Astana künıne orai elordada ötıp jatqan «Sahnadan sälem» teatrlardyŋ IV halyqaralyq festivalınde Serke Qojamqūlov atyndaǧy Jezqazǧan qazaq muzykalyq-drama teatry körnektı aqyn Serık Tūrǧynbekūlynyŋ «Qūlan qypşaq Keikı batyr» atty dramasyn köpşılıkke ūsyndy.
Keikı batyr turaly äŋgımenı bala künımnen bılemın. Bızdıŋ eldıŋ qariialary onyŋ erlıgın taŋdy-taŋǧa ūryp aitatyn. El auzynda «Amankeldınıŋ közı mergen, Keikınıŋ qoly mergen» degen söz bar. Äbdıǧapar ämır de aqyly kemel kısı bolǧan. Üşeuı de – Torǧaidaǧy ūlt-azattyq köterılıstıŋ basynda tūrǧan tūlǧalar. Keiın üşeuınıŋ ömırı de quǧyn-sürgınmen ötıp, kısı qolynan qaza tapty. Mergen jaiynda ömırden erte ozǧan jazuşy Aqan Nūrmanov «Qūlannyŋ ajaly» degen klassikalyq roman jazdy.
Keikınıŋ azan şaqyrǧan aty – Nūrmaǧambet. Ūlt-azattyq köterılıste mergender jasaǧyn basqarǧan. Küiık, Doǧal, Torǧai qalasyna şabuyl jasaǧanda erlıktıŋ eren ülgısın körsetken.
Jalpy, qoiylym tarihi beineden alysqa ketpegen. Drama avtory batyr turaly el ışındegı äŋgımelerdı äserlı saralai bılgen. Keikınıŋ ör keipı men jan-küizelısı nanymdy örılgen. Aq qaşyp, qyzyl quǧan uaqyttyŋ beinesı däl berılgen. Typ-tynyş otyrǧan auylǧa tapa-tal tüste qyzyldyŋ äskerı büiıdei tiıp, oiran-topyr qylady. Onyŋ ışınde batyrdyŋ äke-şeşesın de atyp ketedı. Spektaklde sol oqiǧanyŋ barlyǧy da jan tolqytarlyq jaǧdaida körsetıledı. Közge jas almai köru mümkın emes. Äke-şeşesınıŋ basyn ūstap otyryp, batyrdyŋ «janǧa-jan, kekke-kek» dep bergen sertı de senımdı şyqty. Sodan-aq, oqiǧa şielene tüsedı.
Halyq batyry Amankeldı İmanov öltırılgennen keiın Keikı batyrdyŋ basyna da būlt üiırıledı. Ol jan sauǧalap, attan tüspei, medien dalany kezedı. Bırese Ūlytauǧa, bırese Jylanşyq boiyna barady. Qaida barsa da, qyzyl ükımettıŋ jasaǧy qyr soŋynan qalmaidy. Aram oily Aleksandr Tokarev ony aldap, Torǧaiǧa şaqyrady. Bıraq, onyŋ oiy ıske aspaidy. Mergen sony sezıp qalyp, ony atyp ketedı. Oqiǧa odan saiyn qoiulana tüsedı. Bauyry Şūbar ekeuı soŋyna tüskenderdı aman qaldyrmaidy. Şūbardyŋ da erjürek qyry jaqsy aşylǧan.
Drama tolyqtai qandy oqiǧadan tūrmaidy. Arasynda adamǧa erekşe sezım syilaityn şuaqty sätter de kezdesedı. Äsırese, Keikı men Aqjan sūludyŋ näzık mahabbatyn aituǧa bolady. Bozbala men boijetken arasyndaǧy päk köŋıldıŋ lebı esedı. Sol sätter körermenge jyly äser qaldyrdy.
Spektaklde batyrmen qatarlasyp jürgen bır jaǧymsyz beine bar. Ol – mergendı ädeiı qolǧa tüsıru üşın jıbergen qyzyldardyŋ jansyzy. Dala kezgen däruış bolyp batyrǧa kezdesıp, onyŋ senımıne kırıp, tübınde ony ūstap beredı. Qyzyl äsker aŋdyp kelıp, qolǧa tüsıredı. Mergen jau qolynan mert bolady.
Olar aiaǧy auyr Aqjandy da aiausyz öltıredı. Jauyzdar Keikınıŋ basyn kesıp Torǧaiǧa jöneltedı. Odan ärı Orynborǧa asyrady.
Qoiylym osy jerden aiaqtalady. Bıraq, daryndy rejisser Temırjan Janbotaev spektakl soŋynda sättı şeşım taba bılgen. Mergen opat bolǧan jerde egemen elımızdıŋ kök bairaǧy jelbırep tūrady. Rasynda, Keikı babamyz – azattyq üşın arpalysyp, basyn qūrbandyqqa şalǧan bıregei batyr. Spektaklde oinaǧan akterlerdıŋ barlyǧy öz rölderın tamaşa somdai bıldı. Tek, Keikını somdaǧan jıgıttıŋ dauysy eptep qūmyǧyŋqy şyǧyp tūrdy. Keibır sözderı körermenderge tüsınıksız estıldı. Bız Aqjandy oinaǧan aktrisaǧa dän riza boldyq.
– Keikı – aŋyzǧa ainalǧan adam. Men sony şyndyqqa ainaldyrǧym keldı. Täuelsızdıktıŋ arqasynda batyr babamyz turaly köp aitylyp, jazylyp jatyr. Osy dramalyq düniemdı Qostanaidaǧy Iliias Omarov atyndaǧy qazaq drama teatry men Jezqazǧan teatry 2-3 jyldan berı qoiyp keledı. Bügıngı qoiylym maǧan ūnady. Akterlerdıŋ önerıne täntımın. Batyrdyŋ beinesı qaita tırılgendei äserde boldym, – dedı dramanyŋ avtory Serık Tūrǧynbekūly.
Keşe sondai-aq, festival aiasynda Semeidegı F.Dostoevskii atyndaǧy orys drama teatry körermenderge «Aŋ» dep atalatyn fantastikalyq hikaiasyn ūsyndy.
Azamat ESENJOL
