Būrnaǧy künı «Atameken» Qazaqstan kartasy» etno-memorialdyq keşenınde qala äkımınıŋ orynbasary Aida Balaevanyŋ töraǧalyǧymen Astana qalasy äkımdıgı janyndaǧy Memlekettık rämızder jönındegı komissiianyŋ merekelık otyrysy öttı.
Qazaqstannyŋ Memlekettık rämızderı 1992 jyly bekıtılgenı belgılı. Jiyrma jyldan astam uaqyt boiy Tuymyz, Eltaŋbamyz ben Änūranymyz halqymyzdy ruhtandyryp keledı. Bıraq, olardy nasihattauda kemşın tūstar kezdesedı. Būl – Eltaŋba avtory Jandarbek Mälıbekovtyŋ oiy. Är bes jyl saiyn jaŋa standart bekıtıletının aitqan ol osyǧan köŋılı tolmaitynyn jetkızdı. Äsırese, Eltaŋbaǧa qatysty: «Osy uaqytqa deiın Eltaŋbany jasau, qūrmetteu, därıpteu ısı joǧary deŋgeide emes. Ony jasauǧa lisenziia alǧandar standarttar normasyn saqtamaidy. Sapasyn da qatyrmaidy. Saiasi jäne tarihi maŋyzyna da köŋıl bölmeidı. Eltaŋba – tek keudege taǧatyn nemese mekemenıŋ ışı-syrtyna ılıp qoiatyn logotip siiaqty närse emes» degen ol Eltaŋbany qazaqtyŋ jandüniesıne jaqyn dala mädenietımen, äsırese, kiız üimen bailanystyryp jasaǧanyn aitty.
Sözın jalǧastyra kele: «Eltaŋba detaldary qandai maǧyna beretındıgıne eşkım bas qatyrmaidy. Jelbau, küldıreuış, toǧyn, basqūr, keregenıŋ ne ekenın sūrasaŋ, köpşılıgı bılmeidı. Kielı tūlparlar men jetı saqinany beineledım. Jetı saqina – jetı atany, tektılıktı bıldıretın ūǧym. Men özım Eltaŋbadaǧy beinelerge qyryqqa juyq atau berdım. Sol ataulardy bılıp otyryp, ony jasaityn azamattyŋ elge, atamekenge, halyqqa degen qūrmetı artady. Mıne, Eltaŋbanyŋ sipatyn jazyp, jaŋa standartqa engızsek, jastar būǧan basqaşa közben qaraityn bolady» dedı.
Jandarbek Mälıbekovtıŋ rämızderımızdı tiıstı deŋgeide nasihattai almai jatyrmyz degen sözımen kelısken Memleket tarihy instituty direktorynyŋ orynbasary Amangeldı Qaşqymbaevtyŋ pıkırınşe, Tuymyz, Eltaŋbamyz ben Änūranymyz ūltymyzdyŋ tarihy men bolmysyn äigıleidı. Ol Ata Zaŋymyz boiynşa rämızderımız elımızdıŋ erkındıgı, täuelsızdıgı jäne egemendıgınıŋ simvoly ekenın eske salyp, olardy «Mäŋgılık El» ūǧymymen astastyrdy.
Qazaqstan Respublikasy memlekettık Küzet qyzmetınıŋ bölım basşysy Bauyrjan Taŋatarov Memlekettık Tuymyzdyŋ qandai räsımdık ıs-şaralarda qoldanylatyndyǧynan habar berdı. Onyŋ aituynşa, Memlekettık Tu – QR Prezidentın ūlyqtau, şetel memleketterınıŋ basşylaryn saltanatty qarsy alu, Otan qorǧauşylar monumentıne gül şoqtaryn qoiu jäne elımızdegı şetel elşılerıne Senım gramotalaryn tapsyru räsımderınıŋ ajyramas bölıgı.
Qazaqstannyŋ standarttau jäne sertifikattau institutynyŋ bölım basşysy Evgenii Shai soŋǧy kezde Eltaŋbanyŋ memlekettık standartqa säikes kelmeitındıgı jönınde türlı organdar men jeke adamdardan tüsetın şaǧymdar köbeiıp otyrǧanyn aitty. «Osyny eskerıp, standartty qaita qaraityn arnaiy jūmys tobyn qūrdyq. Eltaŋba avtorynyŋ filosofiiasynan auytqymau maqsatynda onyŋ qūramyna Jandarbek Mälıbekūlyn engızdık. Atqarylǧan ısterdıŋ nätijesınde üstımızdegı jyldyŋ 15 mamyrynda tiıstı qūjatty qabyldap, ökılettı organnyŋ saityna jariialadyq. Sondai-aq, Eltaŋbany jasauşy 50-den asa mekemege qūjatty jıberdık. Ol qūjatta Eltaŋbanyŋ tüsıne, kölemıne, konstruktorlyq syzbasyna qatysty özgerıster bar. Sonymen qatar, Eltaŋbanyŋ kepıldı merzımın belgıledık. Būl merzım 3 jyldy qūraidy. Tiıstı mekemelerde eskı Eltaŋba jaŋa standartpen jasalǧan Eltaŋbaǧa bırte-bırte auystyrylatyn bolady» dedı ol.
Onyŋ sözın naqtylai tüsken Aida Balaeva jaŋa standarttaǧy Eltaŋbanyŋ mekemelerge alynǧany-alynbaǧany şartty türde bır jyldan keiın tekserıletının jetkızdı. Jalpy, rämızderdı satyp alu ısıne kelgende konkurstyq tüitkılder tuyndaitynyn aitqan qala äkımınıŋ orynbasary keide bır ǧana Tu satylyp alynyp, ol jaramsyz bolyp qalǧanda der kezınde ornyna jaŋasynyŋ ılınbeuın sonymen tüsındırdı.
Jastar arasynda Memlekettık rämızderdı nasihattau maŋyzdy. Būl jūmys jaily Astana qalasy Jastar saiasaty mäselelerı basqarmasynyŋ basşysy Talǧat Rahmanberdı egjei-tegjeilı baiandady. Onyŋ aituynşa, elordada 85 myŋ student, 15 joǧary oqu orny men 35 kolledj bar. Qalamyzdyŋ eŋ belsendı jastary osy oqu oryndarynda oqidy. Barlyq bılım beru oşaqtarynda qūrylǧan Jastar ısı komitetterı tiıstı jūmysty atqaruda.
Otyrystyŋ soŋynda Aida Ǧalymqyzy Astana qalasy äkımdıgı janyndaǧy Memlekettık rämızder jönındegı komissiianyŋ bır jyldyq jūmysynyŋ nätijesınde respublikalyq komissiiaǧa ūsynystar jıberıletındıgın aitty. «Bügıngı taŋda tek memlekettık organdar küşımen rämızderdı nasihattau mümkın emes. Oǧan elımızdıŋ är azamaty atsalysuy tiıs. Halqymyzdyŋ bıraz bölıgı odan qaşpaidy da. Alaida, zaŋ tūrǧysynan oǧan şekteu qoiylǧan. Onda «Memlekettık rämızderdı zaŋsyz qoldanu» degen anyqtama bar. Būl anyqtama azamattarymyzdyŋ qolyn bailap, patriottyq sezımın körsetuge tyiym salyp otyr. Mäselen, keibır adamdar Memlekettık Tudy üiındegı qasterlı orynǧa qoiǧysy keledı deiık. Bıraq, zaŋ oǧan rūqsat etpeidı. Osy jaǧdaida atap ötetın jait – köptegen elderdıŋ zaŋdarynda bızdıkındei norma joq. Mysaly, şetelderge şyǧyp jürgen bolsaŋyzdar, ol elderdıŋ Tuyn janar-jaǧar mai qūiu stansiiasynyŋ maŋdaişasynan da köre alasyzdar. Osyǧan bailanysty Parlament deputattaryna «QR Rämızderı turaly» Zaŋyn qaita qaraudy ūsynamyz. Ekınşıden, reidterdı jasau barysynda, negızınen, zaŋdy tūlǧalar men ırı ūiymdar atalǧan Zaŋdy jiı būzatynyna köz jetkızıp jürmız. Bız şara qoldanyp, tek 4 ailyq eseptık körsetkışten aspaityn aiyppūl ǧana sala alamyz. Būl aiyppūldy zaŋdy būzǧandar jūǧyn körmei, aiybyn qaitalap jür. Sondyqtan, zaŋdy tūlǧalar men ırı ūiymdar üşın aiyppūl kölemı ekı ese ösırılse eken deimız. Al, rämızderdı qorlaityndarǧa aiyppūl salynbai, olardy bırden qylmystyq jazaǧa tartu kerek. Standarttardy saqtamaityn rämızderdı jasau men jetkeruge lisenziia alǧandar da attestattaudan ötıp, qaita lisenziialaudan ötkızılse de artyq emes» degen ol otyrysta aitylǧan ūsynystar da eskerusız qalmaitynyna sendırdı.
Amanǧali QALJANOV
