Ärine, ǧafu etıŋız, taqyrypty osylai tosynnan qoiǧanymyzǧa… Bız būl jerde ülkender jaily artyq söz aitpaq emespız. Jäne köpke de topyraq şaşpaimyz. Tek, ǧasyrlar boiy saqtalǧan aqsaqaldyq insitituttyŋ eptep bolsa da qasietı kemıp bara jatqanyn aitsaq deimız. Äitpese, bız de ata men äjenıŋ bauyrynda qazaqy tärbienıŋ qūnaryna qanyp ösken ūrpaqpyz. Bır kısıdei ülkenderdı syilaudy, kışıge ızet körsetudı bılemız. Onyŋ barlyǧyn topyraǧy torqa bolǧyr, ardaqty äjem künıne myŋ ret aityp, qūlaǧymyzǧa sıŋırdı. Sol qazaqy tärbie bügınge deiın jalǧasyp keledı. Äiteuır, aq basty aqsaqal körsek, bas iıp, sälem bergımız kelıp tūrady. Odan jaman bolǧan joqpyz. Qaita, jasy ülkennen bata alǧannyŋ sauaby mol…
İä, nesın aitasyz, bızdıŋ bala künımızde aq saqaldy qariia men aq jaulyqty äjelerdıŋ qatary köp edı. Olardyŋ barlyǧy jiyrmasynşy ǧasyrdaǧy zūlmat zamandy bastan keşken, ışkı täubesı mol, joqqa şükırşılık etıp otyratyn qanaǧatşyl jandar edı. Artyq ta söz aitpaidy, asyp ta taspaidy. Äiteuır, qarapaiym ǧana qoŋyr tırşılıkpen kün keştı.
Bızdıŋ auylda Esımseiıt esımdı qariia boldy. Bırtoǧa, parasatty, sözı elge ötımdı, kısılıktı aqsaqal edı. Jūrt «El aǧasy – Esekeŋ» dep qadır tūtty. Qandy maidandy közben körgen jauynger. Soǧystan keiıngı qiynşylyq jyldary kolhoz da basqarǧan. Şaruaşylyqtyŋ da qyr-syryn jetık bıledı. Bız Esımseiıt atammen körşı tūrdyq. Menımen jasty Medet atty nemeresı boldy. Oiyn balasy bolsam da, üiırılıp, Esımseiıt atamnyŋ qasynan şyqpai äŋgımesın tyŋdauǧa qūştar edım. Äŋgımenıŋ özın jüielep, sabaqtap aitady. El ışı bolǧannan keiın ūrys-kerıs, dau-janjal bolmai tūra ma? Sonyŋ barlyǧyn Esımseiıt atam baiyppen şeşedı. Tıptı, ol kısımen sovhoz basşylary da sanasady. Bızdıŋ auylǧa direktor bolyp syrttan kelgen adam aldymen sol kısıge sälem beredı. Mıne, bır ǧana aqsaqal sol şaqta bır auyldy ünsız ǧana basqaryp, bärın orny-ornyna qoiyp otyrdy. Keiın Esımseiıt atam ömırden ozdy. Onyŋ jolyn Talqanbai atam ūstap qaldy. Ol kısı de soǧysqa qatysqan, baiypty qart edı. Keiınırek, Talqanbai atam dünieden ozǧannan keiın auyldyŋ da qūty qaşa bastady. Jön bıletın, söz ūstaityn qariialardyŋ qatary siredı. Bügıngı taŋda osy qarttardyŋ közın körgen Egınbai äkem ǧana bar. Al, ol ömırden ozsa…
Halqymyz qaşannan qariialyq joldy erekşe pır tūtqan. Köptı körgen, aitary mol, sanaly aqsaqaldyŋ sözıne toqtaǧan. Eldıŋ bırlıgın solar saqtap otyrǧan. Eşkım de olardyŋ aldyn kesıp ötpegen. Osyndai ǧasyrlar boiy saqtalǧan bai dästürımız bar-dy. Onyŋ barlyq kiesı osy tektı atalarymyzdyŋ boiynda boldy. Tıptı, qaraly habardy estırtu sekıldı jauapty ıstı de solar atqaratyn. Olardyŋ arasynda ülkendıkke talasyp, qazırgıdei bilıkke jaǧympazdanu arqyly, öz şaruasyn tügendep alu esebı de bolmaǧan. Aita berse, qariialyq qasiettıŋ mänı tereŋde edı. Qazaq ädebietınde aqsaqaldyq beine de joǧary därejede somdalǧan.
Bügıngı taŋda aqsaqaldyq jasqa jetkender keşegı keŋestık däuırdıŋ tärbiesın boiyna sıŋırgen, sonyŋ dämın tatqan aǧalarymyz. Ärine, olardyŋ ışınde «aldyŋǧy tolqynnyŋ» asyl qasietın alyp qalǧan tektı aqsaqaldar da bar. Bıraq, olardyŋ qatary sirek. Osyndaida özım közımmen körgen atalarymdy saǧynam. Būryn alpystan asqan kısı şal sanalatyn. Ol dastarqannyŋ törıne şyǧyp, bas ūstap, bata beretın. Eskı äŋgıme, şejıre şertetın. Özımız auylǧa barǧanda baiqaimyz, alpystaǧy aǧalarmyz şejıre şertpek tügıl, «aqsaqal» desek, eptep qompaŋdap qalady.
Maǧan bırtürlı, bügıngı taŋda adam qartaimaityn sekıldı körınedı. Qazır alpysty qoiyp, jetpıske jetken kökelerımız de qartaiǧysy kelmeidı. Ötken joly bır toida jetpıstegı kökemız jiyrmadaǧy qyzben oinaqtap bilep, jūrtty taŋqaldyrdy. Oǧan «Bızdıŋ Äbekeŋ älı jiyrmadaǧy jıgıttei» dep köpşılık jel berıp qoiady. Kökemızdıŋ odan saiyn delebesı qozady. Aqyry, toidyŋ soŋynda ülkenımız dep ekı jasqa bata sūraǧanda, «ne bata, ne tılek aita almai» äbıgerge tüstı.
Menıŋ oiymşa, paiǧambar jasyna jetken azamatty qariia dep aituǧa bolady. Qoja Ahmet Iаssaui babamyzdyŋ özı: «alpys üşke keldım, endı bylaiǧy ömırım küpırlık, paiǧambardan aspaq künä» dep özıne toqtam jasap, ǧūmyrynyŋ aqyrǧy on jylyn jer astynda jasalǧan mınäjathanada ötkızgen. Asyl babamyzdyŋ osy sözı de tereŋ filosofiialyq oiǧa jeteleidı. Endeşe, ūltymyzdyŋ ūlylyǧyn körseter qariialyq qasietımız kemımese eken deimız!!!
Azamat ESENJOL
