Elımızde bala ūrlau oqiǧasy jiılep kettı. Resmi derekke süiensek, bes myŋǧa juyq bala ıs-tüzsız joǧalyp ketken. Olardyŋ ölı-tırısı belgısız. Tıptı, aralarynda osydan 7-8 jyl būryn ūşty-küilı ketkenderı de bar. Būǧan qandai tosqauyl qoiu kerek? Bala ūrlyǧy ne sebeptı basylmai tūr? Osy saual boiynşa mamandarǧa sūrau salyp edık.
Şavkat SABİROV,
Qazaqstan internet assosiasiiasynyŋ prezidentı:
– Jaqynda bızdıŋ bastamamyzben osy mäselege bailanysty jaŋa portal ıske qosylady. Mūnda joǧalǧan balalarǧa qatysty bükıl mälımet jariialanady. Portaldyŋ eŋ basty artyqşylyǧy, mūnda joǧalǧan adamnyŋ bet-beinesın jasyna qarai özgerte alatyn, iaǧni kompiuterlık baǧdarlamanyŋ kömegımen qazırgı kelbetın ainytpai keltırıp beretın arnaiy mamandar jūmys ısteidı. Bız, eŋ aldymen, joǧalǧan balalar turaly derektı osy portalǧa engızemız. Sosyn, körşı eldermen bırıgıp, ortaq derek qoryn jasaimyz. Sebebı, joǧalǧan nemese ūrlanǧan bala basqa memleketke ötıp ketuı de mümkın ǧoi. Portalda balalarǧa, ata-analarǧa, mūǧalımderge arnalǧan özge qajettı aqparattar jariialanady. Bas prokuraturanyŋ Qūqyqtyq statistika jäne arnaiy esep komitetımen tyǧyz jūmys jasap jatyrmyz. Būl qūzyrly organdardyŋ ızdeu jūmysyn bırşama jeŋıldetpek.
Aisūlu QALMAǦANBET, zaŋger:
– Bızde būl mäselenı tek polisiia men tuǧan-tuysy şeşedı degen tüsınık bar. Bıraq, joǧalǧan balalardy ızdep tabuda äleumettık jelı paidalanuşylarynyŋ da orasan zor kömegı tiıp jatyr. Öitkenı, jelı arqyly taraǧan aqparat jelden de jyldam taraidy. Tıptı, bügınde internet betterınde joǧalǧan balalarǧa ızdeu jariialaityn arnaiy paraqşalar aşylǧan.
Jalpy, halyqaralyq qūqyq qorǧau ūiymdary taratqan mälımetterge süiensek, jyl saiyn Europa elderınde 70 myŋ bala, AQŞ-ta 1,5 mln, Reseide 15 myŋǧa juyq bala ız-tüssız ketedı eken. Al, resmi derekter boiynşa Qazaqstandaǧy joǧalǧan balalar sany 5 myŋ degen aqparat tarauda. Sondyqtan, būl mäselege qoǧam bolyp tosqauyl qoiǧan jön.
Ädıl AGİTAEV,
S.Ǧylmani meşıtınıŋ naib imamy:
– Bala ūrlau oqiǧasyn toqtatu üşın äuelı iman kerek. Ekınşıden, zaŋdy qataitu kerek.
Moiyndau kerek, bügıngı ata-analardyŋ basym köpşılıgı jūmysta, al balalary aulada, dalada, tıptı qarausyz qalyp jatady. Ata-analar bala tärbiesıne jauapkerşılıkpen qarap qana qoimai, olarǧa ie bolu kerek. Jasöspırımder mektepten qaitqanda internet jelılerınde otyrady. Ony qadaǧalap jatqan ne ata-ana, ne mektep joq. Al, memleket tarapynan balalardyŋ bos uaqytyn tiımdı ötkızetın baǧdarlamalar qolǧa alynsa dep oilaimyn.
Menıŋ oiymşa, bala ūrlyǧy örşımese, toqtamaidy. Öitkenı, özge elderde dene müşelerdı satu biznesı köbeiıp kettı. Älemde sau müşege degen sūranys artuda, sondyqtan saq bolǧanymyz abzal.
