Qalanyŋ käsıbı men öndırıstık salasyna qan jügırtıp, elordanyŋ industrialdy-innovasiialyq damuyna bas-köz bolyp otyrǧan Astana qalasynyŋ Käsipkerlik jäne önerkäsip basqarmasynyŋ soŋǧy 6 aidaǧy jetıstıkterın nazarlaryŋyzǧa ūsynyp otyrmyz.
Şaǧyn käsıpkerlık
Jalpy Astana qalasy ekonomikasynyŋ 60 paiyzy – käsıpkerlıktıŋ ülesınde. Demek, būl salanyŋ elorda damuy üşın maŋyzy airyqşa.
2013 jyldyŋ 1 mausymdaǧy jaǧdai boiynşa, Astanada 101 221 şaǧyn käsıpkerlık subektısı tırkelgen eken. Būl – byltyrǧy osy kezeŋmen salystyrǧanda, 11,3 paiyzǧa artyq körsetkış. Onyŋ ışınde zaŋdy tūlǧalar – 34 239, jeke käsıpkerler – 66982 (11,0 paiyzǧa artyq).
Astana qalasy boiynşa Salyq departamentınıŋ deregıne süiensek, aǧymdaǧy jyldyŋ soŋǧy 6 aiyndaǧy ahual boiynşa, şaǧyn käsıpkerlıkpen ainalysatyn käsıporyndardyŋ sany byltyrǧymen salystyrǧanda 14,6 paiyzǧa ösıp, 66 724-tı qūraǧan. Sonyŋ ışınde zaŋdy tūlǧalar – 21 689 bolsa (11,1 paiyz artyq), jeke käsıpkerler – 45 035 ( 16,4 paiyzǧa artyq).
Al bazarlarda belsendı jūmys ıstep jatqan şaǧyn käsıpkerlık subektısı – 51 388 bırlıktı qūrap, ötken jylǧy osy kezeŋmen salystyrǧanda 26,5 paiyzǧa asyp tüsken.
Şaǧyn käsıpkerlıkpen ainalysyp, özın-özı jūmyspen qamtyǧan 150,6 myŋ adam tırkelgen. Būl 2012 jyldyŋ alǧaşqy alty aiymen salystyrǧanda 27,5 paiyzǧa artyq.
Şaǧyn käsıpkerlık subektıler-ınıŋ qyzmetı arqasynda öndırılgen önımnıŋ kölemı qaŋtar-mamyr ailary aralyǧynda 130 972 mln teŋgenı qūrap, ötken jylmen salystyrǧanda 1,6 paiyzǧa asyp tüsken.
QR Ūlttyq bankınıŋ mälımetterı boiynşa, Astana qalasynyŋ ekonomikasyna jalpy somasy 271 934 million teŋgenı qūraityn nesie berılgen. Sonyŋ ışınde şaǧyn käsıpkerlıktı nesieleuge berılgen qarjynyŋ kölemı – 24 130 million teŋge. Būl ötken jylmen salystyrǧanda 74,2 paiyzǧa azaiǧanyn körsetedı.
Şaǧyn käsıpkerlık salasynan biudjetke kelıp tüsken salyq jäne basqa da tölemderdıŋ kölemı 2013 jyldyŋ 1 mausymyndaǧy mälımet boiynşa 51 393,9 mln teŋgenı qūrady.
Jalpy alǧanda, orta jäne şaǧyn käsıpkerlıkpen näpaqasyn tauyp jürgen azamattardyŋ sany soŋǧy 6 ai ışınde 173,5 myŋdy qūrap, ötken jylǧy osy kezeŋmen salystyrǧanda 6 paiyzǧa artqan. Sonyŋ ışınde belsendı subektıler sany 52 160 bırlıktı qūrap, byltyrǧyǧa qaraǧanda 26, 1 paiyzǧa ösken. Osy salanyŋ tızgının ūstaǧan azamattardyŋ körsetken qyzmetı arqasynda tauar kölemı 2013 jyldyŋ qaŋtar-mamyr aralyǧynda 486 455 mln teŋgenı qūrapty.
«Biznestıŋ jol kartasy – 2020» baǧdarlamasy
Astana qalasyndaǧy käsıp-kerlıktıŋ damuyna «Biznes-tıŋ jol kartasy – 2020» baǧdarlamasynyŋ yqpaly mol. Būl – basqarma baqylauyndaǧy maŋyzdy jobanyŋ bırı.
2013 jyldyŋ 1 mausymdaǧy jaǧdai boiynşa, Astana qalasynda İndustrialdyq damudy jedeldetu jönındegı üilestıru keŋesı 43 jobany maqūldaǧan. Bankter bergen kreditterdıŋ paiyzdyq stavkalaryn subsidiialau jönındegı lizingtık kompaniia jalpy nesielık jelısı 6 937,6 million teŋgenı qūraityn 42 jobany maqūldasa, sonyŋ 5-euı kepıldık kreditı boiynşa, endı bırı infraqūrylymdy damytu boiynşa qoldau tapqan.
2013 jyly «Biznestıŋ jol kartasy – 2020» baǧdarlamasyn jüzege asyruǧa 3 894,6 mln teŋge bölınse, sonyŋ ışınde paiyzdyq stavkalardy subsidiialauǧa – 3 535,3 mln teŋge, ışınara kepıldıkke – 70,0 mln teŋge, servistık qyzmetke – 50,0 mln teŋge, kepıldıktı qarjylandyruǧa – 24,0 mln teŋge jäne öndırıstık infraqūrylymdy damytuǧa – 215,3 mln teŋge bölıngen.
Önerkäsıptık örıs
Astana qalasynyŋ önerkäsıp salasynyŋ 81,2 paiyzyn öŋdeuşı käsıporyndar qūrap otyr. Qalǧan 15,8 paiyzy – elektrmen qamtama-syz etu, gaz, bu beru salalaryna tiesılı bolsa, 3 paiyzy – su, kärız jäne qaldyqtardy jinau men taratudy baqylau jüielerı ülesınde.
2013 jyldyŋ qaŋtar-mamyr ailarynda önerkäsıptık öndırıstıŋ küşımen 106 781,6 mln teŋge kölemındegı önım şyǧarylǧan. Ötken jyldyŋ osy kezeŋımen salystyrǧanda, onyŋ naqty kölem indeksı 127,3 paiyzdy qūrady.
Öŋdeuşı önerkäsıp salasynda 86 715,9 mln teŋgenıŋ önımı öndırılgen, naqty kölem indeksı – 30,5 paiyzǧa ösken:
– maşina jasau salasynda (ülesı – 59,8 paiyz) 51 852,7 mln teŋgenıŋ qyzmetı körsetılıp, önımı şyǧarylǧan, naqty kölem indeksı 2 esege ösken. Dizeldı lokomotiv öndırısı – 1,7 esege artsa, kerısınşe, nasos şyǧaru 36,8 paiyzǧa kemıgenı baiqalady.
– toqyma önerkäsıbınde öndırılgen önımnıŋ kölemı – 61,5 mln teŋge, naqty kölem indeksı – 180,1%;
– metallurgiia salasynda naqty kölem indeksı 1,6 esege ösıp, 368,0 mln teŋgenı qūraǧan;
– terı öŋdeu salasynda şyǧarylǧan önımnıŋ kölemı 3,2 million teŋgenı qūrap, 1,5 esege artqan.
– metall emes mineraldyq önımderdı öndıru 1,3 esege artyp, 15 646,0 mln teŋgenı qūrady, qūrastyrmaly-jinalmaly önım öndırısı köbeiıp, būl salanyŋ şyǧarǧan tauary 1,7 paiyzǧa, kırpış, plita öndıru – 14,4 paiyzǧa, beton şyǧaru 1,3 esege ösken.
– susyndar öndırısınde 173,9 mln teŋgenıŋ önımı şyǧaryldy, naqty indeksı kölemı –116,0 paiyz.
– azyq-tülık öndırısı boiynşa qaŋtar-mamyr ailarynda 8 196,1 mln teŋgenıŋ önımı öndırılgen, naqty kölem indeksı – 100,7 paiyz. Sonyŋ ışınde makaron önımderı – 57,4 paiyzǧa, nan – 18 paiyzǧa, süt 27,0 paiyzǧa artty. Kerısınşe, şūjyq öndıru – 30,4 paiyzǧa, ūn – 5,7 paiyzǧa, jarma 19,7 paiyzǧa kemıgen.
Rezeŋke jäne plastmassa būiymdary öndırısınde 4 777,2 mln teŋgenıŋ önımı öndırılgen, naqty indeks kölemı – 87,0 paiyz.
2013 jyldyŋ qaŋtar-mamyr ailaryndaǧy körsetkış boiynşa, qūbyr şyǧaru öndırısı 69,1 paiyzǧa tömendegenı baiqaldy. Esesıne, tereze, esık jasau öndırısı 1,7 paiyzǧa artty.
Maşina men qūrylǧylardan özge daiyn metall önımderdı öndıru kölemı 3 602,5 mln teŋgenı qūrady, naqty indeksı kölemı – 98,8 paiyz.
İndustrialdyq damu qarqyny
Elımızde industrialdyq-innovasiialyq damu jobalaryna airyqşa maŋyz berılıp otyrǧany belgılı. Osy salany jedeldetıp damytu jönındegı baǧdarlamany jüzege asyru aiasynda Astanada 2010-2014 jyldary İndustrialandyrudyŋ aumaqtyq kartasy boiynşa 71,8 mlrd teŋgenı qūraityn 10 joba paidalanuǧa berılıp, 2 myŋǧa juyq jaŋa jūmys orny aşylǧan.
Bügıngı taŋda elordada jalpy kölemı 319,2 mlrd teŋgenı qūraityn 8 joba jüzege asyrylyp jatyr. Sonyŋ negızınde 4 myŋnan astam jūmys orny aşylady dep kütılude.
2013 jyldyŋ aiaǧyna deiın 7,1 mlrd teŋgenı qūraityn 4 joba ıske asyrylady. Qalǧan 4 jobany 2014 jylǧa deiın aiaqtau josparlanyp otyr.
Būǧan qosa, İndustrialdyq park aumaǧynda 46 investisiialyq joba ıske qosylmaq. Oǧan qūiylǧan investisiia kölemı – 166 mlrd teŋge, igerılgenı –50,8 mlrd teŋge.
Qalalyq äkımdık önımderdıŋ sapasy men jobalardyŋ bäsekege qabılettı boluyn da jıtı nazarda ūstap otyr. Osy maqsatta önerkäsıptık käsıporyndaryna İSO, OHSAS, SA, HASSP seriia-ly halyqaralyq sapa standartyn engızudı nasihattau jūmystary jürgızılude. Qolǧa alynǧan jūmystardyŋ nätijesınde biyl 1 mausymǧa deiın osy halyqaralyq standartty qoldanysqa engızgen käsıporyndardyŋ sany 607 bırlıkke jetken.
Käsıpkerlık jäne önerkäsıp basqarmasy jergılıktı tauar öndıruşılerdıŋ özara ıskerlık bailanysyn nyǧaitu, bır-bırımen täjıribe almasu alaŋyn keŋeitu maqsatynda ärtürlı biznes-forumdar, körmeler, döŋgelek üstel jiyndaryn, türlı kezdesuler men tūsaukeserler ötkızıp keledı. Būl – käsıpkerlerdıŋ biznes salasyndaǧy bılıktılıgın de jetıldıre tüsedı deidı mekeme ökılderı.
Äzırlegen:
Qymbat TOQTAMŪRAT
