Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev VIII sailanǧan Parlamenttıŋ bırınşı sessiiasynyŋ aşyluy barysynda şaǧyn jäne orta biznestıŋ bäsekege qabıletılıgın arttyru mäselesıne basa män bere otyryp, osy oraida şaǧyn jäne orta bizneske qoldau körsetudıŋ bıryŋǧai keşendı baǧdarlamasyn äzırleudı tapsyrdy. Bügıngı taŋda Astanada 200 myŋnan asa kesıpkerlık nysandary jūmys ısteidı. Biznes salasynda 460 myŋ adam jūmyspen qamtylyp otyr. Būl jūmysqa qabılettı astanalyqtardyŋ 71 paiyzyn qūraidy.
Elordadaǧy şaǧyn jäne orta biznes, salalyq qauymdastyqtar, qūqyq qorǧau jäne qadaǧalau organdary, «Atameken» käsıpkerler palatasynyŋ ökılderı qatysqan jiynda käsıpkerlıktı damytudyŋ mäselelerı talqylandy.
– Astanada 200 myŋnan astam käsıpkerlık subektısı jūmys ısteidı. Biznes 460 myŋ adamdy jūmys oryndarymen qamtamasyz etedı, būl elordanyŋ ekonomikalyq belsendı halqynyŋ 71%-yn qūraidy. Bız käsıpkerlerge jüielı qoldau körsetuge mümkındık beretın bırqatar şaralar qabyldadyq: AEA jäne İndustriialyq park aumaǧynda preferensiialar, türlı baǧdarlamalar boiynşa granttar men kreditter berıledı, Astana Invest investorlaryna arnalǧan front-ofis jūmys ısteidı, injenerlık jelılerdı jürgızuge, qajettı infraqūrylymdy qūruǧa kömek körsetıledı. Bıraq, mūnymen toqtap qalmaimyz. Aldaǧy uaqytta «Atameken» ŪKP-men bırlesıp qosymşa qoldau şaralaryn jasaityn bolamyz, onyŋ ışınde biurokratiialyq kıdırıster men kedergılerdı joiudy jalǧastyramyz, – dedı Astana äkımı Jeŋıs Qasymbek.
Elordada käsıpkerlermen kezdesuler tūraqty negızde ötkızılıp keledı. Qalalyq Käsıpkerler palatasynyŋ direktory Beisen Jolboldievtıŋ aituynşa, qazırgı uaqytta Palata äkım orynbasarynyŋ, basqarma ökılderınıŋ qatysuymen oblystyq keŋesterdıŋ 15 otyrysyn ötkızdı.
– Ötken jyly 15 myŋ käsıpkerdıŋ qūqyqtyq müddelerı qorǧaldy. Mäselen, qala basşysynyŋ 2022 jyldyŋ tamyz aiynda ötken biznes ökılderımen soŋǧy kezdesuınen bastap köterılgen 23 mäselenıŋ 15-ı şeşıldı, 6-y ışınara şeşıldı, 2-ı boiynşa jūmys jürgızılude. Osylaişa, «Astana-Tehnopolis» AEA qyzmetınıŋ basym türlerın keŋeituge, TjKB mäselelerı boiynşa äkımdık janynan Üilestıru keŋesın qūruǧa, «Käsıpkerlıktı damytudyŋ 2021-2025 jyldarǧa arnalǧan ūlttyq jobasy» baǧdarlamasy şeŋberınde granttyq qarajatty bölu, sauda salasyndaǧy investisiialyq jobalardy ıske asyru üşın jer uchaskelerın bölu mäselelerı jüzege asyrylyp jatyr, – dedı direktor.
Palata jäne basqa da tiıstı organdar bizneske jan-jaqty kömek körsetuge tyrysady, alaida būl salada olqylyqtar älı de baiqaluda.
İnjenerlık jelıler jaŋartyluy kerek
İnjenerlık jelıler mäselesı – qala bilıgınıŋ nazaryndaǧy auqymdy taqyryp. Biznes jelılerdı qūruda, bıraq olardy tarata almaidy. Öŋırlık keŋes äkımdık üşın arnaiy anyqtama daiyndap, osy jaǧdaiǧa öz közqarasyn bıldırdı.
– İnjenerlık jelıler problemasymen bız 2020 jyldan berı betpe-bet kezdesıp, osy baǧytta jūmys ıstep kelemız, būl mäselenı şeşu barysynda ministrlıkter men basqarmalardyŋ ökılderımen ünemı kezdesıp otyramyz. Būl şaruanyŋ bekıtılgen erejesı bolmaǧandyqtan, bızdıŋ mındetımız –jelılerdı beru erejelerın äzırleu. Osyǧan orai jūmys tobyn qūrudy, qalalyq mäslihatta injenerlık jelılerdı beru räsımınıŋ tetıgın qarastyrudy jäne bekıtudı ūsynamyz, – dedı «Edem» JŞS basşysy, «Atameken» käsıpkerler palatasy Öŋırlık keŋesınıŋ müşesı İrina Manjanova.
Qala basşysy būl mäselenı esepke ala otyryp, äkımdık aldaǧy ekı jyl ışınde barlyq injenerlık jelılerdı balansqa aludy josparlap otyrǧanyn atap öttı.
Astanada 200 myŋnan astam käsıpkerlık subektısı jūmys ısteidı. Biznes 460 myŋ adamdy jūmys oryndarymen qamtamasyz etedı, būl elordanyŋ ekonomikalyq belsendı halqynyŋ 71%-yn qūraidy
– Būl – şynymen de özektı mäsele. Osy rette sız jūmys barysynda tek jeke qūrylys saluşylarda ǧana emes, sonymen qatar memlekettık biudjet esebınen nysandar salatyn merdıgerlerde de mäseleler tuyndaitynyn dūrys atap öttıŋız. Qaŋtar aiynda bız būl prosestı jandandyrdyq. Şyn mänınde, balansqa alynbaǧan injenerlık jelılerdıŋ köptıgı bükıl qalada baiqalady jäne olar ötken jyly ǧana emes, osydan bes-alty jyl būryn salynǧan. Olardy jöndeu qajet. Nelıkten jaǧdai osylai boldy? «Astana-Teplotranzit», «Astana su arnasy», AEK siiaqty kommunaldyq käsıporyndardyŋ, ökınışke qarai, olardy qabyldauǧa qarjylyq mümkındıgı joq, öitkenı osy obektılerge salyq auyrtpalyǧy bırden salynuda, oǧan qosa olardy kütıp ūstau jäne jöndeu jūmystaryn jürgızu qajet. Şyndyǧynda, tūrǧyndardy jylu, su jäne t.b. kündelıktı tūrmysqa qajettı zattarmen däl osy käsıporyndar qamtamasyz etedı. Osy jyldyŋ qaŋtar aiynan bastap bız injenerlık jelılerdıŋ basym bölıgın balansqa alu jūmystaryn jürgızıp jatyrmyz. Būl – öte auqymdy mäsele. Sızdıŋ ūsynysyŋyzdy qoldaimyn jäne ony mäslihatqa deputattardyŋ qarauyna ūsynuǧa daiynmyn, – dedı Astana äkımı.
Jeŋıs Qasymbektıŋ aituynşa, aǧymdaǧy jyldyŋ 1 qaŋtarynan bastap tūrǧyn üidı jobalau üşın tehnikalyq şarttar beruge bırqatar şekteuler men tyiymdar qabyldanǧan.
– Qala qarqyndy damyp keledı, al injenerlık jelılerdıŋ qūrylysy odan ärı jürgızılude. Bügınde elordada şamamen 7 mln şarşy metr tūrǧyn üi salynyp jatyr, 15 mln şarşy metr tūrǧyn üidı jobalauǧa rūqsat berıldı, būl qūrylystyŋ qazırgı qarqynyn tömendetpeu üşın jetkılıktı, – dedı qala basşysy.
Aqyly avtotūraqtar tiımdı me?
Qaz Property basqaruşy jäne servistık kompaniialar qauymdastyǧynyŋ töraǧasy Qairat Kökenovtıŋ aituynşa, biznes-qoǧamdastyq «Astananyŋ avtotūraq keŋıstıgı» memlekettık-jekemenşık serıktestıgınıŋ jobasyna qatysty tūjyrymdamalyq pıkırlerın qala basşylyǧymen bırlesıp şeşudı közdep otyr.
– Aqyly tūraq keŋıstıgı kez kelgen älemdık täjıribede, äsırese qalanyŋ ortalyq bölıgınde, qalalyq trafik mäselelerın şeşudıŋ negızgı elementterınıŋ bırı bolyp tabylady. Osy sebeptı qalaǧa aqyly avtotūraqtar qajet jäne qalada aqyly avtotūraqtar boluy kerek. Sız memlekettık-jekeşelık ärıptestık şartynyŋ bırqatar talaptaryn – investisiialar kölemın, memleket pen jeke investor paidasynyŋ ülesın jäne tūraq oryndaryn qaita qarau qajet dep dūrys pıkır bıldırdıŋız. Ökınışke qarai, avtotūraqtar äleumettık nysandarǧa tym jaqyn ornalasqan faktıler kezdesude. Būl joba älı de pysyqtalu üstınde, bız barlyq qala tūrǧyndarynyŋ müddelerın eskere otyryp, jaŋa ūsynystardy kütemız, – dedı Jeŋıs Qasymbek.
Äleumettık tūrǧyn üiler köbeiedı
Käsıpkerlerdıŋ äleumettık-käsıpkerlık korporasiia arqyly jer beruge tyiym saluy nazardan tys qalmady. Būǧan deiın ÄKK investisiialyq jäne innovasiialyq jobalardy ıske asyru üşın konkurstan tys negızde jer uchaskelerın bölgen bolatyn. Alaida ıs jüzınde köppäterlı tūrǧyn üiler, meiramhanalar, avtokölık juu oryndaryn salu üşın jer uchaskelerın satu faktılerı anyqtaldy. Olardyŋ aituynşa, köptegen nysandarda tūrǧyn üilerdıŋ qabyrǧalary tūrǧyzylyp, jobalyq smetalardyŋ daiyn bolǧanyna qaramastan, būl jerlerde qūrylys jūmystary toqtatyldy.
– Ötken jyldan bastap tūrǧyn üi obektılerın salu üşın ÄKK tetıkterı arqyly jer beruge tyiym salyndy. Qazır şamamen 159 ga jer memleketke qaitaryluy kerek. Būl osyǧan deiın tūrǧyn üi qūrylysyn jürgızu turaly şeşım qabyldanǧan uchaskeler bolyp tabylady. Äzırşe qūrylys jūmystary älı bastalmaǧan nysandarda qūrylys toqtatyldy. Joǧarǧy Sot jūmysynyŋ qorytyndysy boiynşa olarǧa qatysty odan ärı şeşım qabyldanatyn bolady. Osy rette taǧy da qaitalap aitamyn: keleşekte ÄKK tetıkterı arqyly jer uchaskelerı halyqtyŋ äleumettık osal toptarynan tūrǧyn üi kezegınde tūrǧan azamattar üşın «Elorda Damu» nemese «Elorda qūrylys kompaniiasy» salatyn äleumettık tūrǧyn üi qūrylysyna ǧana bölınetın bolady, – dedı elorda äkımı.
Elorda basşysynyŋ aituynşa, qazırgı taŋda elordada 48 myŋǧa juyq otbasy tūrǧyn üige kezekte tūr.
Otandyq öndıruşılerge qoldau qajet
Jalpyǧa bırdei oqytu jobasy aiasynda köpşılıkke öz önımderın ūsynatyn käsıpkerler de biznesın damytu barysynda bırşama qiyndyqtardy bastan ötkerude. Mektep formasyn tıgu kompaniiasynyŋ ökılı İnessa Tölegennıŋ aituynşa, oquşylardyŋ sany jäne är balaǧa bölıngen qarajat turaly aqparat öndıruşılerge jaŋa oqu jyly qarsaŋynda ǧana kelıp tüsedı. Älbette, būl käsıpkerlerdıŋ jūmysyn qiyndatady.
– Bız 10 jyldan astam uaqyt boiy sertifikattalǧan mektep formasyn tıgumen ainalysyp kelemız. Özderıŋız bıletındei, Astanada 2019 jyldan bastap az qamtylǧan, köpbalaly otbasylardan şyqqan balalardy, halyqtyŋ äleumettık osal toptaryn mektep formasymen qamtamasyz etuge baǧyttalǧan jalpyǧa bırdei oqytu baǧdarlamasy jürgızılude. Būl baǧdarlama boiynşa bızdıŋ täjıribemız jetkılıktı. Būl rette barşaǧa yŋǧaily bolu üşın elektrondyq kartochka jüiesı äzırlendı, jobany sifrlandyru jürgızıldı. Alaida 2022 jyly bılım beru salasynyŋ ökılderı ükımettıŋ №64 Qaulysyna bırqatar tüzetuler engızıldı. Menıŋ oiymşa, baǧdarlamanyŋ bastapqy maqsaty otandyq tauar öndıruşılerge qoldau körsetu bolatyn. Sondyqtan, bızge Bılım basqarmasynyŋ qoldauy öte qajet. Būl baǧdarlamaǧa qanşa oquşy qatysatynyn, är balaǧa qandai soma bölınetının bız aldyn ala bılıp otyruymyz kerek. Ötken jyly osy sandar tamyz aiynda ǧana habarlandy, al mektep formasyn tıguge qyruar uaqyt qajet. Eger biyl da osyndai jaǧdai qaitalansa, jospardy oryndau qiyn bolady dep oilaimyn, – dedı kompaniia ökılı.
100 myŋ oquşy orny salynady
Astana äkımı elordada oqu oryndaryn salu boiynşa jüielı jūmystar jürgızılıp jatqanyn atap öttı.
– Qalada mektep oquşylarynyŋ sany jyl saiyn tez ösude. Biyl mektep tabaldyryǧyn 25 myŋ bala alǧaş ret attaǧaly tūr, 9 myŋǧa juyq tülek 11-synypty bıtıredı. Osylaişa, jyl saiyn qalada kemınde 10 mektep salu qajettılıgı tuyndap otyr. Bügınde, ökınışke qarai, elordada 8 üş auysymdy, 18 tyǧyzdalǧan mektep bar. Memleket basşysynyŋ tapsyrmasy aiasynda bız biyl 24 jaily mekteptıŋ 15-ın saludy bastaimyz. Qalǧan qūrylys jūmystary kelesı jyly bastalady. Sonymen qatar, biyl 11 mekteptıŋ qūrylysyn aiaqtaimyz, onyŋ 10-y jaŋa oqu jyly bastalǧanǧa deiın tapsyrylady, – dedı Jeŋıs Qasymbek.
2025 jylǧa deiın elordada 100 myŋǧa juyq jaŋa oquşy orny paida bolady. Demek, osy salada jürgen käsıpkerler üşın atqarylar şarua şaş-etekten.
Jekemenşık emhanalar sany artady
Käsıpkerlerdıŋ aituynşa, qalada tūrǧyndar sanynyŋ jyl sanap ösuıne bailanysty jekemenşık emhanalarǧa qajettılık azaimai otyr.
– Men jaqynda jekemenşık emhanalar salumen ainalysuǧa niet bıldırgen bırqatar ırı investorlarmen kezdestım. Būl mäsele talqylanu üstınde, qalada jekemenşık emhanalarǧa qajettılık bar. Sondai-aq elordada qalypty 60-70 myŋnyŋ ornyna 110 myŋǧa juyq tūrǧynǧa qyzmet körsetetın emhanalar bar. Sondyqtan mūndai bastamalardy, ärine, bız qoldaimyz. Qūrylys josparlaryna süiene otyryp, investorlar üşın uchaskelerdı ädıl bölemız. Mysaly, memlekettık emhanalardy bız «Öndırıs», «Jeleznodorojnyi», «Kirpichnyi» tūrǧyn alaptarynda saludy josparlap otyrmyz. Sebebı jeke biznes ökılderı būl jerlerde käsıp aşuǧa qūlyqsyz. Memlekettık emhanalardy jekeşelendıru mäselesı de bırneşe ret köterıldı. Būl bır jaqty şeşıle qoiatyn mäsele emes, öitkenı köpşılık jekemenşık emhanalarda qaralǧysy kelmeidı. Bız ärbır emhana boiynşa jeke-jeke jūmys ıstep, barlyq taraptardy qanaǧattandyratyndai şeşımge kelemız dep oilaimyn, – dedı qala basşysy.
Sapaly internet – zaman talaby
Elordalyq käsıpkerler internet sapasy turaly mäselenı de köterdı. «Astananyŋ tūraqty damu ortalyǧy» JŞS direktorynyŋ orynbasary Vitalii Pustovoitenkonyŋ aituynşa, būl mäsele bügınde biznestıŋ jūmysyn ǧana emes, qala tūrǧyndarynyŋ ömırın de qiyndatyp otyr.
– Elordalyq bizneske sifrlandyru belsendı engızılude, qyzmet körsetu barysynda elektrondyq postterminaldar paidalanylady, jetkızudıŋ onlain-tapsyrysynyŋ türlı jüielerı engızıldı. Degenmen, biznes pen halyq internettıŋ sapasy naşar bolǧandyqtan, bailanystyŋ ünemı üzılıp ketetının aityp şaǧymdanuda. Būl qaladaǧy qūrylystyŋ tyǧyzdyǧyna nemese halyq sanynyŋ artuyna bailanysty ma, joq pa, osy jaǧy belgısız, – dedı V.Pustovoitenko.
Telekommunikasiia komitetınıŋ töraǧasy Erjan Meiramov qalada, negızınen, qalanyŋ jaŋa salynyp jatqan audandary men tūrǧyn audandarynda «aq daqtar» baryn, sondai-aq şyn mänınde internettıŋ qaladaǧy qūrylys qarqynyna ılese almaityn sätterı de bolatynyn atap öttı.
Turizm de ekonomikanyŋ bır baǧyty
Elordalyq turizm qauymdastyǧynyŋ ökılı Tatiana Verniskaia Astanada turizmdı damytudyŋ maŋyzdylyǧyn basa aitty. Mäselen, mūrajailar aumaǧynda körmelerden basqa qoǧamdyq tamaqtanu oryndary, dämhanalar men kofehanalar, arnaiy ädebietterı bar kıtap dükenderı qajettıgın aitty.
– Astana – elımızdegı qalalyq mūrajaiy joq jalǧyz qala ekenın atap ötkım keledı. Menıŋ oiymşa, qalamyzǧa mūndai mūrajai öte qajet. Qalada ötkızıletın ıs-şaralar turaly aqparattyŋ jetıspeuşılıgı turaly da ünsız qala almaimyn. Turoperatorlar, qonaq üi qyzmetkerlerı būl turaly tym keş bılıp jatady. Mūnyŋ bärı qalada turizmnıŋ damuyna kedergı keltıredı, – dedı ol.
Turizm qauymdastyǧynyŋ ökılı sondai-aq qalada turizmdı damytu boiynşa öz ūsynystaryn jetkızdı.
Kezdesu barysynda jergılıktı atqaruşy organdarmen jūmys Öŋırlık käsıpkerler palatalarynyŋ salalyq komitetterımen özara tyǧyz qarym-qatynas arqyly qūrylǧany atap ötıldı. Aldaǧy uaqytta mūndai kezdesuler «Atameken» ŪKP alaŋynda tūraqty türde ötkızıletın bolady.
Karina KUŞANOVA
