QŪRYLYS KOMPANİIаLARY, JAUAPKERŞILIK QAIDA?

«Astana – taza qala» ūra­ny­­men elordada jalpy­qa­la­­lyq senbılık­terdı öt­kızu däs­tür­ge ainaldy. Äsı­re­se, kök­­tem şyq­qan bette ja­riia­lanatyn sani­tar­lyq ta­zalyq ailyǧy aia­synda qa­lany qo­qystan aryl­tuǧa ül­ken män berılude. Alaida oǧan üles qo­­sudyŋ orny­na, kerısınşe, şahardy las­tap jatqan jeke adamdar da, mekemeler de älı köp­tep kezdesetın siiaqty. Mūny qalanyŋ Işkı ıster de­partamentınıŋ Jergılıktı polisiia qyzmetı tabiǧatty qor­ǧau inspektorlarymen reid­­ke şyqqanda baiqadyq.

Atalmyş reid Astanada ötıp jatqan «Qūqyqtyq tärtıp» atty jedel-aldyn alu şarasy şeŋberınde ūiymdastyryldy. «Astanadaǧy qauıpsızdık pen jailylyq» keşendı josparyn jüzege asyru barysynda «Qoqysty jinau jäne joiumen bailanysty tüitkılderdı anyqtau men jaǧymsyz jaǧdaidy boldyrmau» jol kartasy boiynşa jūmystar qolǧa alyndy.
Jalpy, qazırgı taŋda qoqysty rūqsatsyz jerge tögetınderge tiıstı jazalau şaralaryn qoldanu jūmystary küşeitıldı. Sondai-aq, özıne tiesılı aumaqty uaqytynda tazalamai, qatty tūrmystyq qaldyqtardy şyǧarmaǧandarǧa da jaza qoldanylady. Mäselen, jyl basynan berı osy üşın 35 merdıgerlık ūiymǧa 2 210 930 teŋge somasyna aiyppūl salyndy.
Al 14-16 mamyr aralyǧynda qoqys­ty rūqsatsyz jerge tögu boiynşa üş fakt anyqtalyp, tiıstı şaralar qoldandy. Atap aitsaq, «Jeleznodorojnyi» kentı, E16 köşesınde, Almaty audanynyŋ qar poligony aumaǧynda qoqysty tögu barysynda ūstalǧandardyŋ ärqaisysyna Äkımşılık qūqyq būzuşylyq kodeksıne säikes 20 ailyq eseptık körsetkış kölemınde (45 380 teŋge) aiyppūl salyndy. Qala tazalyǧyna nemqūraily qarap, osyndai keleŋsızdıkke jol beretınder, negızınen, qūrylys kompaniialary eken. Jyl basynan berı de «Qala men eldı mekenderdı abattandyru erejelerın» būzǧany üşın 97 qūrylys kompaniiasyna 7 mln teŋgege tarta somaǧa aiyppūl salyndy.

Qalalyq Işkı ıster departamentınıŋ Jergılıktı polisiia qyzmetınıŋ tabiǧatty qorǧau aǧa inspektory, podpolkovnik Janarbek Jetımekovpen bırge bız «BI Village» kottedj qalaşy­ǧynyŋ aumaǧyna baryp keldık. Būl maŋaida «Esıl-Nūra» arnasy aǧyp jatyr. Alaida körkem körınıstı qalaşyqtan säl ärırek daliyp jatqan dalaǧa tögılıp, jelmen jan-jaqqa taralǧan kül-qoqys būzyp-aq tūr. Negızınen, qūrylys materialdary är jerde töbe-töbe bop üiılgen. Būl jerdı bırneşe şaqyrymǧa sozylǧan «qoqys qalasy ma» dersız. Sol dalada tūryp, alystan közge anyq şalynatyn «EKSPO-2017» körmesınıŋ bas pavilonynyŋ ūşar basyndaǧy şeŋber – «Sferany» köruge bolady. Sol körme qonaqtary tau bop üiılgen qoqysty körse, ärine, būl jaǧdai qalaǧa abyroi äpermeidı.
Endı maŋaidy tazalap, sol qoqysty şyǧaru jeŋıl timeitını anyq. Bügınderı aumaq odan ärı lastanyp ketpes üşın būl jerde tärtıp saqşylary kündız-tünı kezekşılık atqaryp otyr. Sol jerde tasaǧa jasyrynyp, qoqys tögudı boldyrmai otyrǧan polisiia leitenanty Bauyrjan Baidäuletovpen az-kem tıldestık. Onyŋ aituynşa, kezekşılıkte ol taŋǧy 8-den keşkı 8-ge deiın otyrady. Sözıne sensek, künıne 2-3 qoqys töguge kelgen kölıktı ūstaidy. Al kezekşılıgı aiaqtalǧan soŋ auystyruǧa ärıptesterı keledı.
Qoryta aitqanda, är adam Astanada tūrǧannan keiın «astanalyq» atyna sai boluy kerek. Qūrylys kompaniialary da paidany ǧana oilai bermei, qala tazalyǧyn da oilasa igı. Äitpese, bır jaǧynan şahardyŋ ärın kırgızetın körıktı ǧimarat tūrǧyzyp jatsa, ekınşı jaǧynan lastap jatyr. Qūrylys kompaniialary, jauapkerşılık qaida?

Amanǧali QALJANOV