Elordadaǧy Qoljazbalar men sirek kıtaptar ūlttyq ortalyǧynda «EKSPO-2017» halyqaralyq mamandandyrylǧan körme aiasynda «Ūly Jıbek jolyndaǧy kıtap basu» dep atalǧan körme öttı.
Aituly körmege Ūlttyq akademiialyq kıtaphana jäne Qoljazbalar men sirek kıtaptar ūlttyq ortalyǧynyŋ qoryndaǧy qūndy dünieler qoiyldy. Onyŋ qatarynda ötken tarihtyŋ qoinauynan syr şertetın Jan-Per-Drejanyŋ «Marko Polo i Şelkovyi put» atty qoljazbasy bar. Sonymen bırge, «Velikii Şelkovyi put na territorii Kazahstana» degen ensiklopediialyq basylym da közımızge jyly ūşyrady.
Şaranyŋ aşyluynda Ūlttyq akademiialyq kıtaphananyŋ ǧalym-hatşysy Kamal Būrhanov taǧylymdy şaranyŋ maŋyzyna toqtalyp, köneden köş tartqan Ūly Jıbek jolynyŋ qazaq dalasyna äkelgen qūndylyqtary turaly salmaqty söz qozǧady.
– Ūly Jıbek joly turaly tarihta söz de köp. Bıraq bız ony qalai tüsınemız? Baitaq dala jolymen saudagerler ǧana jürdı me? Ol da dūrys. Bıraq Jıbek joly el men eldı jaqyndastyrǧan ülken magistral boldy. Onymen bırge saiahattanuşylar, ǧalymdar jäne missionerler jürdı. Ūly Jıbek jolynyŋ boiynda ornalasqan halyqtardyŋ ǧylymy, bılımı, ädep-ǧūrpy bır-bırımen almasyp jatty. Qaǧazdy oilap tapqan – Qytai elı. Sol kezde kıtapsyz bılım taratu mümkın emes edı. Kıtaptyŋ bärı qolmen köşırıldı. Jıbek jolynyŋ boiyndaǧy qalalarda kıtap basyldy. Bızdıŋ qazaq dalasyna islam dını kıtappen kelgen. Bügınde sol ūly jolmen jürgen saiahatşylardyŋ eŋbekterınen ūltymyzdyŋ tarihyna qatysty qūndy maǧlūmattardy tauyp, zerttep jatyrmyz, – dedı belgılı tarihşy.
Şara barysynda sonau Majar elınen salt atpen ekspedisiiaǧa şyǧyp, Ūly Jıbek joly boiyn aralap kele jatqan Vengriia saiahatşysy İştvan Bensenı qazaqy dästürmen qarsy aldy. Ol kısı jinalǧandarǧa ıltipatyn bıldırıp, qūrmetın körsettı.
– Men qazaq jerın ekınşı Otanym sanaimyn. Osy qasiettı jerge otyzynşy ret tabanym tiıp tūr. Ūly dalany ekı märte salt atpen jürıp öttım. Būl – menıŋ üşınşı saparym. Majar jerınen Koreiaǧa deiın saiahattap barudy josparlap otyrmyn. Biyl attyŋ basyn ädeiı älemdık körme ötıp jatqan elordaǧa būrdym. Jıbek joly qazaq dalasymen tıkelei bailanysty. Körmedegı «Bolaşaq energiiasy» da adamzatty bır arnaǧa toǧystyratyn Jıbek joly sekıldı qūrmetke ie bolady dep oilaimyn. Qazaq pen Madiiar – tuysqan jūrt. Qazaq jerıne jiı keluımnıŋ syry osynda. Bızdıŋ elımız Jıbek jolynyŋ boiynda jatpasa da, sızdermen bailanysy bolǧan. XIII ǧasyrda majar saiahatşylary Jıbek jolynyŋ soltüstık bölıgıne qarai, iaǧni qymbat terılerdı tasymaldaityn keruenmen soltüstık öŋırge kelgen. Ol 1237 jyly Marko Polodan būryn bolǧan. Qazır özım saiahattarym turaly kıtap jazyp jatyrmyn. Sonda Ūly jıbek jolynyŋ qaita jaŋǧyruy turaly oilarymdy aitamyn, – dedı İştvan Bense.
Sonymen qatar, körme aiasynda belgılı tarihşy-ǧalymdar Zadaş Dükenbaeva men Maqsat Alpysbes keluşılerge Ūly Jıbek jolynyŋ tarihy men sol zamandaǧy kıtap basu önerınıŋ tereŋ syry jaiynda därıs oqydy.
Azamat
Esenjol
