Qazırgı qoǧamda qauıpsızdıktıŋ küzetşılerı bolyp sanalatyn saqşylar halyqpen qalai jūmys ıstep jür? Äleumettık jelını qarasaŋyz, jūrttyŋ negativke toly pıkırlerınen aiaq alyp jüre almaisyz. Nege? «Auruyn jasyrǧan aram öledı» degen sözdıŋ şyndyq ekenın bır sät te bolsa moiyndai alamyz ba? Saqşy degen ünemı halyqtyŋ köz aldynda jürgen qoǧam tärtıbın baqylauşy emes pe? Kei jaǧdaida olardyŋ özı köşede bır-bırımen jaǧa jyrtysyp, jūmystarynda bır-bırlerıne tapanşamen oq atyp jatsa, ne bolmaq? Qarapaiym halyqqa äkıreŋdep baqsa, dūrys pa? Nege olar mūndai terıs äreketterge barady dep oilamauyŋyz mümkın emes. Olar iyǧyndaǧy şenın ǧana emes, «beibıt künnıŋ küzetşısı», «qoǧam tärtıbın qadaǧalauşy» degen jüktı de arqalap jür emes pe?!
İnternet damyǧan uaqytta poliseilerge kıştei renjıp jürgen jandar olardyŋ terıs äreketterın videoǧa tüsırıp alyp, äleumettık jelıge jüktei qoiady. Söitken «sodyr» saqşymyz ötken şaqpen jūmystan bosatylǧan bolyp şyǧa keledı. Tek bır özı ǧana äikäpır atanyp, qalǧany «sütten aq, sudan taza». Tasboran tek soǧan baǧyttala jöneledı. Is bıttı, qu kettı! Osynyŋ bärı qoǧam közqarasynyŋ kürt özgeruıne äkelıp soqty.
Tūŋǧyş Prezident – Elbasy: «Azamattar sanasynda poliseiler jazalauşy emes, kerısınşe, qiyn jaǧdaida kömek körsetuşı degen tüsınık ornyǧuy kerek» degen edı. Iаǧni tärtıp saqşylary bılımdı de bılıktı, tärtıpke baǧynatyn jäne halqy üşın eŋbek etetın qyzmet iesı bolsa ǧana halyq özın qauıpsız sezınbek. Saqşy bolǧysy kelgen adam mūndai jauapty da salmaqty jūmysqa halyqtyŋ töbesınen qaraimyn, artyqşylyǧym mol bolmaq dep emes, elmen etene jūmys ısteimın, jyǧylǧandy demeimın, soǧylǧandy jebeimın dep kelmegı jön. «Jūmys tappasam, polisiiaǧa kıre salamyn ǧoi» dep şolaq oilaityn zaman öttı. Aitylyp, jazylyp jatqan reformalar da osyndai keleŋsızdıkterdıŋ aldyn alu nietınen tuǧan qadam.
Al tömendegı derekterge köz jügırtsek, 2016 jyly – 774, 2017 jyly – 959, 2018 jyly – 862, 2019 jyly – 906, 2020 jyly – 710, al soŋǧy 10 aidyŋ ışınde 514 polisei qyzmetımen qoş aitysqan. Qazır közı aşyq qoǧamda eşteŋenı jasyryp-jaba almaisyŋ. Sol sebeptı ışkı ıster qyzmetı salasyn jaŋartu-jaŋǧyrtu kerektıgı kün saiyn köterılude. Sondyqtan da polisiia jūmysyn servistık modelge köşıru qolǧa alynyp jatyr. Äkımşılık polisiia komitetı töraǧasynyŋ orynbasary Aleksei Miliuktıŋ aituynşa, halyqtyŋ tärtıp saqşylary turaly pıkırı eŋ aldymen qarym-qatynas kezınde qalyptasady. Köp jaǧdaida poliseiler azamattarǧa qandai da bır aiyp taǧarda nemese talap qoiarda ǧana kelıp jatady. «Mäselen, Ūlybritaniiada polisiia qyzmetkerınıŋ azamattarmen dialogy «Sızge qandai kömek kerek?» degen sözden bastalady. Būl bır ǧana söz ärı qarai jalǧasatyn äŋgıme jelısın tüpkılıktı özgertıp, senım artarlyq qarym-qatynasty qalyptastyrady. Bız de öz qyzmetkerlerımızdıŋ jūmysyn däl osy jolǧa baǧyttaimyz» deidı A.Miliuk. Onyŋ aituynşa, jyldar boiy qūqyq būzuşylyqtardy anyqtaudyŋ statistikalyq derekterı negızınde ǧana qalyptasqan. Iаǧni polisiianyŋ jūmysy tek qylmystyŋ aşylu prosentıne jäne qylmystyŋ tömendeu deŋgeiıne bailanysty baǧalanatyn. Sonyŋ saldarynan köptegen qylmys jasyrylyp-jabylatyn. Polisiia azamattardyŋ qūqyǧyn qorǧauǧa emes, tek statistika üşın jūmys ıstep keldı. Al servistık polisiianyŋ jūmysyn baǧalau – qūqyq būzuşylyqtardy anyqtau emes, onyŋ jolyn kesu, kömek körsetuge jäne halyqpen senımdı qarym-qatynas ornatuǧa daiyn bolu. Polisiianyŋ jūmysyn servistık ülgıge köşıru degenımız sol – halyqqa qaltqysyz qyzmet körsetu.
Sondai-aq ışkı ıster salasyna jūmysqa qabyldanatyn jastardyŋ jan-jaqty deŋgeiı men sapasyna airyqşa män beru qolǧa alynuda. Būdan bylai qyzmetke tek joǧary bılımı bar jastar alynbaq, kökesı köp köldeneŋ kök attylarǧa jol bolmaidy. Tek söitkende polisiianyŋ memlekettık küştık qūrylymyndaǧy bet-beinesı bırtındep özgerıp, qauıpsızdıktı qamtamasyz etu üşın şynaiy qyzmet körsetetın laiyqty organǧa ainalar edı.
Bauyrjan SEGIZBAEV
