«TAZA ENERGİIаNY PAIDALANǦANDA ǦANA GÜL SİIаQTY NÄZIK JÄNE ÄSEM TABİǦATTY SAQTAP QALUYMYZ MÜMKIN» DEIDI ŞVEISARLYQTAR. EKSPO KÖRMESINDE OLAR «GÜL ENERGİIаSY» DEP ATALATYN PAVİLONYNDA ENERGOTİIMDILIK PEN JAŊǦYRMALY ENERGİIа KÖZDERI SALALARYNDAǦY ÖZ TÄJIRİBESIN JÄNE İNNOVASİIаLARYN TANYSTYRADY. SONYŊ ARQASYNDA ŪIYMDASTYRUŞYLAR HALYQARALYQ PAVİLONDARDYŊ ARASYNDA ÜZDIK BESTIKKE KIRUGE DÄMELI.
Pavilonda osy taqyrypqa säikes tört üi tūrǧyzylǧan. Olar – kün energiiasy, kartop energiiasy, sutegı quaty jäne şveisarlyq innovasiialyq üiler. Bırınşı üide keluşıler Şveisariianyŋ qūrylys tehnologiialary men energetikadaǧy jaŋaşyldyǧymen tanysady. Üi dep otyrǧanymyz – Monte-Roza tauynda ornalasqan elektr energiiasyn özdıgınen şyǧaratyn üidıŋ jobasy. Ekınşı üide aspazdar kartoptan «Rösti» ūlttyq taǧamyn jasaudy üiretıp, kündelıktı ömırde energiia ünemdeudıŋ joldaryn aityp beredı. «Kez kelgen närseden energiia aluǧa bolady» deitın şveisarlyqtar kartoptyŋ qaldyǧyn ydysqa salyp, zauytqa jıberedı. Arnaiy qondyrǧyda kartoptan biogaz öndırıledı. Sondyqtan biogazben jüretın avtobustar būl elde asa tanymal. 100 kelı kartop qabyǧynan öndırılıp alynǧan quat 150 şaqyrym jol jüruge jetedı.
Kelesı üi SDC şveisarlyq agenttıgımen bırıgıp jasalǧan, onda sudy energiia közı retınde paidalanu turaly derektı film körsetıledı. El elektr energiiasynyŋ 60 paiyzyn aǧyp jatqan sudan alady. Şveisariiada 600 su elektr stansasy bar. Jalpy, būl memlekette energiia qorynyŋ 80 paiyzy basqa elderden importtalady. Qazaqstan Şveisariiaǧa mūnai jöneltedı, alaida būl energiia qorynyŋ tek 16 paiyzyn ǧana qūraidy. Al soŋǧy üide qonaqtar kün energiiasy esebınen ǧaryşqa ūşatyn alǧaşqy ūşaqpen keŋınen tanysady. «Solar stratos» kompaniiasy jasap şyǧarǧan qūrylǧyny şveisarlyq eko-innovator Rafael Domjan basqarady. Ol 2019 jylǧa qarai 25 şaqyrym biıktıkte ūşatyn ūşaq arqyly aspannyŋ stratosfera qabatyna jetudı josparlap otyr. Sondai-aq, zerthanada kelesı jyly paidalanuǧa berıletın ekomobildıŋ tanystyrylymy ötedı.
Kezdesu barysynda Şveisariia pavilonynyŋ komissary Manuel Salchli «Bolaşaq energiiasy» taqyrybynyŋ özektılıgıne toqtaldy. «Ekı apta būryn şveisarlyqtar 2050 jylǧa deiıngı energetika salasynyŋ jaŋa strategiiasyn qabyldady. Elde atom elektr stansalary kezek-kezegımen jabylyp jatyr» dedı ol. Al Şveisariianyŋ Qazaqstandaǧy elşısı Urs Şmid körmenıŋ qūrmettı qonaqtary kımder degen sūraqqa bylai jauap berdı:
– 11 tamyz künı memlekettıŋ ūlttyq künın atap ötu üşın «EKSPO» körmesıne Şveisariia Konfederasiiasynyŋ prezidentı Doris Liuthard keledı. Sonymen qatar, elordaǧa eldıŋ Syrtqy ıster ministrı Dider Burkhalter jäne Qarjy ministrı Uli Maurer resmi saparmen keletını belgılı.
Pavilondy barynşa qyzyqty etıp jasau üşın şveisarlyqtar 4,2 mln frank jūmsady. Aumaqty bezendırudı «Presence Switzerland» agenttıgı öz moinyna aldy.
Güldana TALǦATQYZY
