«Bügın kün jyly, dalada masa köp. «Jem» bolmas üşın jabyq kiınıp şyq». İä, būl – astanamyzda kök şyǧyp, kün jylynǧan uaqytta jiı aitylatyn sözder. Äsırese, Aqbūlaq arnasy men Esıl özenınıŋ jaǧasynda seruendep jürgen jūrtşylyqtyŋ masaǧa talanyp jatqanyn jiı köruge bolady. Al bas qalamyzda masa tektestı ulau jūmysy qalai jürgızılıp jatyr? Olardy tolyǧymen joiyp jıberu ekologiiaǧa qandai äser etuı mümkın?
Masanyŋ şaǧyp, jaisyzdyq tudyruy öz aldyna, alaida būl jändık adam densaulyǧyna kerı äser etuı mümkın be? Älbette. Tıptı adam ömırıne de qauıp tudyrady. Mäselen, byltyr qyrküiek aiynda bas qalamyzdaǧy №1 auruhanada bır äiel adam köz jūmǧan. Därıgerlerdıŋ aituynşa, masa şaqqannan keiın allergiia paida bolypty. Artynşa dūrys därı ışpei jaǧdaiy oŋalmaǧan. Būl bır ǧana mysal. Al älemde qansorǧyş jändıkten köbıne balalar zardap şegıp jatady eken.
Asqynudyŋ aldyn alu qajet
Osy tūsta Nūr-Sūltan qalasy Qoǧamdyq densaulyq saqtau basqarmasy masa şaqqanda asqynudyŋ aldyn alu üşın myna bır jaitty este ūstau kerektıgın habarlady.
Sary masa şaqqan jerdı balalar jiı qasidy, qolynyŋ tazalyǧyn qadaǧalaǧan jön. Jiı sabyndap juyp tūru kerek; seruendeuge şyqqanda balany qymtap japqan jön, jeŋı bar, ūzyn balaqty kiım kigızgen dūrys; sondai-aq sary masaǧa qarsy kremder jaǧu qajet. Bıraq ony jaǧar aldynda allergiia tudyrmaitynyn baqylau kerek. Aldymen bır jerge ǧana jaǧyp körıŋız. Sary masanyŋ şaǧuyna qarsy kremdı qoldanarda nūsqaulyǧymen tanysyp, qai jasqa arnalǧanyn bılgen abzal. Repellenttı jarasy bar jerge kremdı jaqpaǧan jön. Repellenttı därıhanadan alyŋyzdar; allergiia küşeiıp ketse, öz betıŋızben em qoldanbaŋyz, mındettı türde därıgerge qaralu kerek.
Därıleu jūmystary
Al Nūr-Sūltan qalasyndaǧy 4 audan äkımdıgı masalardy ulau boiynşa qandai jūmystar atqaryp jatyr? Qazır elordada dezinseksiia jäne deratizasiia jūmystary jürgızılude. Qalanyŋ barlyq tūsyna masaǧa qarsy därı sebu säuır men qyrküiek ailarynyŋ aralyǧynda kezeŋ-kezeŋmen jürgızıledı.
Almaty audanynda aşyq jäne jabyq stasiialardy (jaǧalau jäne saiabaq aimaqtary) öŋdeu jūmystary 16 säuırden bastaldy. Qyzmet körsetetın ūiymdar köppäterlı tūrǧyn üi qorynyŋ jertöle üi-jailaryn öŋdeu jäne şarttar jasasu boiynşa belsendı jūmys jürgızude. Bügıngı taŋda taiaz su qoimalaryn öŋdeudıŋ 1-kezeŋı aiaqtalyp, 3455 gektar alaŋdaǧy aşyq stasiialar öŋdeldı. Sary masalar köbeietın negızgı oryndardyŋ bırı aramşöp ekenı anyq. Sol sebeptı biyl 80 gektar alqaptaǧy ösımdıkterdı şabu josparlanǧan. Deratizasiia jūmystary 6987 jeke üide jürgızıledı.
Byltyr qūrylǧan Baiqoŋyr audanynda dezinseksiialanatyn aumaq 2399 gektardy qūraidy. 16 säuırden bastalǧan aşyq jäne jabyq stasiialardy öŋdeu jūmystary qarqyndy türde jürıp jatyr. Qazır 111 PİK-ten 104 qyzmet körsetu ūiymy (95 paiyz) deratizasiia şartyn jasasty.
Al Esıl audanynyŋ äkımdıgı dezinseksiia aiasynda aşyq stasiialarda, masalar men jökelerge qarsy taiaz su qoimalaryn öŋdeu jūmystaryn bastady. Esıl audanynda barlyǧy 8714,45 gektarǧa därı sebıluı tiıs. Audanda dezinseksiia jönınde 63 PİK şart jasalyp, 41 PİK öŋdeldı. Sonymen qatar, masalar köbeietın qamys, aramşöpter bolǧandyqtan, audan aumaǧynda şöp şabu jūmystary nazarda tūr.
Saryarqa audanynda 24 säuırden 1 mamyrǧa deiın 121,5 gektardy öŋdeu jūmystary jürgızıldı. 8 mamyrda qosymşa 30 su qoimasy, bügıngı taŋda 12 josparlanǧan alaŋnyŋ 3-euı öŋdeldı. Olardyŋ ışınde: Jeŋıs, Bögenbai, Respublika daŋǧyldary jäne Esıl özenınıŋ jaǧalauy, Bögenbai batyr, Saryarqa daŋǧyldary, Sarybūlaq būlaǧy men Esıl özenı jaǧalauynyŋ boiy, «Köktal-2» tūrǧyn alaby bar.
Masanyŋ paidasy da joq emes…
Adam densaulyǧyna ǧana emes, ömırıne de qauıptı masanyŋ qorşaǧan orta üşın maŋyzy bar ma? Ūzynsiraqty jändıktı tolyǧymen joiyp jıberu ekologiiaǧa qandai äser etedı? Mäselen, suly-nuly aimaqtaǧy balyqtardyŋ, türlı qūstardyŋ basty jemı – masa. Sudaǧy balyq atauly köbıne masanyŋ dernäsılın jep kün köredı. Mıne, osyndai jaǧdaidan keiın balyq pen qūstardyŋ bıraz türı joiylyp ketuı mümkın. Sol siiaqty keibır su qoimalarynda dernäsıldıŋ esebınen tyŋaitqyş alyp otyrǧan ösımdıkter bar. Masanyŋ joiyluy olarǧa da äser etpei qoimasy anyq. Demek, masadan adamdy qorǧaǧanymyzben, tabiǧattyŋ tepe-teŋdıgın būzyp almaudy da oilauymyz kerek eken.
