16 jyl boiy Tūŋǧyş Prezidenttıŋ alǧaşqy rezidensiiasynda ornalasyp kelgen mūrajai endı sol jaǧalaudaǧy zäulım ärı zamanaui ǧimaratqa köşıp keldı. Eldıŋ tarihy men Elbasynyŋ eŋbegın eskı ǧimaratta da tanyǧysy kelgender az bolǧan joq. Alaida bır memlekettıŋ keşegısın bır keşenge syiǧyzu tarlyq etken. Esıldıŋ sol jaǧalauyndaǧy Tūŋǧyş Prezident mūrajaiynyŋ aumaǧy – 40 myŋ şarşy metr. Täuelsızdıktıŋ 30 jyldyq tarihyn endı osy jerden tabasyz.
Jaŋa mūrajai būǧan deiıngı mūrajailardyŋ eşbırıne ūqsamaidy. Säulet önerınıŋ sūlulyǧy men zamanaui tehnologiia erekşe üilesımmen qabysa ketken. Mūndai ūtymdy şeşım äsırese jastar jaǧyn mūrajaiǧa tartary anyq.
Mūrajaida tarihtan syr şertetın 11 myŋnan astam jädıger ornalasqan. Elbasynyŋ jastyq şaǧy, eŋbek joly, täuelsızdıktıŋ alǧaşqy jyldary, qūndy qūjattar, Tūŋǧyş Prezidenttıŋ qoljazbalary – bärı-bärı künı keşegıdei täuelsız Qazaqstannyŋ ötkenın oiǧa oraltady. Aitpaqşy, mūrajaiǧa bas sūqsaŋyz, Tūŋǧyş Prezident keŋsesınıŋ jetekşısı Mahmūd Qasymbekov jazǧan qalyŋ kıtapty aşpai ketpeŋız. Būl tuyndyny osy mūrajaidyŋ qaǧaz keipındegı nūsqasy deuge de bolady. Jaŋa ǧimarattyŋ taǧy bır erekşelıgı, mūrajai bölmelerge bölınbeidı. Jylystai jürıp jyldar men jylnamalardy, el tarihyndaǧy eleulı oqiǧalardy köz elegınen ötkızesız.
Edenı aq märmärdan töselgen, töbesıne mūz synyqtary tärızdı aspaly şam ılıngen dälızde nazaryŋyzǧa bırden ılıgetını – Elbasynyŋ 2016 jyly Vaşingtonda ötken iadrolyq qauıpsızdık jönındegı törtınşı sammitte jariialaǧan manifest jazylǧan granit taqta.
Jaŋa ǧimarattyŋ ortalyq bölıgı şatyrǧa jalǧasqan üş qabatty atriumnan tūrady. Al ūzyndyǧy otyz metrge sozylǧan köldeneŋ ekran Elbasy mūrajaiynda jürgenıŋızdı eske salatyndai. Būdan bır jarym ese ülken taǧy bır ekran ekınşı qabatqa qoiylǧan.
Mūrajaidyŋ är şarşy metrınen ǧimarattyŋ sän-saltanatpen salynǧanyn baiqaisyz. Jobalaumen ainalysqan dizainerler qoldarynan kelgenın salyp baqqany körınıp-aq tūr. Bärı altyn-kümıs tüsterge boialǧan. Muzei sūiyq-kristaldy led-ekran, gologramma, touch-monitor, elektrondy karta, 3D-kompozisiia, installiasiia jäne pıkır jazuǧa arnalǧan interaktivtı media-üsteldermen jabdyqtalǧan 7 körme jäne ekspozisiia zalynan tūrady. Barlyq ekrannan Elbasynyŋ suretı men videosy körsetılıp, Prezident bolǧan jyldary söilegen sözderı berılgen. Jaŋa mūrajaidyŋ zaldary «Tūlǧanyŋ qalyptasuy», «Köşbasşy joly» dep atalady.
«Daryndy jas» talantty Nūrsūltan turaly» degen bölımde «Qytaidan kelgen hattar» dep atalatyn poster ılıngen. Onda sol kezdıŋ özınde saiasatqa qyzyǧuşylyq tanytyp jürgen Qaskeleŋ orta mektebınıŋ «üzdık oquşysy» men qytai mūǧalımınıŋ dostyq lebızge toly hat alysyp tūrǧany turaly hikaia baiandalady.
Mūrajaidan qanşa köp aqparat alǧanyŋyzǧa qaramastan, äinek pen aq märmär tastyŋ üilesımdılıgı boiyŋyzǧa erekşe jeŋıldık syilaidy. Orta ǧasyrdaǧy Europa sarailaryna saiahattap qaitqandai küi keşesız. Jaŋa ǧimarattyŋ maketın büge-şıgesıne deiın oilastyrǧan otandyq mamandardyŋ basty ūstanymy ärbır jädıgerdıŋ qoljetımdılıgı bolǧan. Ozyq tehnologiialardyŋ arqasynda qolyŋyzdaǧy planşettı kez kelgen jädıgerge taqasaŋyz boldy, teŋgenıŋ bederınde beinelengen ūlttyq taŋbalar «tırılıp» ketkendei körınedı. Elbasynyŋ syrt elderge sapary, älem mınberlerınen aitqan mälımdemelerın de osylai tyŋdauǧa mümkındık bar. Märtebelı marapattar, äuelı ärıptes, sosyn dos atanǧan saiasattaǧy saŋlaqtardyŋ syilyqtary. Tūtas bır qabyrǧa – qynaby qalyŋ qylyştar. Elbasy qoly qalt etse – qazaqtyŋ qara dombyrasyn kümbırletenını bar emes pe?! Dombyra ünı endı mūnda da üzılmeidı. Sondai-aq mūrajaidyŋ elektrondy kıtaby da bar. Keluşılerdıŋ jyly lebızderı men ötınışterı qaǧaz betıne emes, kompiuterge tura tüsedı.
Elbasynyŋ jaŋarǧan mūrajaiy elordalyqtar üşın estetikalyq qana emes, bılım alu men zertteuge jol aşatyn maŋyzdy äleumettık nysan bolary anyq.
Köktem QARQYN
