Qazır alpysty alqymdamaq tügıl, qyryqtyŋ qyrqasyna şyqpastan sai-süiegı syrqyramaityn adam kemde-kem. Bıraq Ūlttyq onkologiia jäne transplantologiia ǧylymi ortalyǧynyŋ travmatolog-ortopedterı buyn-buynǧa protez salyp, nauqastyŋ sal boluǧa ainalǧan dene müşelerıne jan bıtıredı eken.
Atalmyş ǧylymi ortalyqtaǧy travmatolog-ortopedterdıŋ bırı – Ersın Usin. Onyŋ medisina salasyndaǧy jalpy täjıribesı 14 jyl bolsa, soŋǧy 4 jyldan berı buyn-buynǧa protez salu otasyn jasaudy qolǧa alypty. Jūmys kestesıne säikes, tıze, jambas, taban, şyntaq, iyq, moiyn, barmaq pen baqai siiaqty zaqym kelgen dene müşege mūnda kündelıktı 8-9 ota jasalady. Sonyŋ ekı-üşeuı Ersın Nūrymhanbetūlynyŋ enşısınde eken.
– Äsırese, otany 60-tan asqan egde jastaǧy adamdarǧa jiı jasaimyz. Emdeluşılerımızdıŋ eŋ jasy ülkenı 95-tegı qariia boldy. Aiaq-qoly auyratyndar bırden kelmeidı ǧoi bızde. 20-30 jyl boiy şydap, eŋ soŋynda dertı äbden asqynyp, amal tausylǧan soŋ bır-aq keledı. Alaida jasandy müşe salǧannan keiın jas kezınen berı auyrǧandar oŋalyp ketetın jaǧdai ünemı bolyp tūrady. Jüre almai, sal bolyp qaldym dep oilap kelgen nauqastar bızdıŋ otadan keiın auruhanadan üilerıne öz aiaqtarymen qaitady. Eger kvotamen kelse, bızde ota tegın jasalady. Al kvotaǧa ie bolu üşın Qazaqstan azamaty boluy mındettı. Äitpese aqyly otalardy kez kelgen adamnyŋ qaltasy kötere bermeidı. Öitkenı onyŋ baǧasy million teŋgege deiın jetıp jyǧylady, – deidı E.Usin. – Aldymen auyryp tūrǧan jerın rentgenge tüsırıp, odan keiın jambastyŋ qisyqtyǧyna, süiektıŋ oiyǧyna bailanysty protezdıŋ ölşemın anyqtaimyz. Mysaly, ortrez bolǧanda süiektıŋ ışkı jaǧy jelınıp ketedı de, adamnyŋ aiaǧy qisaiyp qalady. Bız ony ota arqyly tüzetemız. Aiaq tüzelgen soŋ olardyŋ jüruıne mümkındık tuady. Är adamǧa ärtürlı protezder salynady. Köbıne AQŞ-ta, Germaniiada, Qazaqstanda jasalǧan protezderdı qoldanamyz.
Därıgerdıŋ aituynşa, qariialardyŋ süiegı köbıne müjılıp qalatyn körınedı. Ondai jaǧdaida da protezder arqyly travmatolog-ortopedter nauqasty aiaqqa tık tūrǧyzady eken. Mysaly, 65 jastaǧy kökşetaulyq Liudmila İrovskihtıŋ jambasyndaǧy ūrşyǧy synǧan. Sodan jüre almai qalypty. Kökşetaudaǧy auruhanada bır ai emdelse de, eş nätije bolmaǧan. Sondyqtan osynda joldamamen kelıptı. Mūnda kelgenıne ekı-aq kün bolǧan qariiaǧa bır täulıkten soŋ ota jasalǧan. Narkozdan endı esın jinaǧan nauqas, sätın salsa, kelesı künı öz aiaǧymen jürıp ketuı mümkın. Eger ūzaq uaqyt boiy buyn qozǧalysqa tüspese, et qatyp qalatyn körınedı. Otadan keiın adamdar pyşaq tigen jerın bırden qozǧalta almaityndyqtan, mūnda buyndy qozǧaltudy beiımdeuge arnalǧan nemıstıŋ «Artromot» dep atalatyn apparaty qoldanylady eken. Būl apparat adam üşın onyŋ aiaǧyn nemese qolyn 15-20 minut boiy özı jazyp, özı bügedı. Osylaişa, synǧan jer beki tüsedı.
Nūrdäulet KÄKIŞEV
