Mäŋgılık este qalar maidangerler
Adamzat tarihynda airyqşa oryn alatyn Ūly Otan soǧysynyŋ aiaqtalǧanyna – biyl 68 jyl. Köpūltty Keŋes Odaǧy erekşe qarulanǧan faşistık Germaniiany tıze büktırıp, tek özderın ǧana emes, bükıl älemdı qūldyq būǧaudan qūtqaryp qalǧany sözsız.
Maidanǧa attanǧandardyŋ ışınde bır otbasynan bırneşe jan, tıpten otau qūryp ülgermegen, 18-ge jaŋa tolǧan jastar qanşama!
Äkemız sol künderdı esıne alyp künırenedı, jyl saiyn osy asyl erlerıne, öz zamandastaryna, aǧaiyn-tuǧandaryna qūran baǧyştap otyrady.
Bauyrlary Qali İsabekūly, Qamze İsabekūly 1941 jyly jeltoqsan aiynda soǧysqa ketıp, Kalinin baǧytyndaǧy şaiqasta qaza tabady. İsabek atamnyŋ taǧy bır bauyrynyŋ balasy Dauylbai Altynbekūly Qiyr Şyǧysta äskeri boryşyn ötep jürgen kezınde soǧysqa attandyrylady, jau qolyna tüsıp, nemıstıŋ konslagerınde qamauda otyryp, auylyna auru bolyp oralady.
Mūqyş Altynbekūly soǧystyŋ alǧaşqy künınen soŋǧy künıne deiın eŋbek lagerınde bolǧan, Qaraǧandynyŋ şahtasynda jūmys ıstegen. Nemere aǧasy Şömen (azan şaqyryp qoiǧan esımı – Sadyq) Jylqybaiūly 1941 jyly jau qolyna tüsıp, soǧystyŋ aiaǧyna deiın konslagerde bolady. Elıne kelgennen keiın «satqyn» degen aiyp taǧylyp, 10 jylǧa bas bostandyǧynan aiyrylady da, merzımın Qaraǧandynyŋ ırgesındegı äigılı Dolinka lagerınde ötep, tuǧan auylyna dımkäs bolyp qaitady.
Ahmet naǧaşysynyŋ üş bırdei ūly – Nūrbek, Egınbek, Qalibek soǧystyŋ alǧaşqy künderınde äskerge şaqyrylypty. Egınbek pen Qalibek Stalingrad şaiqasynda şeiıt bolǧan. Elge aman oralǧany Nūrbek körınedı.
Äkemızdıŋ aǧasy Smaǧūl Ädılbekūly 1913 jyly tuǧan, äskerge soǧystyŋ alǧaşqy künderı şaqyrylyp, soŋyna deiın jerı üşın jaumen şaiqasqan. Eŋ alǧaşqy jauǧa toitarys bergen Stalingrad maidany jauyngerlerınıŋ qatarynda bolǧan. «Smerch» dep atalatyn barlauşylar tobymen Baltyq jaǧalauynda, Ukrainada şaiqasyp, Qiyr Şyǧysqa deiın jetken.
Qazır sol Qoigeldı auylynyŋ bozdaqtarynan qalǧan jalǧyz tırı köz – bızdıŋ äkemız Temırǧali Ädılbekūly 90 jasta. Ol auyldaǧy jetıjyldyq mekteptı bıtırgen soŋ, Aqmola pedagogikalyq uchilişesıne oquǧa tüsedı. Bıraq, armany men ümıtın üzgen sūm soǧys bılımın ärı jalǧastyruǧa mūrşa bermedı.
Äskerge şaqyrylǧan äkemız Başqūrtstandaǧy Alkino-2 beketınde ekı ailyq bailanysşylar daiarlaityn qysqa merzımdı kurstan ötken soŋ, 221-ı jeke batalon qūramynda qainap tūrǧan soǧysqa kıredı. 1943 jylǧa Kursk doǧasyndaǧy şaiqas tarihta nemıs faşisterınıŋ tolyq talqandaluynyŋ basy bolyp sanalatyndaǧy belgılı. Būl ataqty şaiqasta jeŋıstı jaqyndatu üşın myŋdaǧan jauynger qūrban boldy. Al, äkemızdıŋ ajaly joq eken. Bıraq auyr jaraqat alyp, Mordoviiadaǧy äskeri gospitalda emdelgennen keiın elge oralady.
Almatydaǧy milisiia mektebın bıtırıp, Işkı ısker salasynda Aqmola öŋırındegı Esıl, Derjavin (qazır Jarqaiyŋ), Vişnevka (qazır Arşaly) audandarynda 32 jyl üzbei abyroily qyzmet atqardy. Eŋbegı baǧalanyp, bırneşe ret marapattaldy, sonyŋ ışınde özıne eŋ qymbaty – «Üzdık sovet milisiiasy» degen ataǧy bar. 1975 jyly Mäskeude ötken Işkı ıster ministrlıgınıŋ üzdık qyzmetkerlerınıŋ Bükılodaqtyq jinalysyna Aqmola oblysynan jalǧyz özı qatysqan. Öitkenı, bar Keŋes Odaǧynan osy jiynǧa 322 adam qatysypty, sonyŋ ışınde Qazaqstannyŋ är oblysynan bır adam. Sonda äkemızge «Qūrmet gramotasy» jäne «Polet» saǧatyn saltanatpen tabys etken.
Temırǧali äkemız qandai qiyn-qystau sätte de boiyndaǧy adami qadır-qasietın, erteŋge degen ümıtın joǧaltqan emes, onyŋ bükıl ǧūmyry, eŋbek joly zaŋ küzetınde, adam ömırın qorǧaumen öttı.
Äkenıŋ oryndalmaǧan armanyn üş qyzy jalǧastyrdyq. Selinograd memlekettık pedinstitutyn, Qazaq memlekettık universitetın, Petropavlovsk pedinstitutyn aiaqtaǧan joǧary bılımdı ūstazdarmyz. Al, Aiman qyzy bailanysşy mamandyǧyn igerıp, jasynan kompartiia qatarynda boldy. Äke jolyn quyp, bır balasy men jienı sol IIM-nıŋ Almatydaǧy arnauly milisiia joǧary oqu ornyn bıtırgen. Endı bır jien nemeresı Germaniiada bılım alǧan. Qazırgı taŋda äkemız 14 nemere-jien jäne 14 şöbere süiıp otyr.
Ūrpaqtary asyl jandy, ardaqty äkemızdı mereitoiymen qūttyqtai otyryp, älı de ortamyzda amanşylyqpen jüre beruın tıleimız.
M.ÄDILBEKOVA,
zeinetker-ūstaz, eŋbek ardagerı
Aqmola oblysy
Arşaly kentı
