1 säuir – külki küni deimiz. Būl meiram bizge qanşalyqty jaqyn. Osyny toilaǧan dūrys pa özi?
Janar Öteşova, oquşy
– Biz jaŋa jyldy 1 qaŋtar küni äli künge atap kelemiz, mūny hristiannyŋ merekesi demei-aq biz janymyzdy salyp toilaimyz. 22 nauryzdy toilauǧa endi-endi moiyn būra bastadyq. Al 1 säuir – külki küni merekesi degen bolmaǧan, ol Bolgariianyŋ Gabrovo qalasynda jyl saiyn syqaqşylardyŋ halyqaralyq baiqauy ötedi, soǧan bailanysty şyqqan atauly kün.
Sondyqtan, būl külki küniniŋ qazaqtarǧa eş qatysy joq, odan da osy merekeni ūlttandyryp, Aldar köse men Qojanasyrdyŋ bireuiniŋ atyna en-şilep nege toilamasqa dep oilaimyn. Öitkeni, bizdiŋ halyqtyŋ qiialynan tudy deitin būl eki tūlǧa da ömirde bolǧan adamdar jäne jaǧymdy keiipkerler.
Soŋǧy kezderi öziŋizdiŋ dinge bet būrdy degen äŋgime bar. Būl qanşalyqty ras?
Däuren Jaqsylyqūly, student
– Elbasynyŋ zeketimen, «Aqorda» qozǧalysynyŋ demeuşiligimen qajylyqqa baryp qaittyq. Qajylyqtyŋ jolyndaǧy paryzymdy ötep, daiyndyq kursyna tüstim dep oilaimyn. Özimiz tazarǧannan keiin, sözimiz tazardy. Endigi jerde sol appaq kiimimizdi taza ūstap, kirletpeuge tyry-syp, sözimizdi, özimizdi dūrystap jatyrmyz. Jūrttyŋ da köŋilin köteru, aqiqatyn aitu, qazylyq körsetu – jaqsy qasiet. Biraq, baiaǧydai töbeden tüskendei äzil aitpai, jönimen qaljyŋdauǧa tyrysa bastadyq.
Ūstazyŋyz Qaltai Mūhametjan turaly bir estelik aityp beriŋizşi…
Ainūr Saǧatova,
EŪU-diŋ III kurs studenti
– Ärine, aitamyn. Meniŋ satiramnyŋ kindigin Ospanhan aǧam kesse, tūsauyn osy Qaltai aǧam kesti ǧoi. «Ara» jurnalynda jürgen kezimiz. Ädette Qalaǧaŋ siyr säskede jūmysqa soǧady da, jurnaldyŋ ony-mūnysyn ornyna qoiyp rettegesin qaityp ketedi. Sony bilip alǧanbyz. Bir küni tüsten keiin Qalaǧaŋ tyǧyz şaruamen redaksiiaǧa soǧyp, meni izdese… Joqpyn. Ekinşi küni izdeidi. Joqpyn. Üşinşi küni sūrastyrsa, taǧy da tabylmai qalǧanmyn. Sonda Qaltai aǧa qabyldau bölmesindegi hatşy qyzǧa:
– Ai, Ainaş, – depti, – jauapty hatşyǧa aityŋyzşy. Erteŋ qoly tise, saǧat üşte meni qabyldasynşy!..
Ony estip, işek-silemiz qatty. Bir-aq sözben talai närseni aŋǧartqany ǧoi.
Osy salada öziŋizden basqa kimderdi atai alasyz?
Talǧat Qanybetov
–Kezinde aty atalǧan, el auzynda jürgen azamattardyŋ bärine parodiia jazyp sahnaladym. Juyrda «Qazaq ädebietinde» meniŋ bir top parodiialarym jaryq kördi. Olardyŋ işinde Şota-Aman Uälihan, Tūŋǧyşbai äl-Tarazi siiaqty tanymal adamdar bar.
Qazir Oljas Sydyqbekov degen jas jigit İmanǧali Tasmaǧambetov, Äbsattar qajy, Bekbolat Tileuhan siiaqty azamattardyŋ dauystaryn ainytpai salyp jür, osy baladan özim ümit kütemin, biraq ol reper-tuaryndaǧy 5-6 adamdy qaşanǧy parodiialai beredi, köp bolsa qoiannyŋ terisi siiaqty bir jyl şydar, sosyn sarqylady, tozyǧy jetken taqyryp ta, tūlǧa da jūrtty jalyqtyrady.
Şyǧarmaşylyq jolyŋyz qalai bastaldy?
Erkegül, oqyrman
– Meniŋ şyǧarmaşylyq örkendeuime boiymdaǧy önerim yqpal etti. Eŋ alǧaş Otyrar audanyndaǧy halyq teatrynda «Jalbyr» spektaklinde Saiyn rolinde körindim. Onda nebäri on jeti jasta edim. On segiz jasymda Qaltai Mūhametjannyŋ «Quyrdaq daiyn» atty pesasy boiynşa qoiylǧan spektaklde Bolattyŋ rolin oinadym. KazGU-ge oquǧa tüskennen keiin de dramma üiirmelerine qatysyp jürdim. Söitip, jiyrma jasyma deiin ärtistik «kareramdy» aiaqtadym. «Tamaşa» paida bolǧannan keiin, sol äzil-ospaq otauyna arnap, syqaqtar jaza bastadym. Parodiialar äzirledim. Jazǧan sözim sahnada qalai oinalady dep qinalǧan joqpyn. Būl da jastaiymnan sahnany meŋgergendigimnen şyǧar. Qūdaibergen Sūltanbaev, Lidiia Kädenova, Toqsyn Qūlybekovter şyǧyp, «Tamaşanyŋ» dürildep tūrǧan kezinde köptegen äzil-syqaqtar şyǧardym. Qazaqtyŋ belgili tūlǧalaryna parodiia jasai bastadym.
Vizitkaŋyzda «Köpen Ämirbek atyndaǧy syilyqtyŋ laureaty Köpen Ämirbek» dep jazylypty. Şynymen özge ataǧyŋyz joq pa?
Syrym İsahan, student
–2000 jyly elu jasqa keldim. Özim eş jerde jūmys istemeimin. Üide jatyrmyn. Sodan vizitka şyǧarǧym keldi. Elge baram, elmen kezdesu ötkizuim kerek. Vizitka şyǧaratyn jerge baryp, ülgilerin qarasam, ärtürli firmalardyŋ prezidenti, birdeŋe degen ǧylymnyŋ kandidaty, doktory… tolyp jatyr. Tipti, köbisiniŋ teŋ jartysy ataq-däreje. Mende onyŋ biri de joq qoi. Özimniŋ atym, telefonym ǧana bar. Sodan äzildep: «Köpen Ämirbek atyndaǧy syilyqtyŋ laureaty Köpen Ämirbek» dep jazyp qoidym. Körgende köpşilik külip jatatyn. «Meniŋ ataǧym osy» deimin. Qūrmanǧazy atamyz eşqandai syilyq alǧan joq qoi. Biraq, Qūrmanǧazy atyndaǧy konservatoriia bar. Abai atamyz eşqandai syilyq almaǧan. Atamyzdyŋ atynda qanşa audan, auyl, köşe attary bar. Şämşi Qaldaiaqov atamyz syilyq almai-aq ötti. Sondailardy körgende, ataqtyŋ ne keregi bar dep te oilaimyn. Onyŋ üstine, ūstazym Ospanhan Äubäkirov: «Önerde ataqtyŋ ne keregi bar? Jaqsy jazsaŋ boldy, sonyŋ özi – ülken ataq. Jaqsy jazsaŋ, halyqtyŋ özi-aq moiyndaidy», – dep jii aitatyn. Osy ras.
Qazirgi küni äzil-syqaq teatrlarynyŋ sany köbeiip ketti. Solardyŋ işinde sizdiŋ den qoiyp köretin teatryŋyz bar ma?
Şeker Seiilbekova, oqyrman
– «Tamaşadan» keiin aşylǧan «Bauyrjan-şou», «Külki kerueni», «Terisqaqpai», «Eki ezu», «Şanşar», «Nysana» siiaqty teatrlar bar ǧoi. Biraq, būlardyŋ bäri de alǧaşynda jarq etip şyǧady da basylyp qalady. Sebebi, material joq.
Qoǧamnyŋ müşesi retinde sizdi ne mazalaidy?
Meirambek Äljan
–Maǧan bostandyq bizdiŋ syqaqşylardy abdyratyp tastady ma degen oi keledi. Öitkeni, ūsaq-tüiek äŋgimeni söz etip, kempir-şal, äiel-erkek taqy-ryby, maskünem küieu, şaipau äiel degenniŋ ainalasynan şyǧa almai qaldyq. Mynau qoǧamdaǧy qomaqty mäselelerdi qoparyp, tamyrymen üzip, otap tastaityn külkiniŋ deŋgeiine äli köterilgen joqpyz-au deimin, mümkin jüreksinemiz be, älde şeberligimiz jetpei me, bilmeimin.
«Köpen kele jatyr…» edi. Qazir ol qaida?
Sūŋǧat Älipbai, oqyrman
–Men – ärtis emespin, sahnaǧa şyǧyp oinaityn käsipqoi şeber maman da emespin. Meniŋ mamandyǧym jurnalist, men syqaqşymyn. «Köpen kele jatyr…» parodiia teatryn qūrǧanda biz būryn aitylmaǧan, alty Alaştyŋ auzynda jürgen azamattardyŋ, qoǧam qairatkerleriniŋ atyn atap, tüsin tüstep, qoǧamdyq-äleumettik taqyryptaǧy mäselelerdi köterdik.
Äuel basta «Pa, şirkin, parodiia!», keiinnen «Köpen kele jatyr…» dep ataldyq, qai-qaisysynda da maqsatymyz – köje-qatyq emes, körkemdik izdeu boldy. Mūny äri qarai alyp ketpeuimizdiŋ sebebi küştiŋ jetispeu-şiliginen boldy, bir ǧana teatrdyŋ soŋynda jürseŋ kitaptaryŋ jazusyz, basqa da jūmystaryŋ atausyz qalyp qoiady. Sondyqtan «eki kemeniŋ basyn ūstap, suǧa ketpeiin» degen sebeppen toqtap tūrmyz, biraq būl bäri bitti degen söz emes, ara-arasynda qylaŋ etip qylt etip, sylaŋ etip, sylt etip şyǧyp qoiatynym bar. Degenmen mūny ornyqqan, jolǧa tüsken özimniŋ teatrym dep aita almaimyn.
Köpen myrza, bügingi satiranyŋ jaiy qandai?
Ernūr Aldan, ardager
–Satirik aǧamyz Seiit Kenjeahmetovtiŋ «Küle bilu – ömir, küldire bilu – öner, külki bolu – ölim» – degen jaqsy sözi bar. Külki degen rahat qoi şirkin, sonymen birge būl – qaharly qaru. Satirany qaharly qaru dep tanysaq, ony qoldan tüsiruge bolmaidy. Qazir syqaqşylar kimdi, neni synasa da, qoǧamnyŋ jat qylyqtaryn körsetse de, mūnyŋ bärine küldiru üşin ülken şeberlik kerek. Sovet zamanynda mynaǧan küluge bolmaidy, mynany aituǧa bolmaidy degen senzura boldy, syqaqşylar aitqysy kelgen taqyryptyŋ bäriniŋ aldynan or qazylyp, qaqpan qūrylyp, şekara qoiyldy. Al egemendik alǧan jyldar işinde külki de öz täuelsizdigin aldy, qalai külseŋ de öziŋ bilesiŋ, iaǧni şekteu joq.