Malaiziia – eŋ aldymen biznes üşın öte qolaily el. Būl elde öz käsıbın bastauǧa niet etkenderdıŋ jolynda eşqandai kedergı joq. «Para alu, para beru» degen söz müldem atalmaityn el soŋǧy jiyrmajyldyqta malai qūndylyǧyn därıptei otyryp, maŋdaiy jarqyraǧan eldıŋ qataryna ainaldy.
Bizneste bäsekesı biık
Damudyŋ «malaiziialyq ülgısın» qalyptastyrǧan eldıŋ ekonomikalyq damuy turaly köp aituǧa bolady. EKSPO qalaşyǧynda ötken Malaiziianyŋ ūlttyq künın toilau kezınde Ūlttyq ekonomika vise-ministrı Aibatyr Jūmaǧūlov ekı el arasyndaǧy sauda soŋǧy tört aidyŋ ışınde 30 paiyzǧa köbeigenın aitty.
«Malaiziia – Oŋtüstık-Şyǧys Aziia elderı arasyndaǧy elımızdıŋ strategiialyq, sauda-ekonomikalyq jaǧynan senımdı serıktestıgı. Ekı el arasyndaǧy bailanys qarqyndy damyp kele jatqanyn quana aitqym keledı. Qazaqstan men Malaiziia arasyndaǧy ışkı sauda soŋǧy tört aidyŋ ışınde 26 mln AQŞ dollaryn qūrady. Būl ötken jyldyŋ säikes kezeŋımen salystyrǧanda 30 paiyzǧa öskenın bıldıredı» deidı vise-ministr. Onyŋ aituynşa, ekı el arasynda halal-industriia, islam qarjylandyru jüiesı, turizm, jaŋǧyrtpaly energiia, mūnai jäne gaz jäne investisiialyq ärıptestıktı damytu mındetı tūr.
Ūlttyq künın ūlyqtau kezınde Malaiziianyŋ multimediialyq tanystyrylymy öttı. Onda eldıŋ är saladaǧy jetken jetıstıgı paş etıldı. Qalaşyq ışınde memlekettık tularyn kökke kötergen şeruşıler men dabylşylardyŋ dästürlı muzykalyq şouy keluşılerdıŋ nazaryn erıksız audardy. «Turizm jäne biznes» aptalyǧynyŋ aşyluynda Malaiziia pavilonyna arnaiy saiahat jasaldy.
Künnen quat alatyn tehnologiia
Malaiziia – kün panelderın köp şyǧaratyn elderdıŋ bırı. 2030 jylǧa qarai elde tūtynylatyn quattyŋ 21 paiyzyn jaŋǧyrmaly közderden alu josparlanǧan. Körmege kün säulesınen quat öndıretın osyndai panelderın arqalap kelgen eken. «Būl panelderdıŋ basty erekşelıgı – dalada ǧana emes, ǧimarat ışınde de quat öndıre beredı. Ol – kün säulesımen qatar, ǧimarattaǧy kündızgı jaryqtan, elektr jaryǧynan da küş alyp, energiia beretın älemdegı jalǧyz tehnologiia. Ol Malaiziiada ekı jyldan berı qoldanysta» deidı gid tanystyruşy.
Malaiziia biznes jürgızuge qolaily jaǧdai jasau körsetkışı boiynşa älemnıŋ aldyŋǧy qatarynan körınedı. Äsırese investorlardy qorǧau, halal industriia boiynşa ıskerlık klimat qalyptastyra bılgen. Älemdık bäsekede sapaly tauarlarymen tanymaldyǧy öz aldyna. Pavilon ışınde ornalasqan aqparat taqtalarynan syrtqy ekonomikalyq äleuetınıŋ qanşalyqty ekenın baǧamdau qiyn emes.
İä, pavilonǧa kırgen boida ekzotikalyq ormanǧa tap bolasyz. Aziianyŋ şoqtyǧy biık mädenitımen tırı tabiǧat aiasynda tanystyrudy jön sanapty. Tropikalyq ormandaǧy sairaǧan qūstardyŋ dauysy, sudyŋ tolqyny sözsız basqaşa älemge süireidı.
Eldıŋ basty simvoly – tropikalyq orman. Memleket aumaǧynyŋ 67,55 %-yn jaiqalǧan jasyl ormandar qūraidy. Pavilonnyŋ aşylu saltanatynda «Astana törınde ötıp jatqan körmede Malaiziia «jasyl bolaşaqty» qūrudyŋ tiımdı täjıribesımen bölısedı. Bız barlyq älemdı «jasyl ekonomika qūruǧa şaqyramyz» degen edı Malaiziianyŋ energetika jäne su resurstary ministrı doktor Maksimus Djoniti Ongkili. Baiqaǧanymyzdai, eldıŋ energiia ünemdeu salasynda jetken jetıstıkterı az emes. Körmege keluşıler quat közın ünemdeudıŋ aziialyq täjıribesımen tanysady. Mäselen, körmege qoiylǧan lampa jaryq beru jaǧynan qarapaiym bolyp körınedı, bıraq onyŋ erekşelıgı – ūzaqqa baruynda. Sol siiaqty qaz-qatar qoiylǧan sensorly ekrandar eldıŋ qyzyǧuşylyǧyn tudyruda. Būl – sandyq tehnologiianyŋ soŋǧy jetıstıgı. Alysta tūryp-aq, qolyŋyzdy qimyldatyp basqara beruge bolady.
«Mūnda qoiylǧan jaryq qūrylǧysy öz beineŋdı köruge mümkındık beredı. Ony qaşyqtyqta tūryp basqaruǧa bolady. Elektrondy formattaǧy baǧdarlamalar arqyly özıŋızge malai halqynyŋ ūlttyq kiımderınıŋ bırın taŋdap, qaşyqtyqta tūryp-aq fotoǧa tüse alasyz. Bızdıŋ arnauly sait arqyly keiın özıŋızge estelıkke qaldyruǧa bolady. Künıne myŋdaǧan adam fotoǧa tüsıp, mäz boluda» deidı kommunikasiia jönındegı üilestıruşı Tim Garland.
Däl osy ekzotikalyq orman ışınde ärtısterdıŋ jandy dauystaǧy konsertın tamaşalauǧa bolady. Mädeni baǧdarlamalary men körmelerı ūlttyŋ erekşelıkterın äigılep tūr. Şeberler toqyma önerınıŋ qyr-syryn üiretıp qana qoimai, türlı dekorativtı materialdardan közdıŋ jauyn alatyn būiymdar jasauda.
Aziianyŋ jasyl köpırı
Malaiziia pavilony 732 şarşy metrdı alyp jatyr. Malaiziia delegasiiasynyŋ qūramynda 150 adam bar eken. «Malaiziia barlyq elderge «jasyl älemdı» damytuǧa türtkı bolady. Bız 13 apta boiy barymyzdy körsetemız. Elımızdıŋ mädenietın, turistık damuyn, qonaqjailyǧymyzdy da tanytamyz» deidı Malaiziia pavilonynyŋ komissary Zaini Udjang.
Pavilondaǧy Malaiziianyŋ halal industriia naryǧyndaǧy jäne islam qarjylandyru jüiesındegı jetken jetıstıkterı el nazaryn audartady. «Malaiziianyŋ basty maqsaty – älemdık naryqqa taza quat közın ūsynu. Bız jaŋǧyrtpaly energiia közderın damytyp, 2030 jylǧa qarai öndırıstegı ziiandy zattardyŋ qauıptılıgın azaituǧa üles qosamyz» deidı Malaiziia delegasiiasynyŋ ökılderı.
Olar ūsynǧan interaktivtı taqtadan tabiǧi otynmen qamtamasyz etetın alyp stansiianyŋ jūmysyn köruge bolady. Mūnda kün energetika salasyndaǧy industriia jäne basqa da tabiǧi quat közderı turaly keŋınen aitylady. Bügınde Malaiziia halqy barlyq tūtynatyn energiianyŋ 22,1 paiyzyn künnen, biootynnan jäne suelektrstansiiasynan alady.
Gülmira AIMAǦANBET
