Ötken aptada elordanyŋ Qoǧamdyq keŋesınde «Nūr-Sūltan qalasy tūrǧyn alaptarynyŋ jaǧdaiy men damu bolaşaǧy» atty qoǧamdyq tyŋdau ūiymdastyryldy. Onda qalalyq mäslihat deputaty Miras Şekenov baiandama jasap, osy mäselege közqarasyn bıldırdı. Deputattyŋ sondaǧy aitqan negızgı oilary tömendegıdei boldy.
– El astanasy tūrǧyndarynyŋ 25 paiyzy şet aimaqtarda äleumettık nysandardan tapşylyq körıp, jol men injenerlık infraqūrylym mäselelerıne alaŋdap tūryp jatyr. Tūrǧyn alaptar halqyn jaryq, su, jylu, nöser sulary men kärız jüielerı problemalary mazalaidy.
Qalanyŋ qarqyndy damuyna qaramastan kentter halqy elsız aralda qalǧandai küi keşude. «Jeleznodorojnyi», «Promyşlennyi», «Öndırıs», «Kirpichnyi», «Michurino», «İnternasionalnyi», «Köktal», «Prigorodnyi», «İlinka», taǧy osy siiaqty kentterdıŋ damu deŋgeiı qalanyŋ örkendeuıne sai kelmei tūr. Būl biudjet qarjysyn bölgende tepe-teŋdektı saqtamauynan bolyp otyr. Onyŋ üstıne qala ışkı migrasiia üşın tartymdy bolyp, elorda tūrǧyndary jyl saiyn köbeiıp jatyr. Şetkı aimaqtardy damytu saiasaty da öz nätijesın älı bermei keledı.
2010 jyly deputattar būl mäselenı kötergennen keiın jergılıktı atqaruşy organ «2020 jylǧa deiıngı perspektivasymen Astana qalasynyŋ şet aimaqtaryn ortamerzımdı kezeŋde damytu tūjyrymdamasyn» äzırledı. Alǧa qoiylǧan mındetterdı şeşu üşın injenerlık jelılerdı, kölık joldaryn jobalau, salu, qaita qūru, jöndeu josparlanyp, kölık qozǧalysy men jaiau jürgınşıler qauıpsızdıgın qamtamasyz etu, şetkı aimaqtardy abattandyryp, kögaldandyru jūmystary mejelendı.
Jalpy alǧanda, 20 tūrǧyn alap qamtylyp, 232 şaqyrym jol, 900 şaqyrym injenerlık jelıler salynyp, şet aimaqtar abattandyryluy tiıs edı. Ökınışke qarai, qazırgı uaqytta atalmyş tūjyrymdama jartylai ǧana oryndaldy. Damu jaǧynan şet aimaqtar qalanyŋ ortalyǧynan aitarlyqtai artta qaldy.
Būdan keiın qalany damytudyŋ 2050 jylǧa deiıngı strategiiasy qabyldandy. Būl qūjatqa säikes Nūr-Sūltan şaharyn jahandyq qalaǧa ainaldyru közdelıp otyr. Strategiia qalany ǧana emes, Qazaqstan Respublikasyn älemnıŋ negızgı ekonomikalyq ortalyqtarymen nätijelı türde bailanystyru kerek. Tiıstı mejege jetudıŋ indikatory retınde Nūr-Sūltan qalasynyŋ jahandyq qalalardyŋ älemdık jüiesındegı orny sanalady. Būl Globalization and World Cities Index ädıstemesı boiynşa ölşenedı. Basqaşa aitqanda, Nūr-Sūltan «alfa minus» tobyna kırıp, özınıŋ aimaqtyq bäsekelesterın basyp ozuy kerek.
Aiqyn maqsattarǧa jetu üşın Nūr-Sūltan qalasyn transformasiialau boiynşa üş negızgı strategiialyq mındettı şeşu qajet. Sonyŋ bırınşısı jäne eŋ bastysy, barlyq tūrǧyndarǧa jaily qalany jasau. Sodan keiın baryp Nūr-Sūltan tūraqty damu jolyna tüsken, halyqaralyq integrasiialanǧan şaharǧa ainaluy tiıs. Ol üşın qalany ortalyq jäne şet aimaqtarǧa bölmei, biudjet qarjysyn tepe-teŋ bölu kerek.
Audandarǧa qarjy bölgende, nazardy salynǧan joldardyŋ şaqyrymdaryna, abattandyrudyŋ kölemıne ǧana emes, tūrǧyndardyŋ äleumettık-psihologiialyq jaǧdaiyna audaru qajet. Bilık pen bizneske būl paidaly bolady. Sebebı damyǧan jergılıktı qoǧammen qalai bolǧanda da jūmys ıstegen jeŋıl.
Şet aimaqtardaǧy abattandyru men tırşılıktı qamtamasyz etu mäselelerımen qatar äleumettık, qoǧamdyq-ıskerlık infraqūrylymǧa köŋıl bölgen abzal. Keibır aimaqtardy olar mülde joq. Al mūndai infraqūrylym qala ekonomikasy damuynyŋ negızın qūraidy.
Şet aimaqtardy damytuǧa barlyǧymyz jūmyla kırısıp, investisiia qūiylu kerek. Olardy damytudyŋ jaŋa keşendı baǧdarlamasy qabyldanyp, qajettı kölemde qarjy bölınuı tiıs. Sosyn būl baǧdarlamanyŋ oryndaluy men qarjynyŋ bölınuıne bilık jäne qoǧam tarapynan qataŋ baqylau qoiǧan qajet.
Ärine, aldymyzǧa qoiǧan maqsattarǧa jetu üşın ekı-üş jyl emes, ondaǧan jyl ketuı mümkın. Bıraq eŋ bastysy būl üşın jüielı jūmys ısteluı kerek.
P.S. Dmitrii Nikulin atty feisbuk qoldanuşysy Miras Şekenovke «Öndırıs» tūrǧyn alabyna aparatyn jol boiynda Penoplast zauyty jaqtan köpır salu mäselesın mäslihatta köterudı sūrady. Özınıŋ ötınışın ol temırjolǧa jetıp qalǧanda keptelıste ekı saǧatqa deiın tūratynymen tüsındırdı. Oǧan jauap bergen deputat köpır salynyp, Ş.Beisekova men Qūs joly köşelerın qosatynyn, tiıstı joba äzırlenıp jatqanyn, qazırgı kezde jer uchaskelerın alyp qoiu mäselesı qaralyp otyrǧanyn jetkızdı.
