Seisenbı künı Ükımet otyrysynda İnvestisiialar jäne damu ministrı Jeŋıs Qasymbek elımızde ipotekalyq nesie üstemesın arzandatu mäselesı qarastyrylyp jatqanyn mälımdedı. Onyŋ aituynşa, 2030 jylǧa qarai bır tūrǧyndy 30 şarşy metr baspanamen qamtamasyz etu körsetkışıne jetu közdelıp otyr. Aitarlyǧy, biyl kommersiialyq bankter üi saluşylarǧa järdemaqşa esebınen 125 mlrd teŋge nesie jäne 105 mlrd teŋgege ipotekalyq nesie beredı.
Qarapaiym halyqty «Şynynda da ipoteka arzandai ma?» degen saual tolǧandyratyny anyq. Osyǧan orai, Mäjılıs deputaty Aiqyn Qoŋyrovtyŋ oi-pıkırın sūrap-bıldık. Astanada jaŋadan boi köteretın audanǧa qatysty da ūstanymyn aŋǧardyq.
– Aiqyn Oiratūly, Qazaqstanda ipotekalyq nesie arzandauy mümkın be?
– Būl mäselenı şeşudıŋ tehnikalyq mümkındıkterı mol. Bıraq būǧan qazır enjarlyq tanytyp otyrǧan Ūlttyq banktıŋ erık-jıgerı qajet. Menıŋşe, Ūlttyq Qordyŋ, Bıryŋǧai jinaqtauşy zeinetaqy qorynyŋ (BJZQ-T.T), Äleumettık saqtandyru qorynyŋ (ÄSQ-T.T.) qarajatyn tartyp, memleket halyqqa ipotekany arzandata alady. Ekınşıden, arzan ipoteka qūrylys salasynyŋ damu qarqynyn arttyrady.
– Bızde ipoteka degen söz «asa qymbat» degen tüsınıkpen bırdei. Sonda ipotekalyq nesie mölşerlemesı qanşa paiyzǧa tömendeidı?
– Aitalyq, bız ūmtylatyn damyǧan elderde ipoteka şamamen jyldyq 1,2 paiyzdy qūraidy. Osyǧan ūmtylsaq, qūba-qūp. Şyndyǧynda, bızde ipoteka mölşerlemesı (12 paiyzdan joǧary) öte qymbat. Ol qarapaiym adamdarǧa üi alu emes, ekınşı deŋgeidegı bankterdıŋ oŋai jolmen oljaǧa kenelu qūralyna ainaldy. Bügıngı jaǧdaida bızdıŋ halyqtyŋ 80 paiyzy ıs jüzınde ipotekalyq nesie ala almaidy. Sol sebepten ony arzandatuymyz kerek. Äitpese, ipotekalyq nesie dauynan qūtylmaimyz.
– Aityŋyzşy, jalpy tūrǧyn üi mäselesın tüpkılıktı şeşuge bola ma? Mysalǧa, Astanany alaiyq.
– Ärine, bolady. Kezınde üi salatyn kombinattar degen tamaşa täjıribe bolǧan. Alaida būl 30-40 paiyzǧa ǧana jüzege asyryldy. Eger memleket qūrylys salasyna qomaqty qarajat böletın bolsa, onda ıs jüzınde älgı üi salatyn kombinattar tolyq quatymen jūmys ısteidı. Tıptı, olar «ystyq bälış» tärızdı paneldı üilerdı köptep tūrǧyzady. Būl üşın Ūlttyq bank qolaily qarjylai ahual qalyptastyruy tiıs. Men aitqan täjıribenı Astanada tolyǧymen ıske asyruǧa bolady.
– Astanada jaŋadan qūrylatyn audan turaly estıgen şyǧarsyz. Onyŋ tūrǧyndar üşın qandai tiımdılıgı bolady? Baiqoŋyr degen atau sızge ūnady ma?
– Menıŋşe, qala äkımı Äset İsekeşev būl mäselenı öte jetık bıledı. Eŋ aldymen, jaŋa audan tūrǧyndaryna tiımdı. Sebebı aumaqty öz basşysy basqarady. Ekınşıden, jaŋa biudjet paida bolady. Ol köptegen äleumettık mäselelerdı şeşuge jol aşady. Būryn şalǧai jatqan üilerdıŋ tūrǧyndarynyŋ aryz-şaǧymy basşylardyŋ qūlaǧyna jetpeuı mümkın. Üşınşıden, bilıkke de, halyqqa da baqylau küşeiedı. Özara senım men tüsınıstık damidy. Baiqoŋyr dep ataudyŋ ūsynylǧany – qūptarlyq. Ol – Qazaqstannyŋ ǧaryş qaqpasy. Baiqoŋyr arqyly bızdı älem tanydy. AQŞ-qa barǧanymda amerikalyqtar: «Sızderde Baiqoŋyr ǧaryş ailaǧy bar» dep bas barmaǧyn körsetkenı esımde qalypty.
Sūhbattasqan
Tölen TILEUBAI
