Odan qoldan kelmestı talap etedı, jalpy oryndalmaityn närsenı emes, onyŋ öz qolynan kelmeitındı. Ūly ıstı atqaru Gamlettıŋ jüregıne jüktelgen. Al, jürek ondaidy kötere almaidy.
Gete
Pıkırler aityla beredı, ūlylyq qala beredı jäne jarqyrai tüsedı.
«Gamlet» tūŋǧyş ret 1601 jyly Londondaǧy «Globus» teatrynda körsetılgen. Arada tura 411 jyl ötkende Täuelsız Qazaqstannyŋ Aqordasy – Astana qalasynda el qadırlegen ataqty aqyn, marqūm Hamit Erǧalievtıŋ audarmasy boiynşa alǧaş qoiylyp otyr. Mūny drama janrynda Şekspir jasaǧan mūra ömırşeŋdıgınıŋ taǧy bır dälelı desek, sonymen bırge, jaqynda ǧana akademiialyq ataqpen mereilengen Qalibek Quanyşbaev atyndaǧy Qazaq muzykalyq drama teatrynyŋ jaŋa ataǧyna laiyq şyǧarmaşylyq joldaǧy kezektı serpındı qadamy, ösu-örleu dinamikasynyŋ taǧy bır jarqyn belesı boldy desek te qatelese qoimaspyz.
Qai qūrlyqta ömır sürmesın, qai näsılden bolmasyn, adamzat qaraket-tırşılıgınıŋ män-maǧynasy ortaq ta, özektes te. Adam ömırınıŋ osy özara özektes ärı ortaq mänın suretteu üşın önerde qoldanylatyn siujet sany, zertteuşıler tūjyrymy boiynşa, qalai ainaldyrsaŋ da otyz üşten aspaidy eken. Demek, mäsele siujette emes, mäsele jazuşynyŋ talantynda, qolǧa alǧanyn qalai ülgertuınde bolǧany ǧoi. «Gamlette» de, bırınşıden, būryn bolǧan oqiǧanyŋ sürleuı jatyr; HII ǧasyrdaǧy İslandiia jylnamasyna negızdelgen, Horvendil degen feodaldyŋ, onyŋ äielı Geruta, ūly Amlet, ınısı Fengo aralaryndaǧy özara qyzǧanyş pen opasyzdyqtan bastalyp, aiaǧy masqara qantögıspen bıtken qaiǧyly hikaiat. Ekınşıden, Şekspirge deiın osy siujet negızınde «Gamlet» tragediiasyn aldymen Tomas Kidd degen avtor jazǧan. Bıraq ol eŋbek bızge jetpegen. Osy oraida Mūqaǧali Maqataev aitypty degen bır söz eske tüsedı. Ol aldyna kelgen jas aqyndarǧa: «Maǧan jaman öleŋderıŋdı körsetpeŋder, ol bärıbır basylmaidy, bıraq men ony janymnyŋ marten peşıne salyp, qaita qorytamyn da, ışındegı jylt etken jaqsy oiyn jauharǧa ainaldyryp jıberemın, sodan qorqyŋdar», – deidı eken. Qai zamanda, qai qūrlyqta, qai elde ömır sürmesın, qai tılde söilemesın, ūlylar talant qūdıretımen bır-bırıne ūqsas keledı ǧoi. Şekspir de özıne deiıngı talai qaradürsın dünienı jan elegınen ötkızıp, mäŋgı tozbas jauharlarǧa ainaldyrǧan. Sonyŋ bırı jäne bıregeiı, ärine – «Gamlet».
Zertteuşıler Gamlettı Europada qaita örleu däuırınıŋ aiaqtalu kezeŋıne saima-sai kelgen tūlǧa dep ony adamzatpen bırge jasaityn Don Kihot, Don Juan, Faust syndy «mäŋgılık obrazdar» qataryna jatqyzady. Alaida, mūndai ortaq tūjyrymǧa kelgenşe, jalpy Şekspir şyǧarmalary, onyŋ ışınde «Gamlet» zamana – uaqyt bezbenderınde bırde joǧarylap, bırde tömendep, talai-talai ärlı-berlı teŋselgenı de aqiqat. Mäselen, klassisizm tūsynda (XVII jäne XVIII ǧasyrdyŋ bırınşı jartysy) onyŋ pesalarynyŋ poetikalyq pafosy joǧary, bıraq sahna üşın emes. Öitkenı, körınısterı şyndyqqa janaspaidy. Sondai-aq, üş bırlıktı: uaqyt, meken, oqiǧa bırlıgın saqtamaidy. Bügıngı künnıŋ sözın baiaǧyda ötıp ketken oqiǧalarǧa kilıktırıp anohronizmge jol beredı dep eseptegen. XIX ǧasyrdyŋ aiaǧy men XX ǧasyrdyŋ basyndaǧy sahnadaǧy körınısterdı ömırdegıge jaqyndatu, ūqsatu kerek deitın pozitivtı jäne naturaldy közqaras kezınde de Şekspir şyǧarmalary töŋıregındegı pıkırtalas örşımese, saiabyrsyǧan joq-tyn. Aitysa kele, aqyry 1930 jyldan bastap aǧylşyndar: «Gamlet poetikalyq poema solai baǧalanuy kerek» degen tūjyrymǧa toqtasa, şekspirtanuşy ǧalym A.Ankist «Şekspir pesalaryn oqu üşın emes, sahnada oinaluy üşın jazǧan. Mūny bılu onyŋ önerın dūrys tüsınudıŋ asa «maŋyzdy kıltı» dep däleldegen edı. Qazırgı türkıtanuşylar negızınen osy közqarasty ūstanady.
Şekspirşe teatr degenımız ömırdı tanyp-bıludıŋ özındık joly, bolmysqa közqarasy, iaǧni, «bükıl älem – sahna, al ömır – teatr». Onyŋ tüsınuınde «ömır – teatr» ūǧymy adam jaratylysynyŋ negızgı mänın aiqyndaidy. Būl «Gamlet» tradegiiasynda da jasyryn metafora türınde körınedı. Teatr taqyryby ömırdıŋ özınde ömır ışınde örnektelıp, qoǧamdyq akterlyq önerdıŋ orny, sahnadaǧy äreket mäselesı qosa aitylatyny da sondyqtan. İä, «ömır – teatr» qaita örleu däuırıne tän dünietanymnyŋ basty ideiasy bolǧany sözsız. Keiıngıge jetken aŋyz boiynşa Şekspir pesalary qoiylatyn «Globus» teatrynyŋ aldynda aspan kümbezın qūlatpai qolymen tırep ūstap tūrǧan Gerkules müsını, al onyŋ etegınde latyn tılınde Petroniden alynǧan: «Bükıl älem jalǧandyqqa qūrylǧan. Adamnyŋ bärı ötırıkşı» degen jazu bolypty. Tamyryn sol zamandaǧy ömırge degen folklorlyq häm ädebi közqarastan tartqan ūǧym edı būl. Onyŋ üstıne däl sol kez myŋjyldyqtar boiynda qalyptasqan eskı mädeni ūstanymdardyŋ äbden tozyp, ırıp-şırıp qūri bastaǧan şaǧy da edı. Mäselen, Erazm Rotterdamskiidıŋ «Aqymaqqa madaq» («Pohlava gluposti») atty şyǧarmasynyŋ keiıpkerı Mariia: «Adamzat balasynyŋ bar ömırı äldebır komediiaǧa ūqsaidy. Qaşan körtyşqan kelıp tırşılık alaŋynan süirep-ap ketkenşe, ärkım öz betperdesımen tiesılı rölın oinai beredı… Teatrda osynyŋ bärı boiauy qalyŋ jaǧylyp, tym aşy türde körsetıledı demesek, naqty ömırdıŋ özınde qalai oinalsa, teatr sony bar bolǧany tek qana ainytpai ǧana qaitalaidy».
Şekspir jäne onyŋ zamandastary «Ömır – teatr» degen tezistı ömırdıŋ özınen ainymaityn onyŋ bır kışkentai bölşegı türınde tüsıngen. Sol sebeptı, şaǧyn sahna alaŋyna barşa älemdı syiǧyzuǧa, ol jerden adamǧa tän tırşılıktıŋ barlyq qyr-syryn körsetuge bolady dep eseptegen. Şekspir bolsa «Öner – tırşılık ainasy» degen zaman tüsınıgınen de ärı baryp, ony «Öner – aqyl ainasy» degen ūǧymmen tereŋdetken. Basqaşa aitsaq, osy ekı tezis Şekspir şyǧarmalarynda tonnyŋ ışkı bauyndai bop özara üilesımdı jymdasqan. Sonyŋ arqasynda jasyryn metaforalary köp qyrly bola tüsken. Metafora, latynşa metaphor, oryn auystyru degendı bıldıredı. Osy ädıstı ol şyǧarma tudyruda özınıŋ basty qūraly etken. Menıŋ būl aityp otyrǧandarym şekspirtanudaǧy qalyptasqan älemdık kanon desem de bolady. Bıraq är rejisser bılım-bılıgı, talant şeberlıgıne qarai uaqyt tynysyn, körermen auditoriiasyn eskere otyryp, şyǧarmany jaŋaşa oqyp, jaŋaşa somdauǧa erkı bar. Qazaqstannyŋ Eŋbek sıŋırgen qairatkerı, rejisser Bolat Ūzaqov «Gamlettı» qoiarda osy qiyn joldy taŋdaǧanǧa ūqsaidy. Aldymen 5 aktıden, 20-dan astam körınısten tūratyn pesany barynşa qysqartyp yqşamdaǧan, ekı-aq aktıge bırıktırgen. Sonyŋ nätijesınde, oiynǧa qatysuşy keiıpkerler sany azaiǧan, ärine, joǧaltqandary da bar. Degenmen, sahnadaǧy qimyl-äreket dinamikasynyŋ şiryǧa tüsuıne qol jetkızgenı de baiqalady.
Maqala basynda Şekspir pesalary oqu üşın be, qoiylu üşın be degen pıkırtalas bolǧanyn aitqanbyz. Bızdıŋ jas kezımızde ädebiettı jaqsy körmeitın jan balasy bolmauşy edı. Prozany ǧana emes, ülken poema, dastandardy, tıptı, pesalardy da adamdar süisıne oqityn. Studentpız, aramyzda keiın akademik bolǧan marqūm Rymǧali Nūrǧaliev bar, U.Şekspirdıŋ «Gamlet», F.Şillerdıŋ «Zūlymdyq pen mahabbat», M.Äuezovtıŋ «Qaraköz» pesalaryn dauystap oqitynbyz, taldaitynbyz. Dramaturgiia tabiǧatyn tüsınuge, äsırese, Rymǧali dosymyz beiımdıleu edı. Ony «Gamlettegı» äke äruaǧymen tıldesetın sahna qatty tolǧandyratyn. Bärımız bop ataqty «Byt ili ne byt» tırkesınıŋ qazaqşa balamasyn ızdeitınbız. Eŋ dūrysy, däl nūsqasy «bolu, ia bolmau» degenge toqtalatynbyz. Ädebietke degen qūştarlyqtyŋ bastauynda jürgen sol bır studenttık şaqtan-aq pesa mätınınde Gamlettıŋ jan düniesındegı özgerıs psihologiialyq tūrǧydan ekı kezeŋnen tūratynyn baiqaǧanbyz. Sonda ol äke äruaǧymen kezdeskenge deiın bızdıŋ közımızge bozda oinap jürgen qaiǧysyz, mūŋsyz bozbala keipınde körınetın. Osy tūsy myna jaŋa qoiylymda mätınnıŋ qysqartyluyna bailanysty şolaqtau qairylǧandai eken. Sonyŋ saldarynan, oiynnan eleulı keiıpkerler Gamlettıŋ dosy Gorasii men ofiser Marsella da tüsıp qalǧan. Sol sebeptı de, Marsellanyŋ «Dat koroldıgındegınıŋ bärı ırıp-şırıp bıtken-au» deitın sölı sorǧalaǧan aşy sözı (I akt, IV körınıs) aitylmaidy. Desek te, qysqartu arqyly şiryǧuǧa qol jetkızgen degen pıkırımızden de bas tartpaq emespız. Oiyn basynda Gamlettıŋ oiǧa alǧyr, äzıl-ospaqqa beiımdılıgı, beiqamdyǧy az da bolsa körınbei qalmaidy. Äsılı, ol jaratylysynan sezımtal, ünemı öz ışıne özı üŋılıp jüretındıkten äke kegı üşın Klavdidıŋ ölımı eşnärsenı özgertpeidı dep esepteidı. Zūlymdyqty jazalau mındetı ekenın bılmeidı emes, bıledı. Alaida, korol äuletındegı ejelden qalyptasqan kek alu dästürı Klavdidı öltırumen tübegeilı şeşımın tappaidy dep oilaidy. Öitkenı, onyŋ baiqauynda Daniia türme ıspettes. Zūlymdyq tereŋ tamyrlanyp, bükıl qoǧamǧa keŋ jaiylyp ketken. Eldı osyndai milyǧyp ketken bylyq-şylyqtan tazartuǧa bır özınıŋ şamasy jetpesın tüsıngendıkten de kek aludan tartynǧandai edı. Alaida, äkesın ideal körıp, ony erekşe qūrmet tūtqan perzenttık jüregı sol aiauly äkenıŋ elesınen qastandyq syryn bılgennen keiın ǧana mülde basqaşa şiryǧady. Aqyry Klavdidı öltırıp, zūlymdyqty jazalaidy. Salqyn aqyldy ystyq jürek jeŋedı. Osy tūsta bır oilanatyn jerıŋ, Gamlet boiyndaǧy erge kerektı mınezdıŋ «Üş-aq närse adamnyŋ qasietı: ystyq qairat, nūrly aqyl, jyly jürek» deitın Abai sipattamasyna döp keletını. Uaqyttyŋ, jerdıŋ, tıldıŋ alşaqtyǧyna qaramastan ūlylar talantynyŋ tabiǧaty ūqsas ärı ündes bolady eken-au degen bastapqy oiyŋdy ışke taǧy bır bügıp qoiasyŋ. Men mūnyŋ bärın pesa mätınıne süienıp emes, Gamlettıŋ obrazyn somdaǧan akter Nürken Öteuılovtıŋ oiynynan şyǧaryp aityp otyrmyn. Ol öz uaqytyna tän alysu-jūlysu, jūdyryqtasu, qanjar, qylyş siiaqty suyq qarulardy aiqas üstınde qalai paidalanu jaǧynan da zamandastarynan bır iyq ozyq tūrǧan jasūlan, bıraq ūr da jyq emes. Ol sezımtal, oişyl. Jüzınıŋ aşyqtyǧymen sözdı anyq jetkızetın dauysynyŋ qūlaqqa jaǧymdy äuezdıgımen, türmege ūqsas ǧimarattyŋ būryş-jaqtaularymen naǧyz sirk ärtısterınşe bır joǧary şyǧyp, bır tömen tüsıp, qinalmai
emın-erkın qozǧalatyn eptılıgımen de ol körermendı özıne bırden baurap alady. Bas premeranyŋ bırınşı künı keibır sözderınıŋ anyq estılmei qalyp olqy-tolqy soqqan tūstary bolmai qalǧan joq. Al, ekınşı künı keşegı körermender körsetken ystyq qoşemetten keiın özıne degen senımı arta tüstı me, ışkı jan arpalysy men syrtqy äreket qimylynyŋ bır bırımen tabiǧi üilesımı jaqsardy; kökıregınen jaryp şyqqan sözderı de osy üilesımge döp kelıp, qybyr etpesten körıp, ūiyp tyŋdaǧan zaldaǧylardyŋ yqylas-zeiının de, köŋıl-küiın de sahnadaǧy Gamlet beinesıne bailap qoidy, oiyn bıtkenşe bır bosatqan joq. Sonymen, qazaq akterı Gamlet bola aldy ma? Sūraq jaidan jai qoiylǧan joq. Mäselen, osy pesanyŋ orys tılınde 50-den astam audarmasy bar eken. Būl orys jūrtynyŋ älemdık jauharǧa degen qyzyǧuşylyǧynyŋ qanşalyqty joǧary bolǧandyǧyn körsetedı. Soǧan säikes, Gamlettı oryndauşylar qatary da köp bolǧanyn bılemız. Solardyŋ ışınde İ.Smoktunovskii airyqşa jūldyzdy boldy. Studentter arasynda onyŋ akterlyq şeberlıgın söz etu, taldau öner süigen jastar üşın bır ǧanibet şuaqty sätterımız edı. Al, ony 39 jasynda kinorejisser Grigorii Kozinsev «Gamlet» filmındegı basty rölge şaqyryp, ol film keiın bükıl düniejüzı ekrandarynda körsetılıp, Smoktunovskii būryn-soŋdy teatr men kinoda Gamlet obrazyn somdaǧandardyŋ ışındegı eŋ üzdıgı dep tanylǧanda, alǧaş ret sol kezdegı Keŋester elınde «Smoktulany» deitın fanattar toby paida bolǧan edı. Ärine, sol ortaq öner quanyşy ışınde qazaq jastary da az emes-tın. 1971 jyly ataqty rejisser Iý.Liubimov qoiǧan spektaklde Gamlettı Vladimir Vysoskii oinap, akterlyq bedelın köteredı. Akter Andrei Tarkovskii somdaǧan Gamlet te köpke deiın teatr synşylary men öner süier qauymnyŋ auzynan tüsken joq. Bız bügın osy qatardan qazaq aktery Nürken Öteuılov oiyp tūryp öz ornyn aldy-au degen oidamyz. Tek ūzaǧynan süiındırsın.
Jalpy, rejisser bar küşın Gamlet obrazyna bölıp, basqalardy osy beinenıŋ bederlene tüsuıne qyzmet qyluǧa baǧyttaǧan siiaqty. Ūtys – qazaq Gamlettıŋ körermendı qyzyqtyryp, baurap, köŋılderınen şyqqany, körermenderdıŋ ony öz ortasynyŋ adamyndai jaqsy körıp ketkenı. Alaida, jaqsynyŋ da köleŋkelı jaǧy bolady desek, būl jerde ol basqa keibır obrazdardyŋ solǧyndau şyqqanynan baiqalady. Premera ekı kün oinalǧanda, Gamlet beinesındegı N.Öteuılovten basqasy auysyp otyrǧan edı. Salystyrsaq, bırınşı qūramda Klavdidı oinaǧan Erlan Malaev sasyqtau, pasyqtau ärı süikımsızdeu bop körınse, ony ekınşı qūramda oinaǧan Erjan Nūrymbet jylpos, aramdyǧyn ışke bükken zymiian keipınde tanyldy. Alaida, ekeuı de Şekspir metaforasynyŋ jasyryn astaryna tyǧylǧan saiqymazaq beinenı bırşama oŋdy somdai aldy deuge bolady. Artist Bolat Ybyraevtyŋ Poloniı mysyq jürıstı, ailaker tülkıdei jymysqy, al, Keŋes Nūrlanovtyŋ keskındeuınde yzǧarly, öktem bolyp körıngısı kelgenmen, olai bolmai, qalbalaqtaǧan olaqtau qalpynan şyǧa almai-aq qoidy. Taǧy bır aiyrmaşylyqtary B.Ybyraevtyŋ sözderı keide sybyrǧa ūlasyp, estılmei jūtylyp ketıp jatsa, K.Nūrlanov sözdı aşyq, aiqyn, naqtap aitady eken. Ol osy jaǧynan ūtymdy körındı. Ekı qūramda da Ofeliianyŋ (Taŋsūlu Mūzafarova, Gauhar Jüsıpova) süigen jıgıtı Gamletke degen mahabbaty jetkılıktı aşylmaidy. Süiıspenşılık otyna küigenı nemese sezımın esepke qūrǧany, ia bolmasa, äke sözınen şyǧa almai qalǧany, basyna tüsken ıstıŋ osy mümkın üş qyrynan da tanyla almaidy. Sol siiaqty Gertruda rölındegı Altynai Nögerbek te, Saia Toqmanǧalieva da jaqsy oiynymen körermen köŋılınde mörlene aldy dep aitu qiyn. Korol küieuın öltıruge nege qatysty, onyŋ ınısı Klavdige degen jan şydatpas alaulaǧan mahabbaty ma? Balasy er jetıp, şau tartyp qalǧan äiel… Qyzyq. Balasynyŋ basyndaǧy jan küizelısıne nege selsoq? Jasy kelgen mosqal äiel qalaişa quyrşaq ornynda sekeŋdep jür? Pesa jelısınıŋ qysqartyluyna bailanysty jetılmei qaldy ma eken? Älde «Qatyn kımnıŋ qatyny, ala qaptyŋ qatyny, ala qaptan as ketse, älde kımnıŋ qatyny» dep qazaq atamyz aitqandai, bai da, bala da maŋyzdy emes, tūrmystan jüdeulık körmesem boldy deitın toǧyşarlyǧy, iaǧni, Şekspirdıŋ jasyryn metaforasynyŋ bır ülgısı me eken?
Spektakl ışındegı spektakl būrynǧy korol «Gonzagonyŋ ölımı» turaly körınıske toqtalmai ketu jön bolmas. Öitkenı, būl spektaklge köldeneŋnen qystyryla salynǧan qosymşa emes, bükıl qoiylymnyŋ aşy-tūşy dämın keltıretın tūzdyǧy. Osy jerde Gamlet te erekşe türlenedı. Ol – rejisser, akter monologyna bıraz qosymşa joldar qosatyn avtor, sondai-aq, spektakldı qoiuşy ärı kommentator. Gamlet bükıl qauym aldynda akter ornyn, akter tūlǧasyn bärınen de joǧary qoiatynyn aşyq ta tura aitady. Iаǧni, metaforaǧa jasyrynǧan «bükıl älem – sahna» degen tüsınıktıŋ syryn aşqandai bolady. Osy oraida, körınıstegı akter rölınde bolǧan Qasymhan Būǧybaidyŋ jaqsy oiynyn atap aitqymyz keledı.
Tarihşylardyŋ jazuynşa, Angliia korolevasy Elizaveta teatry asa jūtaŋ bolsa kerek. Sosyn da şyǧar, pesa remarkasynda oqiǧa qala äkımdıgı aldyndaǧy alaŋda ötedı dep körsetılgen. Oǧan qosa, Gamlettıŋ Daniiany türmege teŋeitının eskersek, sahnanyŋ temır şybyqtardan örılıp, tünergen türme terezelerı türınde jasaluy oryndy. Zamannyŋ tarlyǧyn, qoǧam basyndaǧy qyspaqtaǧy meşeu ömırdı meŋzeidı. Iаǧni, qoiuşy-suretşı Däulet Dospaev körermendı tu sonau alysta qalǧan qapasty zaman tünegınıŋ ışıne bırden engızıp jıberedı. Muzykamen körkemdeuşı Qairat Toqymbetov te qajettı saz yrǧaǧyn dūrys taŋdaǧan. Kimelemeidı, basqa jaqqa būra tartpaidy, körermendı sahnada bolyp jatqan ärekettı tüsınuge jeteleidı, qyr-syrynyŋ aşyla tüsuıne kömektesedı.
Ädette, būrynnan qalyptasqan qoiylymdarda, äke elesı buǧa oranyp jer astynan şyǧar edı, ınısı Klavdige aitatyn onyŋ azaly ünı de jer astynan estıler edı. Būl äreketterdı rejisser Bolat Ūzaqov joǧaryǧa, aspan astyna qarai kötergen. Qazaqylyqqa jaqyn ūǧym. Öitkenı, qazaq ūǧymynda aruaq ta perışteler sekıldı kök aspan aiasynda jüredı. Spektaklden alar äserdı küşeitken rejisserlyq oŋdy şeşım. Tek qoiylym finalynda Gamlettıŋ elesı jūldyzdai samǧap aspanǧa ūşyp ketetını «osy qalai» degızedı. Qysqartudan tuǧan şort kesuge ūqsaityndai. Mäselen, osyndai şeşımdı byltyr rejisser Quandyq Qasymov qoiǧan «Medeia» spektaklınen de körgen edık. Onda da Medeia oiyn finalynda kökke köterılıp ǧaiypqa ketuşı edı. Qaitalau şablonǧa ainalsa, öner qadırın tüsıretının esten şyǧarmaǧan jön-au.
Şekspirdıŋ ūly talant ielerın söz etkende, olardyŋ ūly demeuşılerı de erıksız eske tüsedı eken. Mysaly eger Mūhambet özınen jiyrma jas ülken, jesır otyrǧan bai äiel Qadişaǧa üilenbegende, ol köktegı Alladan tüsken Qūrandy qabyldap alǧan Mūhambet paiǧambar atanar ma edı, qaiter edı?.. Şekspir de sondai. 1601 jyly «Globus» teatrynda «Gamlet» qoiylyp jatqanda, äbden qartaiǧan kempır koroleva Elizavetanyŋ jas favoritı graf Esseks absoliutizmdı şektetu maqsatymen, özınıŋ qamqorşysyna qarsy ziialylardy bastap bülık ūiymdastyrady. Bıraq halyq olardy qoldamaidy. Bülıkşılerdı jazalau kezınde Şekspirdıŋ qarjylyq demeuşısı graf Sautgempton da ūstalyp, abaqtyǧa jabylady. Şekspirdıŋ de qarjylyq basyna ülken qauıp būlty üiırılgendei bolady. Alaida, köp ūzamai, graf Sautgempton abaqtydan aqtalyp şyǧyp, Şekspir kedeişılık qūrsauynan bırjola qūtylsa kerek. Söitıp, qaiyrymdy demeuşısınıŋ arqasynda oiǧa alǧan şyǧarmalaryn jazudy emın-erkın jalǧastyra beredı.
Şekspirdıŋ ūly mūrasy arada tört ǧasyrdan astam uaqyt ötse de, älem jūrtşylyǧyn etikalyq-estetikalyq tūrǧydan bolsyn, tarihi-tanymdyq, psihologiialyq tūrǧydan bolsyn, ünemı süisındırumen keledı. Sonyŋ taǧy bır jarqyn dälelı – Q.Quanyşbaev atyndaǧy Memlekettık Akademiialyq qazaq muzykalyq drama teatrynyŋ sahnasynda «Gamlet» premerasynyŋ körermendı quantyp, zor tabyspen ötkenı.
Öten AHMET,
önertanuşy
