Alpys jylǧa juyq tarihy bar «Qazaqkonsert» bırlestıgınıŋ bastauynda qazaqtyŋ än-küi jäne bi önerınıŋ nebır maitalmandary tūr. Osydan ekı jyl būryn Astana törınde memlekettık konserttık ūiym bolyp qaita qūrylǧan atalmyş ūjym keşegı būlbūldar men düldülderdıŋ esımderın jaŋǧyrtyp, ūlttyŋ ūly mūrasyn ūlyqtaudy paryz sanaidy.
Byltyr ūiym direktory Ashat Maemirovpen sūhbattasqanymyzda osy turaly da äŋgımeleskenbız. «Qazaqkonsertte» 1961 jyldan bastap ūzaq jyl dombyraşy bolǧan şertpe küi şeberı, QazKSR halyq ärtısı Maǧauiia Hamzinnıŋ tuǧanyna 90 jyl tolatynyn, küişınıŋ mereitoiyna arnap konsert ötkızu turaly ūsynys aitqanbyz. Ūjym basşysy būl ūsynysymyzdy qūp alyp, jeltoqsan aiynda ötkızuge uäde berdı. Alaida belgılengen merzımde keştı ūiymdastyru alqasynda bolǧan Maǧauiianyŋ tuǧan ınısı Däneliia Hamzin dünieden ozyp ketıp, keş keiınge şegerıldı. Aqyry onyŋ sätı qaŋtardyŋ soŋǧy künderıne tüstı. «Qazaqkonsert» memlekettık konserttık ūiymy men Qazaq ūlttyq öner universitetı bırlesıp «Qazaqstan» ortalyq konsert zalynda ötkızgen keş «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasy aiasynda ūiymdastyrylyp, «Qoŋyr qaz» atauyn ielendı.
Būl atau tegınnen-tegın taŋdalmady. Maǧauiianyŋ atasy Äşımtai Qarymsaqūlynyŋ osylai atalatyn jalǧyz küiı ǧana saqtalyp qaldy. Bıraq būl şyǧarmany küidıŋ töresı dep atasaq, jaŋylysa qoimaspyz. Küişınıŋ äkesı Hamza da dombyrany bır kısıdei şertetın. Maǧauiiany da kışkentaiynan küişılıkke baulyp, dombyra syilaǧany bar. Önertanuşy Rauşan Maldybaevanyŋ aituynşa, būl muzykalyq aspaptyŋ pışını de erekşe edı. Şertpe küige jaqsy keletın ädettegı qalaq dombyradan özgeşeleu, Maǧauiia Hamzinnıŋ özı qoldan şapqan bırneşe dombyrany keşte közımızben kördık te. İä, küişınıŋ osyndai da önerı bolǧan jäne küidı ol özınıŋ qolymen jasaǧan aspappen şertudı qolai körgen. Būl dombyralardy Däneliia aqsaqaldyŋ zaiyby Baqyt şeşei Astanaǧa ala kelıp, keştıŋ qūrmettı qonaqtarynyŋ qatarynan tabyldy.
Al Maǧauiianyŋ önerdegı ızbasarlary küilerdı şalqytty. Mūhametjan Tıleuhan «Qoŋyr qazdan» bastap, Saidaly Sary Toqanyŋ küilerın, Tättımbettıŋ «Bes töresın» bebeulettı. Tättımbet demekşı, Maǧauiia Hamzin onyŋ küilerıne özgeşe ün bıtırıp, «Küi täŋırısı» atanyp ketken tūlǧa mūrasynyŋ ūrpaqqa jetuıne bırden-bır sebepker boldy. Būǧan qosa, Qyzdarbek, Sembek, Äbdi syndy küişılerdıŋ, özınıŋ ūstazy Aqqyz Ahmetqyzynyŋ küilerın jetkızdı.
Osy keştıŋ tızgının ūstaǧan belgılı küişı, ūstaz, önertanuşy Janǧali Jüzbai Arqa küilerın ışınara Toqyrauyn, Aqsu-Aiuly, Jaŋaarqa oryndauşylyq mektepterıne böledı. Sonyŋ bärın tyŋdap, qūlaq qūryşyn qandyrdyq. Qaraǧandy oblystyq «Küi-keruen» şertpe küi ortalyǧynyŋ jetekşısı Qairolla Säduaqasov Qyzdarbektıŋ «Zar Qosbasar» küiımen mūŋǧa batyrsa, maǧauiiatanuǧa bet būrǧan jas daryn Manap Anyqbekov Hamzinnıŋ töl tuyndylary «Jas qazaq», «Balqaş tolqyndary» küilerın şerttı. Aqqyzdyŋ közındei jäne özındei bolyp közımızge elesteitın talantty küişı Baljan Serıkbolqyzynyŋ küi şertısıne tamsandyq. Rymhan Äbılhanūly bastaǧan Qazaq ūlttyq öner universitetınıŋ ūstazdary da keştıŋ ärın kırgızdı.
Elbasy özınıŋ alǧaşqy Joldauynda belgılı, bedeldı tūlǧalarǧa tuǧan jerge oralyp, elge eŋbek sıŋırudı ūsynsa, būl ūsynysty qabyl alǧan adamdardyŋ qatarynda Maǧauiia Hamzin de boldy. Osy estelıktı jaŋǧyrtqan Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısı, änşı, öner zertteuşı Serık Ospanov sol kezde Maǧauiia üşın Balqaşta Jezqazǧan filarmoniiasynyŋ filialyn aşuǧa tura kelgenın jetkızıp, ataqty küişı tyŋdaǧandy jaqsy körgen «İmanjüsıptıŋ tolǧauyn» şyrqap berdı. Amantai Jūmaşev, Nūrai Tanabaev, Aiaulym Qamajan äsem änderdı äuelettı.
Keşte Maǧauiia Hamzin «Qazaqkonsertte» jürgende özınen ekı jas kışı Bibıgül Tölegenovaǧa gastrolderge şyqqanda qamqor bolǧany da aityldy. Säule Janpeiısova da 1985-1986 jyldary bırlestıkte jūmys ıstegende Maǧauiia Hamzinnıŋ şapaǧatyn körgen eken. Küişınıŋ barmaǧan jerı, baspaǧan tauy joq desek te bolady, tıptı Ermek Serkebaev ekeuı Kanada elınıŋ Monreal qalasynda ötken «EKSPO-67» körmesıne qatysyp, şeteldık körermendı tamsandyrǧandary bar.
QR Mädeniet qairatkerı Qaiyrbek Säduaqasov küişınıŋ ömırdegı, önerdegı bolmysyna toqtaldy. Klassikalyq muzykanyŋ dombyramen şertılgenın älı de jaŋalyq köretınımız bar. Al Maǧauiia Hamzin V.Mosart, V.Monti, M.Oginskii, P.Chaikovskii, K.Hachaturian, S.Rahmaninov, İ.Brams syndy älemge äigılı kompozitorlardyŋ şyǧarmalaryn öz zamanynda meŋgerıp, dombyrada şeber şertken. Ärine, būǧan keŋestık kezeŋnıŋ salqyn saiasaty da yqpalyn tigızbei qoimady. Küişınıŋ ıştegı şerın basyp, qazaqtyŋ şertpe küiımen öz şaŋyraǧynda ǧana qauyşqan kezderı jiı bolatyn.
Qalai degenmen de, 10 jasynda küişı retınde halyqqa alǧaş tanylǧannan, dünieden ozǧanşa önerge, küige, dombyraǧa adal bolyp öttı. Balqaş qalasynda küişınıŋ atyna Mädeniet saraiy berılıp, eskertkışı boi köterdı. Almatydaǧy Yqylas atyndaǧy halyq muzykalyq aspaptar muzeiınde Maǧauiia Hamzinnıŋ dombyrasy saqtauly tūr. Byltyr «Maǧauiia Hamzin mūrasy» atalatyn mūrajai aşyldy. «Qazaqkonsert» memlekettık konserttık ūiymy küişınıŋ esımın jaŋǧyrtyp, igı ıs jasady. Endıgı kezek – osy ūjymda eŋbek etıp, ūlttyq önerdıŋ örısteuıne ölşeusız üles qosqan Äzidolla Esqaliev, Ǧarifolla Qūrmanǧaliev, Rabiǧa Esımjanova, t.b. öner saŋlaqtarynda. Ashat Maemirovtyŋ sözınşe de, biyldan qalmai atalmyş tūlǧalardy eske alu keşterı ūiymdastyrylady. Bızdıŋşe, naǧyz ruhani jaŋǧyru degenımız osyndai boluy kerek.
Amanǧali QALJANOV
