Qalada da dalaǧa şyǧa ma?

Astananyŋ köşelerı ärdaiym samaladai jarqyrap tūrady. Bıraq mūnda da Şer­han Mūrtazaşa aitsaq, «bır kem dü­nie» al­dyŋyz­dy kes-kesteidı. Aşyǧyn ait­qanda, ortalyq köşelerde qoǧamdyq därethanalar joqtyŋ qasy. Bolsa da, tym az.

KÖBEIGENNIŊ ORNYNA AZAIǦAN

Mäselen, şahardaǧy adam aiaǧy äste üzılmeitın qalalyq äkımdık aldyndaǧy ortalyq alaŋ maŋynan qoǧamdyq därethanany şammen ızdep taba almaisyz. Mūnda «Astana» konsert zalynan bölek mekemeler men bank­ter, meiramhana, meimanhana jäne sauda oryndary jetıp artylady. Bıraq būlardyŋ köbı memleket küzetındegı mekemeler men jekemenşık oryndar bolǧandyqtan, kez kelgen janǧa olardyŋ esıgı aşyla bermeidı. Europa elderındegıdei emes, bızde tıptı meiramhanalardyŋ özın­de «aqköŋılıne» kezdeisoq kezık­peseŋız, qyzmetşılerı därethana aqysyn ūsynsaŋyz da, tamaqqa tapsyrys berıp, sol jerdıŋ meimany bolmasaŋyz, tabaldyryqtan ary attatpaidy. Älbette, qala boiynşa qoǧamdyq därethanalar mülde joq emes, bar. Bıraq jetkılıksız. Sonyŋ saldarynan da bolar, şahardaǧy keibır jeras­ty ötkelderındegı jaǧymsyz iıs qolqany qabady. Aita ketu kerek, osy äjethana mäselesın zerttep körgenımızde būǧan qai mekemenıŋ jauapty ekenın anyqtaudyŋ özı mūŋ boldy. Mysaly, 2016 jylǧa deiın qoǧamdyq därethanalarǧa «Qalalyq jyljymaityn mülık» memlekettık kommunaldyq kä­sıp­orny jauapty bolsa, odan berı bırneşe basqarmanyŋ qa­ramaǧynda bolǧan. Qazırgı ua­qytta būl jauapkerşılık audan äkımdıkterınıŋ qūzyrynda eken. Audandyq äkımdıkterdıŋ baspasöz hatşylary ūsynǧan mälımetke süiensek, Almaty audanynda – 3, Baiqoŋyr audanynda – 1, Esıl audanynda – 6, Saryarqa audanynda – 3, qala boiynşa 13 qoǧamdyq därethana ǧana qyzmet etıp tūr. Al 2016 jyly būl san 15-tı qūraǧan. Sodan berı būlardyŋ keibırı jabylyp, köbeigennıŋ ornyna, kerısınşe, azaiyp ketken. Almaty audanyndaǧy moduldık därethanalar «Vstrecha» sauda üiınıŋ maŋynda jäne Beibıtşılık pen kelısım saraiy men «Na kryşe» meiramhanasynyŋ avto­tū­raqtarynda ornalasqan. Son­dai-aq jaz ailarynda qosym­şa taǧy üş därethana atalmyş audan aumaǧyndaǧy adamdar köp jinalatyn oryndarǧa qoiylmaq. Al Baiqoŋyr audanyndaǧy jalǧyz qoǧamdyq därethana «Jas­tar» saraiynyŋ aldyndaǧy alaŋda ornalassa, Saryarqa audanyndaǧy därethanalardy Jeltoqsan köşesı, 2 mekenjaiy men «Jaŋa alaŋ» gülbaǧy jäne Ötemısov atyndaǧy Oquşylar saraiynyŋ maŋynan tabasyz. Esıl audanyndaǧy äjethanalar «Arai», «Ǧaşyqtar» saiabaqtary men «Astana» saiabaǧyndaǧy «Däulet» tennis korty, şaŋ­ǧy rollerlık tas joly aumaq­tarynan jäne «Körme» körme ortalyǧynyŋ maŋynan, Ūly dala daŋǧylynyŋ boiynan, sonymen qatar «Nūr jol» jelek jolynyŋ «Nūrsaia 1», «Nūrsaia 2» tūrǧyn üi keşenderınıŋ orta tūsynan oryn tepken. Taŋǧy saǧat 9.00-den keşkı 22.00-ge deiın halyqqa tegın qyzmet kör­setetın barlyq därethanalar mereke künderı erekşe baqylauda bolady. Alaida, millionnan asa tūrǧyny bar qalaǧa 13 qoǧamdyq därethana tym az. Al onyŋ qaşan köbeitıletını äzırge belgısız.

JAǦDAIY JASALǦAN JALǦYZ ORYN

Jalpy, elordadaǧy barlyq jaǧdaiy qarastyrylǧan bırden-bır qoǧamdyq därethana ol – «Nūr jol» jelek jolyndaǧy stasionarlyq därethana. Basqalarynyŋ köbınde tek ekı kabinadan ǧana bolsa, «stasionarlyq» dep aty aityp tūrǧandai, «Nūr jol» jelek jolyndaǧy qoǧamdyq därethanada erler men äielderge kıretın oryndar bölek. Olardyŋ ärqaisysynda bes kabinadan bolsa, sonyŋ ekeuı mümkındıgı şekteulı jandarǧa arnalǧan. Mūnda saǧat saiyn üzdıksız tazalyq jūmystary jürgızıledı. Tazalyqty merdıger mekeme mamandary men audandyq äkımdık qyzmetkerlerı de qalt jıbermei qadaǧalap tūrady. Aita ketu kerek, osy jäne Esıl audanyndaǧy basqa da qoǧamdyq därethanalarǧa qyzyljarlyq «Annely» JŞS qyzmet körsetedı eken. Atalmyş merdıger mekemesı būl jūmysty «Memlekettık satyp alu» baǧdarlamasy negızınde, iaǧni tender arqyly jeŋıp alǧan. Tūrǧyndardyŋ aituynşa, qystyŋ saryşūnaq aiazynda qaladaǧy keibır moduldı därethanalardyŋ qūbyrlary qatyp qalǧan. Al «Nūr jol» jelek jolyndaǧy stasionarlyq därethanasynda jaǧdai mülde basqaşa. Taŋnan keşke deiın eŋbek etetın mūndaǧy üş tazalyqşy är kün saiyn auysymmen jūmys ısteidı. Solardyŋ bırı – zeinetker Nina Maksimova. Onyŋ aituynşa, tazalyqpen qatar olar tärtıptı de baqylaidy. Otyratyn oryndary jaily. Elektr jaryǧy, jylytqyş batareiasy barlyǧy tiısınşe qarastyrylǧan.
– Bır kün ıstep, ekı kün demalamyz. Ai saiynǧy qolǧa alatyn jalaqymyz – 60 myŋ teŋge. Nauryzda bır ai eŋbekaqysyz demalysqa şyqtyq. Sol kezde därethana jabyq tūrdy. «EKSPO» körmesı ötken kezde taŋǧa deiın, künı-tünı üzdıksız jūmys ıstedık. Keluşıler öte köp boldy. Endı jaz ailarynda taǧy da tüngı 12-ge deiın jūmys jasauymyz mümkın. Arbamen jüretın mümkındıgı şekteulı jandarǧa esık aşyp berıp, kömektesıp, qyzmet körsetemız.
Osynda kün saiyn tūraqty türde kelıp tūratyn köşe tazalauşylar qaladaǧy basqa därethanalarda mūndaǧydai jaǧdai jasalmaǧanyn aitady. Onda tazalyqqa asa män berılmeitın boluy kerek. Al bızde qaǧaz ben sabyn, hlor men basqa da juǧyş zattar siiaqty barlyq qūral-jabdyqty qajetınşe äkelıp tūrady. Osy üşın jäne bızge jūmys ūsynyp otyrǧany üşın Esıl audandyq äkımdıgıne alǧysymyz şeksız, – deidı N.Maksimova.

AIаLDAMADA DA BOLǦANY JÖN

Köşelerde qoǧamdyq däret­hanalardyŋ bolmauy, äsırese, mümkındıgı şekteulı jandarǧa qiyn. Esterıŋızge salsaq, «Asta­na aqşamy» gazetınıŋ 8 aqpan­daǧy №16 sanynda «Jyly aial­damalardyŋ jönı bölek» atty maqala jaryq körgen bolatyn. Atalmyş maqalada London, Helsinki, Stokgolm siiaqty bırqatar şeteldık ülken qalalardaǧy barlyq jaǧdaiy qarastyrylǧan jabyq aialdamalardyŋ täjıri­besımen bölısken bolatynbyz. «Novosıbır qalasy men Tolmachiovo selosynyŋ qiylysqan jerınde tūrǧan jyly aialdama kışıgırım stansa nemese beket siiaqty. Modern stilındegı būl tūraqta jyly kondisionerı bar kütu zaly, marşruttaǧy avtobustar jürgızuşılerı üşın tegın demalys bölmesı, duş bölmesı, şaǧyn as bölmesı jäne äjethana ornalasqan. Kemınde 40 adamǧa laiyqtalyp jasalǧan kütu zalynyŋ ışkı jaǧynda üş qatarly keremet oryndyqtar, kofe men snek avtomattary qoiylǧan. Būdan bölek, mügedekter üşın arnaiy tegın äjethana da jasalǧan. Tap osyndai aialdamalar Mäskeude eksperiment retınde 2014 jyldan qoiyla bastaǧan. Bırden köpşılıktıŋ köŋılınen şyqqan mūndai nysandar sany bırtındep köbeie tüsken. Qazırgı taŋda Kremldı qalada osy tektes 28 aialdama bar» delıngen Serık Pırnazardyŋ maqalasynda.
Älbette, şeteldık ozyq aialdamalar turaly aqparatqa köz jügırtkende, erıksız taŋdai qaǧasyŋ. Bızde de solai bolǧanyn qalaisyŋ. Degenmen, biyl Astanadaǧy jyly aialdamalardyŋ sany on esege köbeietın boldy. Iаǧni 27-den bölek, elordada taǧy 200 jabyq aialdama salynbaq. Būl turaly Astana qalasynyŋ äkımı Äset İsekeşev aqpan aiynda äkımdık apparattyŋ kezektı aptalyq otyrysynda mälımdegen bolatyn. «Eŋ aldymen jyly aialdamalar mümkındıgı şekteulı jandar men balalarǧa qolaily, iaǧni mektep, auruhana siiaqty basqa da äleumettık nysandarǧa jaqyn boluy kerek. Osy jyly qajettı degen oryndarǧa 200 aialdamany küz-qys ailary jaqyndaǧanşa ornatyp ülgeruge tiıspız» degen Äset İsekeşev jauapty mamandarǧa bolaşaq jabyq aialdamalar tızımın Astana äkımdıgınıŋ resmi saitynda jariialap, qala tūrǧyndarymen bırıgıp talqylau kerektıgın tapsyrǧan edı. Būl tūrǧyda osy qalanyŋ tūrǧyny retınde aldaǧy uaqytta salynatyn jabyq aialdamalarda därethana qarastyrylsa degen ūsynys-tılegımız bar. Eger jobalau­şylar osyny eskerse, nūr üstıne nūr bolar edı.