Tomaǧasyn sypyryp, qyranyn qolynan aŋǧa salatyn qazaq qazır neken-saiaq ekenı ras. Dese de derbestıgımızdıŋ kök tuy tūǧyrynda beki tüskelı, ūlttyǧymyzdy qaita jaŋǧyrtudamyz. Qūsbegıler sirek bolsa da, bar eken. Tūŋǧyş Prezident künıne orai Astananyŋ ırgesındegı «Balqaraǧai» demalys ornynda alǧaş ret bürkıtşılerdıŋ bairaqty bäsekesı öttı. Sport jäne dene şynyqtyru ısterı agenttıgı men Ūlttyq sport türlerı qauymdastyǧy ūiymdastyrǧan şaraǧa «Samūryq-Qazyna» ūlttyq äl-auqat qory qoldau bıldırgen.
Alys-jaqynnan alpys qūsbegı keldı
Bürkıtşıler festivalı 28 qaraşa künı şymyldyǧyn aşyp, üş künge sozyldy. Qūs baptauşylar men ūiymdastyruşylar aldymen baspasöz mäslihatyna jinaldy. Basqosuda belgılı bolǧandai, «Samūryq-Qazynadan» ūlttyq sportty damytuǧa 397 million teŋge qarajat bölıngen. Bäsekede el qūsbegılerımen bırge Qytai, Moŋǧoliia, Qyrǧyzstan, Özbekstan, İspaniia, Avstriia, Vengriia, Chehiia, Slovakiia memleketterınen alpys bürkıtşı kelgen.
«Ejelgı aŋ aulau dästürın el ışınde saqtau maqsatymen sport türıne ainaldyrdyq. Mūny damytuda alǧysyn jaudyrdy. Al, İspaniia men İtaliia aŋşylar ūiymynyŋ bas menedjerı Huan Bernabe mūndai merekenı ötkızu europalyq elderdegı qūspen aulau ısıne äues jandar üşın maŋyzdy ekenın aitty.
Qūsbegılerdıŋ qolönerı körmege qoiyldy
Festivaldıŋ ekınşı künı «Qūsbegılık önerdıŋ älemdık integrasiiadaǧy rölı» atty ǧylymi täjıribelık keŋes öttı. Onda şet el jäne el ǧalymdarynyŋ tyŋ baiandamalary tyŋdaldy. Būl şara aiasynda qazaqstandyq bürkıtşılerdıŋ qolöner būiymdary körmege qoiyldy.
Basqosu bäsekemen jalǧasty. Qūsbegıler baby kelısken qyrandaryn alǧaşqy synǧa saldy. Kökte erkın samǧatyp, qolǧa şaqyrdy, qoian, qarsaq, şibörı ıldırdı. Äzırge müdırgenderı kemde-kem.
Delebelerı qozyp, qandary qyzǧan qatysuşylar aldynda «Nūr Otan» partiiasy töraǧasynyŋ bırınşı orynbasary Bauyrjan Baibek söz söiledı. Ol täuelsızdık alǧaly berı ūlttyq sport türlerıne basymdyq berılgenın aityp, qūsbegılerdı merekemen qūttyqtady. «Partiia juyrda ötken sezınde jaŋa saiasi doktrina qabyldady. Onda ūlttyq qūndylyqtarǧa, sport türlerın damytuǧa, äsırese, töl mädeniet, ruhaniiat, otbasy mäselelerıne erekşe nazar audarylǧan» dedı B.Baibek.
On üştegı Bairaq, seksendegı Qadyr häm Maqpal
Alǧaşqy bäsekelerden elımızdıŋ täjıribelı bürkıtşılerı köş basynan körındı. Mäselen, qūsbegıler äuletınen şyqqan Şalǧas Aqynbekov «Balqaraǧaiǧa» üş ūlyn erte kelıptı. «Qūsbegılık tek qariialar ainalysatyn käsıp emes, jastardyŋ da köŋılı auatyn önerıne ainalsa eken» dedı bürkıtşı.
Şetınen «sen tūr, men ataiyn» saiyskerlerdıŋ arasynda on üşke endı tolǧan Bairaq Tastanbek te bar. İyǧyna Aqsūŋqaryn qondyrǧan bala bürkıtşınıŋ sözı ırı: «Men – qyran baptaǧan qazaqtyŋ ūlymyn. Baba käsıbın biıktetu üşın, osy synda baq synaimyn» dedı. Ümıtkerlerdıŋ eŋ ülkenı – Almaty oblysynan kelgen seksen jastaǧy qariia Qadyr Nūrymūly. Maqpal Äbdırazaqova esımdı jäne jalǧyz aru bar.
Tarihşy-etnograf Daniiar Jeksenbıūlynyŋ aituynşa, bürkıtşılık bolaşaqta bäsı biık sporttyq bäsekenıŋ qataryna enuı mümkın. «Saq, ǧūn däuırınde Kültegın babamyzdyŋ jauyngerlık dulyǧasyna, ǧūn äskerınıŋ tuyna bürkıttıŋ suretı bederlengen. Egemen elımızdıŋ tuyndaǧy kerege qanatyn jaiǧan bürkıt beinesı de jaidan-jai emes» deidı ol.
Qasqyrdan taiqyp kettı, qairan qyran!..
Şyn saiys üşınşı künı öttı. Jarysqa tüsken 48 bürkıtten tülkı aulaǧanda törteuı ǧana suyrylyp şyqty. Endı qansonardyŋ soŋǧy şarty – qasqyr alu. Alaida, qyrandar sai betkeiındegı taiynşadai arlanǧa taiap baryp taiqyp ketkenı… «Ättegen-ailaǧan» jūrt az emes, känıgı qūsbegılerdıŋ qynjylys bıldırgenı şamaly. Jastar Nūrǧalym aqsaqaldan sebebın sūrap, tyqaqtaǧan soŋ, bylai jauap berdı: «Bürkıttıŋ qasqyrǧa tüsuı sirek bolady. Ädette, ūialas ekı bürkıttı qatar tüsırıp qasqyr alǧan atalarymyz. Moŋǧoliiada qazır de solai alyp jürgender bar körınedı. Ūialas bürkıtter köbıne bır-bırınen qyzǧanbaidy. Al, myna bürkıtter öz älderın bıledı. Jauynyŋ qanşalyqty küştı ekenın äsırese aŋ-qūstar adamnan jaqsy sezedı».
Töreşıler tört bürkıt te qasqyrǧa tüspegen soŋ, az aiyrmaşylyqtarmen jeŋıstı saralady. Qorytyndyǧa köz jügırtsek, bastapqy oryndardy jerlesterımız qanjyǧalapty. Bırınşı jüldenı Aqbalaq bürkıtımen Atyrau oblysynan kelgen Arman Qoşqarbaev ielense, ekınşı tūǧyrǧa astanalyq Küntuǧan Toqtybaidyŋ Naryn atty qūsy qonǧan. Üşınşı oryndy moŋǧoliialyq bürkıtşıler Rsaly Nūrǧaiyp pen Jaryq Sailau bölıstı.
Aitpaqşy, bürkıtşıler bäsekesın törtkül düniege taraityn «Discovery» telearnasy tüsırıp aldy. Sonymen qatar, Avstriia, Japoniia, Türkiia jurnalisterı tamaşalady.
Ashat RAIQŪL
