«Är qazaq – menıŋ jalǧyzym» degen qanatty söz taǧdyr tälkegımen tarydai şaşyraǧan qazaq qandastarymyzǧa arnalǧandai. Düniejüzı qazaqtary qauymdastyǧynyŋ 5-şı qūryltaiynda Töraǧanyŋ bırınşı orynbasary bolyp, belgılı memleket jäne qoǧam qairatkerı Zauytbek Tūrysbekov sailanǧan edı.
Kezınde Köşı-qon jäne demografiia agenttıgınıŋ töraǧasy bolǧan Zauytbek Qauysbekūlyna qauymdastyq jūmysy tanys. Qandastarǧa baspana alu mäselesın şeşıp, elge kelgen alǧaşqy ziialy qauym ökılderıne qamqorşy bolǧan, alǧaşqy qazaqşa daiyndalǧan Köşı-qon zaŋynyŋ qabyldanuyna oŋ yqpal etken, jalpy qandastar arasynda da tanymal tūlǧanyŋ basşy bolyp keluı aǧaiyndar arasynda da jaqsy qabyldandy.
Qyzmetke kelgen künnen bastap qolǧa alǧan şarua qandastardyŋ äl-auqatyn köteru, elge kelem deuşılerdı bırınşı kezekte baspanamen jäne jūmyspen qamtu, Soltüstık aimaqtarǧa qonystandyrudy közdedı.
Zauytbek Qauysbekūly sanaly ǧūmyryn qazaq halqynyŋ ötken tarihyn zerdelep, jas ūrpaqty tärbieleuge arnady. Botasy kelse, atasy artynan keler degen ūstanymdy ūstap, alystaǧy aǧaiyndy elge tartudyŋ bırden-bır joly, jastarǧa Qazaqstandy barynşa tanystyru, osy baǧytta jaŋa jobalar jasaudy tapsyrdy. Nazarbaev ziiatkerlık mektebıne baryp, basqarma töraǧasy Küläş Noǧataiqyzy Şamşidinovamen ūzaq mämıle jasap, alystaǧy aǧaiynnyŋ balalaryn bır ai elge kelıp, osy aituly mektepte demalyspen bırge Qazaqstannyŋ tarihyn oqytyp, dombyra, ūlttyq qolöner būiymdaryn jasap jäne üirenuın jolǧa qoidy.
«Kielı Qazaqstan» jobasy ıske asty, jylyna bır märte şeteldegı qandastardy Qazaqstannyŋ kielı jerlerın aralatyp, tarihymen tanystyryp otyramyz. «Qasiettı qazaq elı» atty öner festivalı şeteldegı önerlı jastardy elge kelıp önerın körsetıp, Atajūrtymen qauyşuyna jol aşady.
«Baldäuren» oqu-sauyqtyru ortalyǧyna būryn 150 bala demalsa, ony ekı esege köterıp, 300 balaǧa jetkızdı. Osy ıs-şaralardyŋ basy-qasynda özı jürıp, aşylu saltanatyna qatysyp, büldırşınderge aq jol tıledı.
Baspana jäne jūmys mäselesın tübegeilı şeşu üşın, memleketke asar jobasynda tūrǧyzylatyn tūrǧyn üiler jobasyn ūsyndy. Parlament deputattardan jūmysşy tobyn qūryp, Soltüstık Qazaqstan, Qostanai, Pavlodar jäne Aqmola oblystaryn aralap, äkımdermen kezdesuler ötkızdı. Jobany tezdetıp ıske qosu üşın Mäjılıs pen Senatta tyŋdau öttı.
Ūzaq jyldar memlekettık joǧary lauazymdarda qyzmet atqarǧan Zauytbek Qauysbekūly – tuǧan jerınıŋ güldenuı üşın älı künge deiın ter tögıp, aianbai eŋbek etıp kele jatqan tabandy erlerımızdıŋ bırı. Elu jylǧa juyq tynymsyz eŋbek etıp, adamdyq kelbetımen, adamgerşılık qasietın joǧaltpaǧan, būl kısınıŋ eŋbegın tızıp şyǧu mümkın emes, dei tūrsa da basty-bastylaryn atap ötudı jön kördık.
Zauytbek Tūrysbekov 1993-1997 jyldary Türkıstan oblysynyŋ (būrynǧy Oŋtüstık Qazaqstan oblysy) äkımı bolyp tūrǧanda Bäidıbek ata kesenesın tūrǧyzu turaly şeşım qabyldaǧan. Ekonomikalyq qiyn kezeŋderdı bastan ötkergen elde osy igı ıske qajettı qūraldardy taba bıldı. Ziiarat ornyna ainalǧan Oŋtüstık Qazaqstan oblysynda bıregei nysan osylai paida boldy.
Bır mezgılde derlık kesene janynan «Bes ana» eskertkışı paida boldy. Bılıktı basşy Zauytbek Tūrysbekovtıŋ basşylyǧymen öŋırde taǧy bırneşe tarihi-mädeni nysandar boi köterdı. Sonyŋ bırı – halyq arasynda «Domalaq ana» atanǧan Nūrila apa kesenesı. Sodan berı Maŋǧystaudan äkelıngen aq tastardan tūrǧyzylǧan būl kesene turaly el arasynda aŋyz tarady. Qazır būl kesene – turisterdı qyzyqtyratyn nysandardyŋ bırı.
Endıgı kezekte Ordabasy töbesınde ädıl sot jürgızıp jatqan üş bidıŋ bırıguı qūrmetıne stela ornatu boldy. Ädıldık pen bırlıktıŋ simvolyna ainalǧan Töle, Qazybek, Äiteke bilerdıŋ eskertkışı bügıngı ūrpaqqa serpın berude. El tarihyn jaŋǧyrtuǧa baǧyttalǧan igı ısterı mūnymen şektelmeidı.
2007 jyly Qazaqstannyŋ Özbekstandaǧy Tötenşe jäne ökılettı elşısı bolyp taǧaiyndalǧannan keiın köp ūzamai körşı eldegı Qazaqstannyŋ tarihi eskertkışterın jaŋǧyrtuǧa bel budy.
Özbekstan bilıgınen resmi rūqsat alǧannan keiın Töle bi kesenesın qalpyna keltıruge kırıstı. Osy maqsatta İrannan 7 tonna jartylai asyl tas – oniks arnaiy aldyrtty. Öte näzık, kez kelgen sätte şyrt etıp synyp ketetın jartylai asyl tasty ornalastyru da oŋaiǧa tüspedı, Alla jar bolyp bärı oidaǧydai bıtken bolatyn.
Samarqand pen Būharanyŋ eŋ taŋdauly şeberlerıne kesenenıŋ ışınen altyn-kümıs qaptaudy būiyrdy. Sodan keiın kesenedegı ışkı tasqa Töle bidıŋ esımı jazylǧan. Būrynǧy el auzyndaǧy kesenenıŋ būryn «Qarlyǧaş bi» atauy resmi qūjattardan joǧalyp ketken edı, osy termindı qalyptastyruǧa küş saldy.
Sodan keiın Nauai öŋırındegı Nūra ata qalasynda Äiteke bi men onyŋ atasy Seitqūl äulienıŋ kesenesı tūrǧyzyldy. Eŋ kürdelı mäsele – qarjy tabu edı, sol jobany qarjylandyruǧa Zauytbek Tūrysbekov käsıpkerlerdı tartty. Söitıp, kesenenı tarihi nysanǧa ainaldyrdy.
Būl jobalar sättı jüzege asyrylǧannan keiın Zauytbek Qauysbekūly Taşkentte 2 gektar aumaqta Qazaqstan elşılıgı ǧimaratynyŋ jobasyn äzırleuge küş saldy.
Keremettei ūiymdastyruşylyq, ıskerlık qabıletı bar tūlǧa köp ūzamai Qazaqstannyŋ Resei Federasiiasyndaǧy Tötenşe jäne ökılettı elşısı bolyp taǧaiyndaldy. Osy mümkındıktı tiımdı paidalanyp, ol jerde de igı ısterın jalǧastyrdy.
Zauytbek Qauysbekūly özınıŋ erekşe qabıletınıŋ arqasynda Resei diplomattarymen bırıgıp, Astrahanda biıktıgı 21 metr Bökeihan kesenesın tūrǧyzdy. Bıraq aldymen Jäŋgır hannyŋ anasyna 10 metrlık eskertkış ornatty.
Al Rjev qalasynda Ūly Otan soǧysy dalasynan oralmaǧan 100 jäne 101-şı diviziia qazaqtarynyŋ esımderın oquǧa bolatyn eskertkış ornatyldy. Bauyrjan Momyşūlynyŋ 100 jyldyq mereitoiy jylynda Kriukovo stansasyndaǧy Mäskeu mektebıne ūly batyrdyŋ esımı berıldı jäne kürdelı jöndeuden ötkızdı. Sonymen qatar ataqty Äliia Moldaǧūlova oqyǧan mektepte de kürdelı jöndeu jūmystary jürgızıldı. Būl maqsattarǧa Aqtöbe jäne Jambyl oblystarynyŋ demeuşılerı – käsıpkerlerı 1 million AQŞ dollaryn böldı. Būl jūmystardyŋ barlyǧy Zauytbek Tūrysbekovtıŋ tıkelei baqylauymen jäne qoldauymen, ūiymdastyruymen jüzege asty.
Bıraq Qazaqstan tarihyn qalpyna keltıru jūmystary mūnymen bıtken joq. Zauytbek Qauysbekūlynyŋ ūsynysymen Mäskeudegı Pokrovskii bulvarynda Tūrar Rysqūlovty eske aluǧa arnalǧan stela ornatyldy. Sonymen qatar, Resei astanasynyŋ däl ortalyǧynda 28-panfilovşylardy eske aluǧa arnalǧan «Almaty» metro stansasy salyndy.
Reseidegı diplomatiialyq missiiasyn aiaqtaǧan soŋ, Zauytbek Tūrysbekov diplomatiialyq qyzmetın Ukrainada jalǧastyrdy.
Harkovte qazaq äskerlerınıŋ 106-diviziiasyna eskertkış paida boldy. Sol qandy maidanda el qorǧap qaza tapqan, ekınşı düniejüzılık soǧysyna qatysqan qazaqstandyqtar turaly «Otan üşın otqa tüsken» derektı filmı tüsırıldı. Aitpaqşy, filmge arnalǧan aqparat olardyŋ ärtürlı mūrajailary men mūraǧattarynan bırtındep jinaldy.
Jalpy, Zauytbek Qauysbekūly «Jer-ana tırıŋde – törıŋ, ölgende – körıŋ, qanşama ūlttar otansyz tentırep jür. Qasiettı qazaq jerın közımnıŋ qaraşyǧyndai saqtau – menıŋ perzenttık boryşym, mūny esten şyǧaruǧa bolmaidy, būl menıŋ ūstanymym» deidı är sözınde.
Ol – Elbasynyŋ senımdı serıgı, sanaly ǧūmyryn Qazaqstannyŋ örkendeuıne arnaǧan arqaly azamat. Qazaqstannyŋ tarihyn büge-şıgesıne deiın zerttegen tūlǧa Zauytbek Qauysbekūly 70 jasqa tolyp otyr.
Taǧdyry tolǧandyrǧan älem qazaqtarynyŋ qamqorşysy bola berıŋız.
Qarlyǧaş BEKPATŞAQYZY, Düniejüzı qazaqtary
qauymdastyǧy
Nūr-Sūltan qalasy filialynyŋ basşysy
