly men qairatyna senbegen soŋ, «parazittık» sana bileidı. Ol ömır saltyna ainalyp, qoǧam esebınen qolaily ömır sürudı oilaidy. Bıraq äleumettık kömektıŋ deŋgeiı eşqaşan qandai bır memlekette bolsyn, qazaqşa aitqanda ūşpaqqa jetkızbeidı. Adam özınıŋ küş-jıgerımen ǧana sol jaqsylyqqa jetedı.
Aitarymyz, masyldyqty qalypty äleumettık qūbylys dep sanauǧa bolmaitynyn, onyŋ adamzattyŋ damuyn şekteitın, qalypty jaǧdaidan auytquy bolyp tabylatynyn tüsınu kerek.
Memleketten dämetken dūrys, alaida būl degenıŋız erık-jıgerıŋızdı matap, qūrdymǧa bastaitynyn bılgen jön. İgılıkterge maŋdai terınsız jetkısı keletın, masyl boludan arlanbaityndar joq emes. Alaida barynşa, jaǧdai jasap, olardyŋ osyndai qyspaqtan şyǧuyna küş jūmsap, barlyq mümkındıktı soǧan qūisa, bälkım, kedeiı joq elge ainalyp, naǧyz äleumettık qoǧamdy qūrarmyz.
