29 mamyr künı Ūlttyq akademiialyq kıtaphanada jas suretşı Almas Syrǧabaevtyŋ «Ūly dala tarihy» atty körmesı aşyldy. Keşegı saiasi quǧyn-sürgın jyldaryndaǧy qasırettı suret tılımen söiletken avtor Älihan Bökeihanūly, Ahmet Baitūrsynūly, Mūhametjan Tynyşpaev, Maǧjan Jūmabaev syndy Alaş qairatkerlerımen bırge özge de jazyqsyz japa şekken arystarymyzdyŋ beinesın keskındedı.
«Keşegı janyn aryna tüigen tūlǧalarymyzdy eske tüsıru ülken paryz dep oilaimyn». Būl – belgılı ǧalym Tūrsyn Jūrtbaidyŋ körmedegı söilegen sözı. Ol qoǧamymyzǧa ortaq kemşılık – osyndai ūly künderdı bır apta nemese bır-ekı kün qalǧanda ǧana eskeretınımızdı, nauqan bıtkennen keiın bärın tyndyrǧandai bolatynymyzdy ökınışpen jetkızdı. Ziialylarymyzdyŋ saiasi quǧyn-sürgın men aşarşylyqty genosid retınde baǧalau bastamasy aiaqsyz qalǧanyn, alaida, qazırgı jastar būl bastamany jerıne jetkızetınıne senım bıldırdı. Bırqatar mälımetterdı keltırıp, 1897 jylǧy sanaqta qazaqtyŋ sany 6 mln 700 myŋdai bolsa, 1949 jylǧy esepteu boiynşa bır millionǧa da jetpegenın aitty. «Sonda 6 millionǧa juyq qazaq qaida kettı?» dedı ol. Onyŋ aituynşa, 1897 jyly bır millionǧa tolmaǧan özbekterdıŋ sany qazırde 31 millionnan asty. Eger saiasi maşinanyŋ astyna tüspesek, bızdıŋ sanymyz olardan äldeqaida asyp tüser edı. Būl künderı 180 myŋ qazaq qyzynyŋ teŋın taba almai jürgenın ǧalym aşarşylyq pen soǧystan körıp otyr.
Alaş qairatkerı Qoşke Kemeŋgerūlynyŋ nemeresı Rizabek Kemeŋgerov atasynyŋ ömırı men eŋbegı jaiynda äŋgımeledı. Aqyn Ūlarbek Däleiūly «Tūtqyn äiel» degen öleŋın oqyp berdı.
Almas Syrǧabaevtyŋ şyǧarmaşylyǧynyŋ erekşelıkterıne toqtalǧan Suretşıler odaǧynyŋ müşesı, publisist Jeŋıs Käkenūly: «Ötken jyldary Almas maǧan habarlasyp, suretterın körsettı. «Qandai baǧytta damyǧan jön?» dep aqyldasqanda, men suretterıne qarap grafikany, onyŋ ışınde, portret janryn damytuy kerek dep aqyl qostym» dep, Almastyŋ ūlt tarihyna bet būrǧanyna süisınetının aitty. Onyŋ pıkırınşe, suretşı ınısınıŋ ūtqan jerı de sol.
Amanǧali ŞMİTŪLY
