AIDAN SU TABYLDY
Astronom ǧalymdar Aidyŋ betınde mūz türındegı su bar ekenın däleldedı. Mūz Aidyŋ soltüstık jäne oŋtüstık poliusterınen tabylypty ärı onyŋ jatqanyna milliondaǧan jyl ötken körınedı.
Būl jaŋalyqty Gavai, Braun universitetterınıŋ jäne NASA basqarmasyna qarasty bır bölımnıŋ ǧalymdary bırlesıp aşty. Ony 2008 jyly Aidy zertteuge jıbergen Ündıstannyŋ «Chandraian-1» serıgınıŋ kömegımen kün tüspeitın tūstardan anyqtady.
«Chandraian-1» jer serıgıne su ızdeu üşın arnaiy Moon Mineralogy Mapper (M3) apparaty ornatylǧan. Ol sūiyqtyqty su, bu jäne mūz küiınde ajyrata bıledı. Aldaǧy uaqytta mūz tärızdı su köbırek kölemde tabylar bolsa, Aiǧa baratyn astronavtar üşın paidasy timek. Iаǧni Jerden su tasyp äure bolmai, sol jaqtaǧy mūzdy auyzsu retınde paidalanuǧa bolady.
Mūz būǧan deiın Kün jüiesındegı Merkuriidıŋ soltüstık poliusınen jäne şaǧyn ǧana Seres planetasynan tabylǧan bolatyn.
TAIVAN SENIMNEN ŞYQTY
Salvador ükımetı Taivanmen diplomatiialyq qarym-qatynasty üzgenın habarlady.
– El ükımet osyǧan deiın Taivanmen jalǧasyp kelgen diplomatiialyq qarym-qatynasqa nükte qoidy. Sonymen qatar Qytai Halyq Respublikasymen bailanys ornatu turaly şeşım qabyldady, – dedı Salvador prezidentı Saches Seren.
Öz kezegınde Taivannyŋ syrtqy ıster ministrı Djozef U būl jaǧdaidy Salvador tarapynyŋ qomaqty qarjylyq kömektı talap etuımen bailanystyrdy.
Biyldyŋ özınde osymen üşınşı memleket Taivan elımen bailanysyn üzdı. Mūndai qadamǧa 1 mamyrda Dominikan, al 24 mamyrda Burkina-Faso bardy. Osylaişa, Taivannyŋ derbestıgın moiyndaityn nebärı 17 memleket qaldy.
Aita keteiık, Qytai Taivandy özınıŋ ajyramas bölıgı retınde körıp, uaqytşa baqylaudan şyqqan aimaq retınde esepteidı.
IŞIMDIKTIŊ ZİIаNYN ANYQTADY
Vaşington universitetınıŋ ǧalymdary ışımdıktıŋ kez kelgen mölşerı densaulyqqa ziiandy ekenın anyqtady.
Zertteu jūmystary barysynda spirt önımderınıŋ kışkene ǧana mölşerı jürektı qorǧaityny turaly tūjyrym däleldengen. Alaida onyŋ ısık sekıldı qauıptı aurulardy küşeitetını de belgılı boldy.
Ǧalymdar mūndai şeşımge kelmes būryn köp mäselenı nazarǧa alǧan. Olar 195 eldıŋ 15-95 jas aralyǧyndaǧy tūrǧyndaryn zerttep şyqty. Iаǧni ışımdıktı künıne bır märte paidalanatyn jäne müldem ışpeitınderdı qarastyrǧan. Onyŋ qorytyndysy boiynşa spirt önımderın künıne bır ret ışetın adamnyŋ qauıptı auruǧa şaldyǧu körsetkışı 0,5 paiyzǧa, ekı ret qoldanatyndıkı 7 paiyzǧa, al bes uaqyt ışetındıkı 37 paiyzǧa artqan.
Atalǧan universitettıŋ mamandary 2016 jyly älemde alkogol saldarynan 2,8 mln adam köz jūmǧanyn mälım ettı.
Aian ÄBDUÄLİ
