Astana qalasynyŋ «Barys» mūz aidyny saraiynda 11 qyrküiek künı Qazaq handyǧynyŋ 550 jyldyǧyna arnalǧan «Mäŋgılık el» atty teatrlandyrylǧan qoiylym öttı. Būl qoiylymda körermender tek olimpiada oiyndarynyŋ saltanatty räsımderınde ǧana tamaşai alatyn eŋ erekşe jäne tartymdy körınısterdıŋ kuäsı boldy. Saltanatty şaraǧa Elbasymyz Nūrsūltan Nazarbaev, Qyrǧyzstan jäne Äzerbaijan siiaqty türkı tıldes elderdıŋ prezidentterı qatysty.
Sahna şymyldyǧy aşylǧannan keiın ülken kögıldır ekrannan Elbasymyzdyŋ «Tarih tolqynynda» kıtaby paraqtala bastady. Onyŋ özındık sebebı bar. Qazaq elınıŋ üş myŋ jyldyq tarihy men qazırgı zamanaui kelbetın jetı bölımge bölıp sahnalaǧan qoiylym negızınen osy kıtap taraularyn arqau etken bolatyn.
- Qasym hannan keiıngı Haqnazar, Täuke, Täuekel, Abylai handar,
qazaqtyŋ jerın keŋeitu üşın, osynau ūlaŋǧaiyr dalany ūrpaqtaryna aman alyp qalu üşın ter töktı. Olardyŋ osyndai ısterınen keiıngı ūrpaq tälım-tärbie aluy kerek. Qazaq bolyp bırıkken kezde jaularymyzdy jeŋdık, al, basymyz qosylmai jürgende jaularymyzdan jeŋıldık. Bız osyny eşuaqytta ūmytpauymyz kerek. Täuelsızdıgımızdı közımızdıŋ qaraşyǧyndai saqtap qalu – sol babalarymyz aldyndaǧy boryşty oryndau degen söz, – dep
N. Nazarbaev kögıldır ekrannan öz lebızın bıldırdı.
Sodan soŋ, «Tarih tolqynynda» dep atalatyn bırınşı taraudyŋ şymyldyǧy aşyldy. Mūnda halyq bolyp damyǧan, ūlt bolyp qalyptasqan tarihi kezeŋderı än-küi, jyr-terme, horeografiia, hor sekıldı är türlı janrlar arqyly qamtyldy. Qazaqtyŋ köne äuenderı men halyq änderınıŋ negızınde jazylǧan kompozitor K.Djenkinstıŋ «Tuǧan jer» horeografiialyq kompozisiiasy negızınde dalanyŋ qasietı men halyqtyŋ bolmys-bıtımı plastika tılımen suretteldı. Kompozisiia soŋynda kökten tüsken Bäiterek janynda adamdardyŋ tabiǧatpen üilesımdı tynys-tırşılıgı körsetılıp, zaŋǧar kökte qanatyn qaqqan alyp qyran, qazaq dalasyn şarlady. Būl körınıs körermenderdı erekşe äserge böledı.
Ekınşı – «Ūly Dala elı» tarauynda ata-babalarymyz saq, sarmat, ǧūn taipalary turaly syr şertıldı. T. Mūhamedjanov pen H.Şanǧalievtıŋ «Saqtar» muzykasyna qoiylǧan būl teatrlandyrylǧan körınıs sol ǧasyrdaǧy ömır tırşılıgın köz aldymyzǧa keltırdı. Būdan soŋ körermender V-IX ǧasyrdaǧy Türkı qaǧanaty däuırıne sapar şektı. Öz zamanynyŋ ülgısı – ūly qolbasşy Kültegın jazbalary belgılı akterler men äskerilerdıŋ somdauynda sättı beinelendı.
Üşınşı tarau – qazaq handyǧynyŋ qūrylu tarihyn barynşa keŋ qamtydy. Aldymen Şyŋǧyshan däuırı, Altyn orda, Kök orda, Aq orda turaly maǧlūmat berıldı. Sodan soŋ sol kezdegı tarihi kiımdermen kiıngen 200-ge tarta teatr, sirk ärtısterınıŋ kömegımen «Han köteru» körınısı sahnalandy. Kelesı körınıste poeziia tılımen ūly dala ǧūlamalary, qazaqtyŋ üş abyzy – Töle bi, Qazybek bi, Äiteke bi turaly äŋgımelendı.
Al «Dala renessansy» tarauynda Süiınbai Aronūly, Abai Qūnanbaev, Şoqan Uälihanov, Qūrmanǧazy Saǧyrbaiūly sekıldı HIH ǧasyrdyŋ ūly öner, mädeniet jäne ǧylym qairatkerlerı turaly baiandalyp, KSRO Halyq ärtısı Älıbek Dınışev, jyrşy Aqan Äbduäli siiaqty öner düldülderı oryndauyndaǧy änder köpşılıktı täntı ettı. Sahnada, sondai-aq, HH ǧasyrdaǧy Qazan töŋkerısı, 1932 jyldardaǧy aşarşylyq pen repressiia, 1941-45 jyldardaǧy Ūly Otan soǧysy körınıs tapty.
Täuelsızdıkke arnalǧan tarauda Qazaqstannyŋ Halyq ärtısterı Aiman Mūsaqojaeva, Jäniia Äubäkırova, Gauhar Myrzabekova, Qazaqstannyŋ eŋbek sıŋırgen ärtısterı Maira Mūhamedqyzy jäne taǧy basqa Qazaqstan öner şeberlerınıŋ oryndauynda täuelsız Qazaqstan, Astana jaiynda änderden şaşu şaşyldy.
Eŋ soŋǧy «Mäŋgılık el» tarauynda «EKSPO-2017» körmesı turaly baiandalyp, ekınşı körınıste «Qazaqstan 2050» strategiialyq qūjatyna şolu jasaldy. Al, finaldyq kadrlarda Ūly dala halqynyŋ jaŋa da jarqyn ömırınıŋ nyşany «Mäŋgılık el» atty teatrlandyrylǧan körınısı arqyly paş etıldı.
Konsertke jalpy sany üş myŋǧa juyq adam qatysty. Türkiia, Äzerbaijan, Qyrǧyzstan siiaqty elderden de öner şeberlerı kelıp, toi körıgın qyzdyrdy. Qazaq elınde būryn-soŋdy bolmaǧan mūndai ülken toi köpşılıktıŋ esınde ūzaq saqtalary anyq.
Meŋdolla ŞAMŪRATOV
