Elordada aldaǧy saiasi nauqanǧa bailanysty öŋırlık jäne respublikalyq BAQ ökılderıne arnalǧan seminar ötkızıldı. Aqparat jäne qoǧamdyq damu ministrlıgı ūiymdastyrǧan ıs-şarada sailaualdy ügıt-nasihat jūmystaryn jürgızu erejelerı būzylǧan jaǧdaidaǧy qūqyqtyq jauapkerşılık jäne sailau boiynşa aqparattyq qoldau körsetu retı tüsındırıldı. «Qazmedia» ortalyǧynda ötken jiynǧa elordalyq jurnalistermen qatar elımızdıŋ oblystyq jäne audandyq BAQ ökılderı de ZOOM konferensiiasy arqyly qatysyp, sūraqtaryna jauap aldy.
Ortalyq sailau komissiiasynyŋ müşesı Asylbek Smaǧūlov Qazaqstandaǧy sailau turaly zaŋdarǧa engızılgen jaŋa özgerıster turaly aityp berdı. 2023 jylǧy 19 qaŋtardaǧy QR Prezidentınıŋ Jarlyǧymen Parlament Mäjılısı men mäslihattardyŋ ökılettıgı merzımınen būryn toqtatyldy. Mäjılıs pen mäslihattar deputattarynyŋ kezekten tys sailauy «QR sailau turaly» QR Konstitusiialyq zaŋyna engızılgen tüzetulerge säikes jaŋa formatta ötetın bolady.
– Jaŋa qaǧidalar boiynşa Mäjılıs deputattary bırtūtas jalpyūlttyq sailau okrugınıŋ aumaǧy boiynşa proporsionaldy ökıldık etu jüiesı arqyly, sondai-aq bır mandatty aumaqtyq sailau okrugterı boiynşa sailanady. Al oblystar, respublikalyq maŋyzy bar qalalar jäne astana mäslihattary deputattarynyŋ jartysy bırtūtas aumaqtyq sailau okrugınıŋ aumaǧy boiynşa proporsionaldy ökıldık etu jüiesı arqyly, ekınşı jartysy bır mandattyq aumaqtyq sailau okrugterı boiynşa sailanady, – dedı A.Smaǧūlov.
Taldau jäne aqparat ortalyǧy direktorynyŋ orynbasary Güläiım Mūhambetjanova BAQ-tyŋ jäne onlain-platformalardy paidalanuşylardyŋ mındetterın, sondai-aq sailau nauqany kezınde aqparattyq keŋıstıkte jürgızıletın monitoring jönınde baiandady.
– 2022 jylǧy 5 qaraşada Sailau turaly zaŋǧa özgerıster engızıldı, endı sailau aldyndaǧy aqysy tölenetın ügıttı onlain-platformalar arqyly ötkızuge bolady. Byltyr 3 mamyrda «Aqparattandyru turaly» QR zaŋyna onlain-platformalardyŋ qyzmetıne qatysty bırqatar özgerıs engızıldı. Osy özgerısterge säikes Facebook, Instagram, Telegram, YouTube sekıldı äleumettık jelılerdı onlain-platformalar dep sanaimyz. Resmi BAQ-tyŋ äleumettık jelıdegı akkaunttaryn onlain-platforma paidalanuşylary retınde de qarastyruǧa bolady. Būl rette BAQ tölem mölşerı, efir uaqyty men baspa alaŋyn beru şarttary, aqparat kölemı turaly aqparatty jariialauǧa jäne OSK/ASK ūsynuy tiıs. Aita ketu kerek, onlain-platformalar paidalanuşylary BAQ salasyndaǧy uäkılettı organda tırkelmeidı, – dedı G.Mūhambetjanova.
Bastalǧan sailau nauqany aiasynda monitoring 19 respublikalyq jäne 30 oblystyq telearnany, 30 radioarnany, 40-qa juyq respublikalyq jäne 300-ge juyq aimaqtyq merzımdık basylymdardy, qoǧamdyq-saiasi internet-resurstardy (130-ǧa juyq internet-resurstardy), sondai-aq onlain-platformalardy qamtidy.
Monitoring jürgızıletın BAQ-tyŋ negızgı türlerıne, bırınşıden, elektrondyq aqparat qūraldary, iaǧni teledidar jäne radio jatady. Monitoring bırlıgı – efirdegı jaŋalyqtar blogyndaǧy siujetter, video, audiorolikter, kandidattar atalǧan beinematerialdar. Är kandidat körsetılgen beine jäne audiomaterialdardyŋ sany, ūzaqtyǧy qaralady, onyŋ ışınde ügıt materialdary qaralyp-tyŋdalady. Ügıt materialdarynda qarjylandyru turaly aqparat boluy kerek. Aqparattyq qamtamasyz etu boiynşa mūndai materialdardy efirge şyǧaru qarjy talap etpeidı.
Ekınşısı – merzımdı basylymdardy monitoringıleu. Monitoring bırlıgı – basylymdaǧy jariialanym. Ügıt materialdaryn qosa alǧanda, kandidattar turaly baspa basylymynda jariialanǧan barlyq materialdar jalpy audanyn anyqtau üşın ölşenedı. Materialdarynda qarjylandyru turaly aqparattyŋ bar-joǧy tekserıledı. Barlyq ümıtkerler üşın bırdei qoljetımdılıktı anyqtau üşın baspa taralymynyŋ sany da eskerıledı. Üşınşısı – internet-resurstardy monitoringıleu. İnternet-resurstar materialdaryna maqalalar, beinerolikter, jarnamalyq bannerler jatady.
– Ötken jyldardaǧy sailau nauqandarynyŋ täjıribesıne säikes, sailau zaŋnamasyn jiı būzatyndar öŋırlık BAQ ekenın atap ötkım keledı. Köbıne kandidattar turaly aqparat bırdei kölemde atalmaidy. Bır gazette bır ǧana kandidat turaly tolyq jazatyn sätter jiı kezdesedı. Qalǧandary fondyq rejimde qalady. Nasihattau merzımı aiaqtaluǧa jaqyndaǧan kezde, jariialanymdar kölemın teŋdestıru qajet.
Onlain-platforma paidalanuşysynyŋ paraqşasynda (YouTube, Facebook, Instagram, Telegram, TikTok) taratylatyn materialdar – maqalalar, beinerolikter, jarnamalyq bannerler qaralady. OSK/ASK tölemı turaly aqparat ūsynǧan onlain-platformalar paidalanuşylary monitoringke alynady. Jalpy, saiasi partiialar/kandidattar boiynşa aqparat kölemınıŋ teŋdıgı bölek esepteledı. Qoldanystaǧy algoritmge säikes, monitoring nätijelerı boiynşa sailau zaŋnamasyn būzu belgılerı bar materialdardy Taldau jäne aqparat ortalyǧy anyqtap, ministrlıkke tiıstı aqparatty joldaidy. Al ministrlık öz kezegınde olardy Bas prokuraturaǧa jıberedı. Bas prokuratura naqty qūqyqtyq baǧa berıp, qūzyretı boiynşa şaralar qabyldaidy.
Tyiym salynady:
Bırınşı, memlekettık organdarǧa, jergılıktı özın-özı basqaru organdaryna sailau aldyndaǧy ügıt jürgızuge;
Ekınşı, kelısımşarttyŋ talaptary bır nemese basqa ümıtkerge artyqşylyqtar tudyrmauy kerek;
Üşınşı, ornalastyrylǧan ügıt materialdarynda qarjylandyru közı körsetıluı tiıs.
Törtınşı, BAQ, onlain-platformalar sailauǧa bailanysty qoǧamdyq pıkırge saual salu nätijelerın jariialaǧan kezde saual jürgizgen zaŋdy tūlǧany, saual jürgızuge tapsyrys bergen jäne onyŋ aqysyn tölegen tūlǧalardy, saual jürgizılgen uaqytty, aqparat jinau ädisin, sūraqtyŋ naqty tūjyrymyn, saual salynǧandardyŋ sany men saual salu nätijelerınıŋ qatelik koeffisientin körsetuge mindetti.
Besınşı, BAQ jäne onlain platformalardy paidalanuşylarǧa kandidattardy/saiasi partiialardy tırkeu merzımı aiaqtalǧanǧa deiın, iaǧni biyl 18 aqpanda saǧat 18:00-ge deiın, sailau künı jäne sonyŋ qarsaŋynda 18 jäne 19 nauryzda ügıt materialdaryn ornalastyruǧa tyiym salynady.
Altynşy, bır partiiaǧa nemese kandidatqa kelısım berıp tūryp, basqalaryna kelısım bermeuge tyiym salynady.
Bas prokuraturanyŋ qoǧamdyq müddelerdı qorǧau jönındegı qyzmetınıŋ basşysy Azamat Serıkūly joǧarydaǧy talaptar saqtalmaǧan jaǧdaida BAQ qandai jauapkerşılıkke tartylatynyn baiandady.
