Astanada jyl saiyn qazaq muzykasyna ölşeusız üles qosyp, mädenietımızdı baiytqan kompozitorlardyŋ şyǧarmaşylyǧyna arnap konsert ötkızu qalyptasqan dästürge ainaldy. Qala künı merekesınıŋ aiasynda Astana äkımdıgınıŋ qoldauymen bırneşe jyldar kölemınde ūiymdastyrylyp kele jatqan keşterde otandyq muzyka maitalmandarynyŋ esımderı eskerılıp, attary asqaqtauda.
KOMPOZİTORLAR KEŞI JALǦASADY
Būrnaǧy jyly qazaq valsınıŋ korolı Şämşı Qaldaiaqovtyŋ tuyndylarynan tüzılgen «Änım sen edıŋ» konsertı ūiymdastyryldy. Byltyr ämbebap kompozitor Nūrǧisa Tılendievtıŋ 90 jyldyǧyna orai «Jüregım menıŋ» keşı öttı. Al biyl Kongress-holda ötken ǧasyrda ruhty änderımen qatar nebır ǧajap lirikalyq tuyndylardy tudyrǧan Qazaqstan Respublikasynyŋ eŋbek sıŋırgen öner qairatkerı Seidolla Bäiterekovtıŋ şyǧarmaşylyǧyna arnalǧan «Jan dosym» konsertı ötedı.
«ÄLİIа» QŪDIRETTI ÄN
Seidolla Bäiterekovtıŋ esımı atalǧanda, köpşılık onyŋ ataqty «Äliia» änın şyrqai jöneletının körıp jürmız. 1977 jyly Bolgariiada ötken «Altyn Orfei» festivalınde Roza Rymbaevanyŋ baǧyn jandyrǧan būl tuyndy arada qyryq jylǧa juyq uaqyt ötse de, öz biıgınen tüspei keledı. Bügıngı zamanda da osy än aitylǧan kezde talai adamnyŋ jüregı tebırenedı. Äsırese, Ūly Jeŋıs künı merekesı kezınde atalmyş şyǧarma elımızdıŋ är tükpırınde oryndalady dep aitsaq, qatelese qoimaspyz. Kompozitordyŋ özı sol jeŋıstı jyldyŋ perzentı ekenın aita keteiık.
Seidolla Bäiterekovtıŋ jalpaq jūrtqa tanyluyna, Roza Rymbaevanyŋ öner kögıne samǧauyna jol aşqan ännıŋ jazylu tarihyn kompozitordyŋ özı közı tırısınde aityp ketken eken. Sonda bır kürdelı äuen janyn bauraǧanyn, ony ūzaq tolǧatyp, bastapqyda yŋyldap qana jürgenın, aqyn Bäkır Täjıbaevtyŋ jyr jinaǧy qolyna tüsken soŋ batyr qyzǧa arnalǧan öleŋge erekşe nazary auyp, özı şyǧarǧan äuenge salǧanda qūiyp qoiǧandai däl kelgenı aitylǧan. Būl än arnau emes, joqtau ekenıne, qarşadai qyzdyŋ erlıgın ūlyqtau, el jadynda qaldyru maqsatynda jazylǧanyna da kompozitor nazar audarǧan.
Kompozitordyŋ oiǧa alǧan maqsatyn Roza Rymbaeva artyǧymen oryndady. Halyqaralyq baiqauda aityp, Äliia Moldaǧūlovanyŋ da, özınıŋ de atyn asqaqtatty. Sol joly būl än alyp Odaqtaǧy eŋ üzdık jyl änderınıŋ bırı bolyp tanylyp, Mäskeudegı «Pesnia goda» festivalınde de şyrqaldy.
QR eŋbek sıŋırgen ärtısı Nūrlan Önerbaev: «Qara şaŋyraq M.Äuezov atyndaǧy Qazaq memlekettık akademiialyq drama teatrynda «Tastama otyŋdy Prometei» spektaklı qoiylyp, Seidolla Bäiterekov onyŋ muzykasyn jazdy. Şyǧarmada bas keiıpker Prometeidıŋ aitatyn änı bolatyn. Ol än menıŋ dauysymen jazyldy. Spektakldıŋ premerasy ötkennen keiın kompozitor spektakldegı änderdı ekı dauysqa jazyp şyǧyp, Roza Rymbaeva ekeuımızge ūsyndy. Bız ony küitabaqqa jazdyq. Sol uaqytta Seidolla Bäiterekovtıŋ jeke küitabaǧy şyǧaiyn dep otyrǧan. Sol änderdıŋ arasynda «Aq tılek» te boldy. Būl ändı spektaklde aktrisa Baqyt Aitova ekeuımız oryndap, tūsauyn kestık.
QUANYŞTAN TUǦAN «KIŞKENTAI»
Jalpy alǧanda Seidolla Bäiterekov ändermen qatar simfoniialyq orkestrge, horǧa, kinofilmderge, dramalyq qoiylymdarǧa arnap tuyndylaryn jazdy. Äsırese, onyŋ «Kışkentai» atalatyn kompozisiiasy sazsyrnai ünımen qūlpyrady. Osy şyǧarmany talai orkestrlerdıŋ repertuarynan estıp jürmız. Tyŋdaǧan adamnyŋ jüregın jadyratatyn, arylmas äserge böleitın kompozisiiany kompozitor äke atanǧanda şyǧarǧan degen söz bar.
Söz retı kelgende onyŋ artynda Sanjar men Daniiar esımdı ekı ūly qalǧanyn aita keteiık. P.Chaikovskii atyndaǧy Mäskeu memlekettık konservatoriiasynda bılım alǧan Sanjar Bäiterekov äke jolyn quyp, talantty kompozitor retınde tanyldy. Sözı retı kelgende onyŋ artynda Sanjar men Daniiar atty ekı ūly qalǧanyn aita keteiık.
P.Chaikovskii atyndaǧy Mäskeu memlekettık konservatoriiasynda bılım alǧan Sanjar Bäiterekov äke jolyn quyp, talantty kompozitor retınde tanyldy.
«TÜRKISTANDY» «SARYARQA» TUDYRDY
Seidolla Bäiterekovtıŋ şyǧarmaşylyǧyn söz etkende, kompozitordyŋ «Saryarqa» jäne «Türkıstan» atalatyn otanşyldyq ruhtaǧy sazdy änderı turaly aitpai ketuge bolmas. Köpşılıkke tanymal änşı Baǧdat Sämedinova arqyly jetken alǧaşqy tuyndyny kompozitor belgılı aqyn Şömışbai Sarievpen bırlestıkte jazdy. Taǧy bır arqaly aqyn Serık Tūrǧynbekūly sonda: «Seidolla, Şömışbai ekeuıŋ de oŋtüstık öŋırde tuǧansyndar. Saryarqa turaly mynadai ǧajap ändı qalai jazyp jürsıŋder?» dep sūraq qoiǧany da bar. Serık aqyn būǧan deiın taǧy bır körnektı kompozitor Äset Beiseuovpen bırge än jazyp jürgen edı. Aqynnyŋ būl sözın kompozitordyŋ talantyn qapysyz moiyndauy dep qabyldauǧa bolady. Būdan keiın Seidolla Bäiterekov aqynǧa bırge än jazuǧa qolqa salady. «Türkıstan» änı osylaişa düniege keledı. Iаǧni, «Türkıstandy» «Saryarqa» tudyrdy dep senımmen aita alamyz.
MÄŊGILIK MŪRA
Kompozitordyŋ lirikalyq änderı turaly aitqanda, «Aq tılek», «Jaŋbyrly tün», «Künge tabynu», «Jan dosym», «Künder men jyldar», «Bır bolaiyq» tuyndylary sazy da, nazy da bır bölek änder. Äsırese, kezınde Ermek Serkebaevtyŋ repertuarynan berık oryn alǧan «Dos turaly jyr» änı – kırşıksız, adal dostyqqa qoiylǧan eskertkış ıspettes şyǧarma. Keiınnen būl ändı «Jıgıtter» toby repertuaryna qosty. Al, «Aq tılek» änı osy küngı jas ūrpaqtyŋ da jürek qylyn şertıp keledı. Būl ändı Toqtar Serıkov pen Beibıt Seiduälievanyŋ duetı tamaşa jaŋǧyrtty.
Qazır atalmyş tuyndyny jas änşı Äli Oqapovtyŋ oryndauynda estıp qalyp jürmız. «Bır bolaiyq» änıne tüsırılgen beineklippen bırneşe jyl būryn jas änşı Säliia Temırälievanyŋ jarq etkenı bar. Atalmyş mysaldar jaqsy şyǧarmanyŋ ölmeitının, qanşa uaqyt ötse de eskırmeitının, ūrpaqqa mäŋgılık mūra bolyp qala beretının körsetedı.
Astanada ötetın keşte kompozitordyŋ osyndai ölmes tuyndylary şyrqalady. Aǧa, orta jäne jas buyn änşılerdıŋ basyn qosatyn konsertke Roza Rymbaeva, Baǧdat Sämedinova, «Jetıgen» toby, Jeŋıs Ysqaqova, Baqyt Şadaeva, Sündet Baiǧojin, Äli Oqapov, Äigerım Qalaubaeva, Serık İbragimov, «Vidmen» toby, sondai-aq, «Lüpıl» duetı qatysady. Änşıler sahna törınde estradalyq-simfoniialyq orkestrdıŋ, hordyŋ, balalar ansamblınıŋ jäne qalalyq bi ūjymdarynyŋ süiemeldeuımen öner körsetedı.
Amanǧali QALJANOV
