«EKSPO-2017» halyqaralyq körmesınde taǧy bır memleket Ūlttyq künın atap öttı. Vengriianyŋ eŋ ejelgı merekelerınıŋ bırı Memlekettıŋ negızı qalanǧan kün bolyp tabylady. Būl eldıŋ bırınşı korolı İştvan (Äulie Stefan) künı jäne «Jaŋa astyq künı» dep te atalady.
Äulie Stefan bırınşı korol retınde halqyn hristiandyqqa būryp, korol jäne şırkeu bilıkterınıŋ instituttaryn qalyptastyrdy. 1083 jyly 20 tamyzda dünieden ötkende ony äulieler sanatyna qosyp, mäŋgılıkke este qaldyru üşın merekege ūştastyrǧan eken.
Bügıngı Vengriia künnen-künge dünienıŋ tört būryşynan kelgen saiahatşylar üşın öte tanymal ölkege ainalǧan. Aŋyzǧa ainalǧan köpırler, älemge äigılı ruin-pabtar, Balaton kölındegı, Tokaidaǧy nemese Şoprondaǧy, Fertio kölındegı auyldardyŋ artyqşylyǧyn älem turisterı baǧalap ülgerdı. Al osy eldıŋ Ūlttyq künınıŋ aşylu saltanatyna Vengriianyŋ Ūlttyq ekonomika ministrı Mihai Marga jäne Auyl şaruaşylyǧy ministrı Şandor Fazekaş qatysty.
Astanada atalyp ötken merekede vengriialyqtar ekı el arasyndaǧy mädeni-ekonomikalyq bırlıgınıŋ belgısı retınde atap ötken «Qypşaqtar aptalyǧyn» qorytyndylady.
Osy şara şeŋberınde vengrler ūlttyq salt-dästürlerımen, qolöner şeberlerınıŋ tuyndylarymen tanystyrdy. Diula Kenereşanyŋ «Bızdıŋ maqtanyşymyz – Hungarikum» atty filmı qoiyldy. Ūlttyq kiımderımen jasanǧan qypşaq kapitandary jäne Majarstan äskerınıŋ muzykalyq toby ejelgı halyqtyŋ tūrmys-saltyn körsetıp, dästürlı änderın oryndady.
Jıbek joly boiymen salt atpen jürıp ötken saiahatşy doktor İştvan Bensenıŋ körmenıŋ törıne keluı merekenıŋ körıgın qyzdyryp, tamyrlas eldıŋ ruhyn sezındırdı. Mereke qonaqtary pavilondy aralady. Tırşılık aǧaşy tūjyrymdamasy – vengrlerdıŋ körmege ūsynǧan jaŋalyǧy. El turaly köptegen aqparattyŋ ışınde 2025 jyly jaŋǧyrtpaly energiianyŋ ülesın 20 paiyzǧa jetkızu turaly körsetılıptı. Būl – ülken meje. Aita ketelık, osy salada alǧa ozǧan europalyq memleketterde jaŋǧyrtpaly energiianyŋ ülesı 50 paiyzǧa jete qoiǧan joq.
Jalpy, älemdegı jaŋǧyrtpaly energiianyŋ damu bolaşaǧynda 2030 jylǧa deiın dästürlı kömırdıŋ küşımen alynatyn quat közderın artqa qaldyryp, köş basyna sudan, jelden, kün közınen alynatyn quat alǧa şyǧady dep jobalanuda.
Būl rette kün – quatty energiia közı. Ony paidalanudy qarastyratyn tehnologiialar jasalyp, būl naqty quat közıne ainalyp otyr. Qazırgı künde köptep qoldanyla bastaǧan fotoelektrlık batareialar men kün kollektorlary jylu quatyn elektrge ainaldyruǧa baǧyttalǧan. Būdan alynǧan energiia üidı jylytatyn, jaryqtandyru siiaqty qajettılıkke jūmsaluda.
Sondyqtan da bolar, vengriialyqtar kün quatyna küş salady. Jaryq säulenıŋ quatymen jer betındegı ösımdık ösıp, künnıŋ küşın boiyna sıŋdırıp, tırşılık közıne ainalady. Jasyl jelek özdıgınen taza quat bolyp tabylady. Qorşaǧan ortamyzdy tazalap, adam qolymen lastanǧan jerdıŋ betıne när beredı degen qaǧidaǧa toqtalady. Pavilon ortasyndaǧy alyp aǧaş tabiǧattyŋ özı syilaǧan ǧajap üderıstı körsetedı.
Aigül
UAISOVA
