Därıger synǧa tüsken jyl

Älemdı tosynnan kelıp äbıgerge salǧan myltyqsyz maidan – koronaviruspen küreste alǧy şepte äskeriler emes, därıgerler jürdı.

Qauıpke qaramai qaterlı dertpen küresu – eldı jaudan qorǧaǧandai erlıkpen para-par ıs.  Sebebı toiymsyz täjtajal aranynan adamdardy aman alyp qalu üşın medisina ökılderı bar qaruy – bılımı men qajyr-qairatyn basty jauy – virustyŋ küşın bäseŋdetuge jūmsady. Sol jankeştı küres­tıŋ 9 aidan bergı jauyngerı jäne älı de «qyzyl aimaqta» eŋ auyr nauqastardyŋ janynda jürgen därıgerlerdıŋ bırı – joǧary sanatty pulmonolog maman Meiırjan Äbışev.
Osy aralyqtaǧy eren eŋbegı üşın ol bır jyldyŋ ışınde «Halyq alǧysyn» da alyp, «Qūrmetke» de bölendı. Adam janyn Alladan keiıngı aman saqtauşy aq halatty jandarǧa būlai asqan qūrmet bıldıru tırşılık üşın kürestıŋ biylǧy salmaǧy qanşalyqty auyr bolǧanyn körsetse kerek. Jaŋa türdegı ındet tıkelei ökpenı zaqymdaityndyqtan, «keude medisinasy» degen qosalqy atauǧa ie pulmonolog mamandarǧa sūranys küşeiıp, köp küş solarǧa tüstı. Osy qarbalas bastalyp jatqanda, elordadaǧy №2 köpbeiındı qalalyq auruhananyŋ pulmonologiia bölımşesınıŋ meŋgeruşısı bolyp eŋbek etetın pulmonologiia salasynda 20 jyldyq täjıribesı bar därıger Meiırjan Äbışevke säuır aiynda auruhananyŋ sol kezdegı basşysy, osy dertten köz jūmǧan İvan Li maŋyzdy tapsyrma jüktedı.
– Bas därıgerım ar jaǧy Densaulyq saqtau ministrlıgınıŋ tapsyrmasymen basynda temırjol auruhanasyndaǧy provizorǧa baryp kömektesu kerek dedı. Artynan 2-3 kün ışınde şeşım özgerıp, köktemde 15 künde salynǧan jaŋa infeksiialyq auruhanaǧa subintensivtı bölımşenıŋ jan saqtau bölımıne pulmonologiia spesifikasyn bıletın mamandar jasaqtau turaly tapsyrma berdı. Osy tūsta aita ketu kerek, qol astymda därıgerlerım – Güljan Ba­iyrbekova, Aida Pışenbaeva, Asiia Toqsarina, Saltanat Qarjauova, Äliia Şäkırova, Baian Bektasova, Sapargül Äbıldäqyzy, aǧa medbike Maral Süleimenova, medbikeler Säule Omarova, Säule Mūqaşeva, rezidentter Janerke Äşırbek, Äigerım Idırısova degen qyzmetkerlermen jaŋa auruhanaǧa baryp, bölımşe aştyq, – deidı därıger.
Bastapqyda dert jūqtyr­ǧandardy emdeu hattamasy da bölek boldy, aurular köp tüsıp jatty, nauqastardyŋ köptıgınen 200 kereuettıŋ bärı ünemı tolyq bolypty. Olardy hattama boiynşa ūzaq emdegen, 15-20 kün, 1-4 ai jatqandar da bolǧan. «Virus jūqtyrǧandardy emdeuge öte köp qarjy kettı. Mausymnyŋ ortasynda aurular sany odan saiyn köbeidı. Nauqasqa da, därıgerge de asqan şydamdylyq kerek boldy. Pasientter tez jazylyp şyqqysy keletın, keibır kısıler bärın müldem basqaşa tüsınetın. Ottegı berse boldy, jazylam nemese virusqa qarsy preparatty berse şauyp ketem dep oilady» dep eske alady ol.
Jaŋa bölımşede 20 tösek-­orynǧa 35 ştat bölındı. Sebebı eŋ qiyn kezderde bölımşe ışınde 4 postqa deiın qoiyldy. Mūndaǧy nauqastar – özdıgınen därethanaǧa, juynuǧa bara almaityn auyr haldegı pasientter. Olardyŋ barlyq kütımın sol posttardaǧy medisina mamandary jasaidy. Osyndai müşkıl küidegı adamdardyŋ jaǧdaiyn ärbır saǧat, är sät saiyn baqylap, babyn jasaǧan därıgerlerdıŋ eŋbegı şynynda da ūşan-teŋız.
– Pulmonolog bolmasa da, osy jūmysty jasauǧa könıp kelgen jas mamandar rasynda öte qabılettı bolyp şyqty. Olar bız bergen estafetany ılıp äketıp, üiretkenımızdı bırden qaǧyp aldy. Nauqastardyŋ jaǧdaiyna öte joǧary jauapkerşılıkpen qarady. Olardyŋ taldauyn alu, qūjattaryn jürgızu, tekseru, sät saiyn boiynda basqa qandai aurular asqynuy mümkın ekenın ūdaiy baqylap otyru kerek. Būl jerde ärbır nauqastyŋ densaulyǧyn öz aldyna bölek qarastyra otyryp emdeu qajet. Sondyqtan dertpen küreste tek menıŋ jeke ülesımdı ǧana emes, barlyq ärıptesterdı bırdei atap ötken jön, – deidı M.Tıleubaiūly.
Onyŋ aituynşa, elordada İrina Mukatova, Baian Ainabekova, Natalia Latypova syndy myqty professorlar koronaviruspen küreste jaqsy baǧyt-baǧdar körsetken. Olar bergen respiratorlyq bılımnıŋ arqasynda jūmys äldeqaida jeŋıl jürgen.
– Qazır aurular sany azaidy. Bıraq künıne 10 nauqas tüsse, sonyŋ beseuı auyr jaǧdaida keledı. Jastary ūlǧaiǧan, qosalqy aurulary barlar köp. Orta jasta bolsa da, boilarynda semızdık, jürek-qan tamyry, qant diabetı siiaqty qosymşa aurulary kezdesedı. Bır basynda 2-3 auruy bar. Bız olardyŋ aǧzalarynyŋ barlyq qyzmetın baqylap otyramyz. Keibırın jasandy ottegıge qosyp qoiamyz. Kündelıktı analizderın qarap, özgerısterıne köŋıl bölemız. Aiaq asty auruy asqynsa, bıreuınde büirek, ekınşısınde bauyr jetıspeu­şılıgı tuyndauy mümkın. Qan qysymyn künıne bırneşe ret, zärın kün saiyn jäne qan qūramyndaǧy ottegını bırınşı kezekte baqylap otyramyz. Men de özge ärıptesterım sekıldı öz qyzmetıme oralǧym keledı. Bıraq mynda köbırek kerek ekenımdı bılemın, – deidı därıger.
Memleket basşysynyŋ Jarlyǧymen berılgen «Qūrmet» ordenı jäne «Halyq alǧysy» medalın oǧan osy aida qala äkımı Altai Kölgınov tabystady. Eŋbegıne qarai marapaty zor Meiırjan därıgerdıŋ jary da – pulmonolog maman. Ol ekınşı qyzyn biyl säuırde düniege äkelgende, qastarynda bır jūma ǧana bolǧan äkesı koronaviruspen küreske jūmyldyryldy.
– Şıldenıŋ basynda qatty auyrdyq. Sol kezde auruhanada 60 paiyz därıger eŋbekke jaramsyzdyǧy boiynşa demalysqa şyǧyp, stasionarǧa jatty. Sonda ışte tek 2-3 därıger qaldyq. Şarşasaq ta ıstei berdık, öitkenı basqa adam joq. Älsırep jürsek te obhod jasaimyz. Müldem därıger tapşy kez edı. Sondyqtan jūmys ıstei jürıp emdeldık. Qazır boiymda virusqa qarsy antidene bar. Qanymdy ai saiyn «Olimpke» baryp teksertıp, antidene mölşerın qarap otyramyn. Ol tömendep ketse öte qauıptı, – deidı Meiırjan Äbışev.
Semeidegı Ürjar audanynyŋ Tasbūlaq auylynda 1974 jyly düniege kelgen ol – äkesı Tıleubaidyŋ segız balasynyŋ kenjesı. Därıgerlık bılımı bolmasa da, äkesı emdık şöpterdıŋ şipasy men qasietın öte jaqsy bıletın. Balalarynyŋ aq halatty mamanǧa ainaluyn armandap, ūl-qyzdarynyŋ boiynda märtebelı käsıpke degen qūştarlyqty bala kezden oiatty.
– Äkem kışkentai kezımnen menı auyl syrtyna jetektep aparyp, türlı emdık şöptermen tanystyratyn. Özı bılımge, oquǧa qūştar jan edı. Jer-­anany qadırlep, tabiǧatqa öte jaqyn boldy. Ärbır şöptıŋ därılık qasietın jaqsy aiyra bıletın. Olardyŋ emdık küşı sabaǧynda, tamyrynda, jidegınde me, älde japyraǧynda ma – sony taldap, jıktei bılgen. Sanamyzǧa därıger bolu turaly oidy äbden qūiyp tastaǧannan bolar, bırınşı synypqa barǧanda, alǧaşqy ūstazym Bikamal apaidyŋ «Kım bolǧyŋ keledı?» degen sūraǧyna senımdı türde «Därıger bolamyn!» dep jauap bergenım älı esımde. Mıne, sodan berı bala armanym menı eşqaşan adastyrǧan emes, – deidı därıger bala kezın eske alyp.
Osy armannyŋ jetegınde mektep bıtıre salysymen ol keiınnen akademiiaǧa ainalǧan Semeidegı medisinalyq institutqa oquǧa tüsıp, ony 7 jyl bakalavr jäne internaturalyq deŋgeide 1999 jyly tämamdap şyǧady. Eŋbek jolyn Kurchatov jabyq äskeri qalaşyǧynda terapevt därıger bolyp bastaidy. 2-3 jyldan keiın qosymşa pulmonologiia mamandyǧy boiynşa oqyp, jaŋa baǧytta jūmys ısteuge köşedı. 2006 jyly astanada pulmonolog mamandardyŋ tapşylyǧyna bailanysty elordaǧa kelıp, temırjol auruhanasynda pulmonologiia bölımşesınıŋ meŋgeruşısı bolady. Būl elordada qūrylys dümpu alǧan kez edı.
– Sol kezde 50 kereuettık bölımşede 70-80 nauqas jatatyn. Nauqastar qysta da, jazda da tolastamady. Bız qala bo­iynşa jalǧyz pulmonologiia bölımşesı boldyq. Sondyqtan jüktemenıŋ köptıgınen jyldyŋ 24/7 rejimınde jūmys ıstedık. Qūrylysşylar jas balalar ǧoi, şarşaǧan kezde suyq jerge jata qalyp ūiyq­taidy, sodan jiı auyryp qalady, – deidı ol.
Bölımşe meŋgeruşısı bola jürıp, ol özınıŋ käsıbi bılıktılıgın däleldedı, artynan ergen jastarǧa tälımger boldy. Pasientter men ūjym tarapynan ol turaly tek maqtau söz ǧana estuge bolady. Astana respiratorly medisina assosiasiiasynyŋ müşesı, densaulyq saqtau ısınıŋ üzdıgı jiyrma jyldyq täjıribesınde bronh-ökpe patologiiasyn diagnostikalau men emdeudıŋ barlyq ädısterın meŋgergen.