Kez kelgen qalanyŋ bet-beinesin dämhana, meiramhana, şaǧyn mekemelerdiŋ ataulary aşady. Qyzyldy-jasyldy jarnamalyq bannerlerdiŋ de būl tūrǧydan salmaq-bäsi basym. Köp jaǧdaida qojaiyn – käsip ieleri eldik qūndylyqtardy qūnttamai jatady. Mūny biz arnaiy reid kezinde anyq baiqadyq.
Däl osy mäseleniŋ «bas saqinasyndai» bolǧan dämhana, düken attarynda-ǧy «ū», «ü», «ǧ», «ŋ», «q» siiaqty qazaqtyŋ töl äripteriniŋ qate jazyluy «jaranyŋ betin tyrnap tūr». Äliia Moldaǧūlova köşesindegi «Ajar» sülulyq salonynda, osy köşeniŋ boiynda ornalasqan «Sultan» kiim dükeninde, Seifullin köşesindegi «Tumar» meiramhanasynda «ū» men «ü» äripteriniŋ öz ornyn tappai tūrǧany anyq. Biraq būǧan bajailap qarap, közge qoraş körinetin qateniŋ qaşan tüzelerine kepildik bergen birde-bir qojaiyndy körmedik. Aitar syltaulary bireu ǧana: «Mūny qaitadan jasap şyǧu üşin tym köp qarjy jūmsalady…». Qate jazudyŋ osylai bekitilip ketuine jol bergen arnauly mamandardyŋ da öz jūmystaryna salǧyrttyǧy būl. Ekijaqty enjarlyqtan tuǧan qateliktiŋ qaşan jön-delerin kim bilsin?!
Būl būl ma?
«Quyrdaqtyŋ kökesi tüie soiǧanda» boldy.
Seifullin köşesinde ornalasqan «Adonis i Venera» dämhanasyna bas sūqtyq. Mäni ketken mäzirlerdiŋ qazaqşasy qalai ekenin bilmekke. Mūndaǧy mäzir eki tilde – qazaqşa jäne orysşa eken. «Meniu» degeni bolmasa, «mäzir» degen sözdi būl jerden de keziktirmedik. Mäzir taǧamdaryn qazaqşalaǧanyn körip, būl joly işip-jep otyrǧan dämimizge qaqalyp qala jazdadyq. «Damskii kapriz», «Mujskoi kapriz» degendi «Äiel qyŋyrlyǧy», «Er adamnyŋ qyŋyrlyǧy» dep audaryp qoiypty. Qalanyŋ basqa da dämhanalaryn aralaǧanymyzda būl salattardyŋ «Qyŋyr äiel», «Qyŋyr erkek» bolyp jazylǧanynyŋ kuäsi boldyq.
Kezinde qalalyq Til basqarmasynyŋ bastamasymen köşe boilai ornalasqan dämhana, därihana, meiramhana, düken, klub, tipti birneşe şaǧyn mekemelerdiŋ atauyn qazaqşalandyru jūmystary jürgizildi. Til turaly zaŋdy alǧa tartyp, alabajaq jazulardy jönge keltiru maqsatynda arnaiy tekseru ūiymdastyrǧan Käsipkerlik jäne önerkäsip basqarmasy mamandarymen birge mäseleniŋ män-jaiymen özimiz de tanysyp kördik. Bas qalanyŋ kelbetine körik qosatyn köşedegi ataulardyŋ memlekettik tilde jazyluy men onyŋ ūlttyq nyşannan belgi beretindei boluyn basty nysanǧa alǧan auqymdy jūmys öz nätijesin bergendei bol-ǧan. Biraq syrtqy jazuyn qalypqa keltirdik degen meiramhana men dämha-nalardyŋ işindegi qatelerdiŋ de qaryn aştyrardai bolyp tūrǧany mynau.
Audarma demekşi, jarnamalyq bannerlerdiŋ de audarmasy aqsap tūr. Mäselen, «Mūhit» dükeninde «Vsegda v prodaje svejaia morskaia ryba» degendi «Satylymda ärqaşan jaŋa tüsirilgen teŋiz balyǧy» dep audarǧan. Būny «Satylymda ärqaşan jaŋa aulanǧan teŋiz balyǧy» degen jön syndy. Sol siiaqty, «Jivi so vkusom» degendi «Dämdi ömir sür» dep körsetedi «Öskemen qūs fabrikasy» AQ-y. Bizdiŋşe, «talǧammen ömir sür» degen nūsqasy köŋilge qonatyn tärizdi.
Damyǧan elderde «Saudanyŋ tili ǧana sol eldiŋ tili bola alady» degen pikir qalyptasqan. Būl älemdik täjiribede däleldengen. Al bizdiŋ saudanyŋ tili qai tilde jüredi? Işiŋiz sezip otyrsa, būl…
Güljan RAHMAN
