Elordada tūrǧyn üi qūrylysynyŋ qarqyny jaqyn jyldary bäseŋdemeidı. Jyl basynan berı būl salada atqarylǧan jūmystardyŋ körsetkışterıne qarap, mūny senımmen aituǧa bolady. Mäselen, biylǧy alǧaşqy jartyjyldyqta 942 myŋ şarşy metr baspana paidalanuǧa berıldı. Byltyrǧy atalmyş kezeŋmen salystyrǧanda būl 1,8 ese köp. Sonymen aǧymdaǧy jyldyŋ 1 şıldesınde bas qalanyŋ tūrǧyn üi qory 18,1 million şarşy metrge jettı. Jalpy alǧanda 2005 jyldan berı qalada jyl saiyn 1 million şarşy metrden astam tūrǧyn üi tūrǧyzyluda. Al Esıldıŋ jaǧasyna elorda qonǧan uaqyttan berı şahardyŋ tūrǧyn üi qory 14 million şarşy metrge ūlǧaiǧan.
Beisenbı künı Astana qalasy äkımınıŋ bırınşı orynbasary Sergei Horoşunnyŋ töraǧalyǧymen ötken baspasöz mäslihatynda osyndai jaǧymdy jaŋalyqtarmen qatar tūrǧyn üi qūrylysyna qatysty tüitkılder de aityldy.
Elordada baspananyŋ 15-20 paiyzy ǧana biudjet esebınen salynuda. Būl mäselenı «Tūrǧyn üi qūrylysyna ülestık qatysu turaly» zaŋ retteidı. Keiıngı kezde keibır qūrylys kompaniialarynyŋ osy zaŋdy belden basyp, säikes rūqsattardy almastan päterlerdı saudalau faktılerı jiıledı. Negızınen, kez kelgen qūrylys kompaniiasynyŋ iesı päterlerdı satylymǧa şyǧarudan būryn baspana tūrǧyzuǧa rūqsat beretın qūjattardy aluy qajet. Mūndai qūjattar joq bolsa, bırden-aq ıstıŋ arty taza emestıgın aŋǧaruǧa bolady. Qala äkımdıgı ūiymdastyrǧan baspasöz mäslihatynyŋ negızgı maqsaty da halyqty alaiaqtarǧa aldanyp qalmaudan saqtandyru.
– Qoldanystaǧy zaŋdar tūrǧyn üidı tiıstı lisenziiasyz satu faktılerın josparly türde tekseruge rūqsat bermeidı. Būl jūmys tek būqaralyq aqparat qūraldaryndaǧy jariialanymdar nemese azamattardyŋ şaǧymdary negızınde vedomstvoaralyq komissiianyŋ otyrystarynda atqarylady. Mäselen, jyl basynan berı osy komissiia qalada 30 nysan boiynşa päterler zaŋsyz satylǧanyn anyqtap, qūqyq qorǧau organdaryna tiıstı materialdardy jıberdı, – degen Sergei Horoşun, «arzannyŋ jılıgı tatymaitynyn» eske saldy.
«Şaŋyraqstroi KZ» JŞS-ın mysalǧa alǧan ol būl serıktestıktıŋ satu bölımı päterdıŋ 1 şarşy metrın naryqtaǧy baǧadan tömen – 700 ben 1000 dollardyŋ aralyǧynda satylymǧa şyǧarǧanyn, būǧan qosa 10 nemese 15 jylǧa tölemdı şegeruge mümkındık bergenımen qoimai, päterdı aluşy artyq şyǧyndalmaitynyna sendırgenın, mūndai qūityrqylyqpen investordyŋ aqşasyn tezırek qarpyp qaludy közdegenın, satyp aluşy aldyn ala tölem engızbegenşe onymen kelısım jasalmaitynymen qyzyqtyrǧanyn aityp, būl tūzaqtan saq bolu kerektıgın jetkızdı.
Onyŋ aituynşa, baspana satyp aluşy arzan baǧaǧa elıkpei, aldymen qūrylys kompaniiasynyŋ myna qūjattaryn tekserıp alǧany jön: bırınşıden, qūrylys saluşynyŋ jer telımı özıne tiesılı ekenın rastaityn qūjattaryn, būl – jeke menşıkke ielık etu nemese jalǧa alu qūqyǧyn däleldeitın aktı de boluy yqtimal; ekınşıden, qūrylys jūmystaryn jürgızuge rūqsat beretın qauly; üşınşıden, qūrylys jūmystarynyŋ bastalǧany turaly «GASK» mekemesıne jıberılgen habarlama.
– Mūnymen barlyq qūjattar tügendeldı dep aituǧa bolmaidy. Zaŋǧa säikes päterlerdı saudalauşyda olardy satuǧa rūqsat beretın tiıstı lisenziia nemese naqty bır nysannyŋ qūrylysyn jüzege asyruǧa ekınşı deŋgeilı bankten aşylǧan 100 paiyz nesie jelısı boluy şart. Baspanany satyp alardyŋ aldynda, iaǧni, kelısımşartqa qol qoimastan būryn osy qūjattardy talap etu kerek, – dedı qala äkımınıŋ bırınşı orynbasary.
Sergei Horoşunnyŋ sözıne süiensek, kümändı qūrylys kompaniialary ǧana emes, päter satumen ainalysatyn bırqatar agenttık te satyp aluşylarǧa aşyq aqparat bermei, ıstı qiyndatty. Mäselen, «Sentr prodaj №1» jäne «Dom v Astane» agenttıkterı 12 qūrylys kompaniiasynyŋ rūqsat qaǧazdary jönınde naqty aqparat ūsynbai, satyp aluşylardy adastyrǧan. «Eger ıs osylai jalǧasyp jatsa, onda qūqyq qorǧau organdaryna şaǧymdanamyz» dedı S.Horoşun.
Sondai-aq, onyŋ auzynan elordada tūrǧyn üi qūrylysyna 823 jer telımı bölıngenın, ol jerlerde jalpy audany 20 million şarşy metrden astam baspana saluǧa bolatynyn, bügıngı taŋda 9 million şarşy metr aumaqta 341 nysannyŋ qūrylysy jürgızılıp jatqanyn, 11,2 million şarşy metrge 482 nysandy salu josparlanuda ekenın estıdık.
– Aǧymdaǧy jyldyŋ basynan berı 611 qūrylys kompaniiasynyŋ basşylarynan kepıldık hattar-mındettemelerdı aldyq. Sondai-aq, 48 tūrǧyn üi kooperativınıŋ töraǧalarymen keŋes ötkızıldı. Qala äkımdıgı terıs äreketter oryn almas üşın är nysan jönınde aqparatty ūsynuǧa daiyn. Būl aqparatqa qyzyǧuşylyq tanytqan azamattar mūny www.astana.gov.kz saitynan ala alady nemese qala äkımdıgıne, äkımdıktıŋ qūzyrettı organy – Säulet jäne qala qūrylysy basqarmasyna jäne Memlekettık säulet-qūrylys baqylau basqarmasyna habarlasa alady, – dep tüiındedı sözın Sergei Horoşun.
Kerek derek
Zaŋǧa qaişy äreket etken qūrylys kompaniialary: «Azbuka jilia», «Äl barakat», «Tölendı», «Oral dizain stroiservis», «TM Qūrylys plius»,«Qazmūnaistroi», «Aziia», «Expolis investment», «QazGazAstana-NS»,«Aqmolteploservis», «Amanat Building», «Central house building», «Äl Barakat Kompani», «Seliger», «Assem», «Astanajylu».
Amanǧali QALJANOV
