Täuelsızdık däuırınıŋ tıregı

Mäŋgılık ömırdıŋ, sar­qylmas meiırım men jarqyn ümıttıŋ belgısındei tabiǧattyŋ taǧy bır keremet kezı – şuaqty köktem de kelıp jettı. Jan-jürektı jadyratatyn būl mereke ötken ǧasyrdan berı jer şarynyŋ är qiyrynda 8 nauryz saiyn atap ötıledı. Ony bärı – jas ta, kärı de kütıp, daiyndalady. Halyqaralyq äielder künı bızdıŋ elde memlekettık merekeler arasyndaǧy tanymaldyǧy jönınen Jaŋa jylmen ǧana teŋesedı desem, qatelespespın dep oilaimyn.

Bügınde köpşılık, sırä, būl künnıŋ bastapqy tarihyn ūmytyp ta ketse kerek. Al ol tıptı de merekelık ıs-şara retınde bastalmaǧan. XX ǧasyr basynda älemdı öz qūqyǧy üşın ün kötergen äielder marşy dür sılkıntıp, olardyŋ jan-jaqty azattyǧy üşın bastalǧan qozǧalys paida boldy. Qazır endı tarihi beleske ainalǧan 1910 jyly Klara Setkin Halyqaralyq äielder künın belgıleudı ūsyndy. Jer betındegı talai ideologiialyq jäne formasiialyq sılkınısterdı bastan keşken, bızdıŋ eldegı eŋ süiıktı de mereilı merekenıŋ bırı sol kezden berı toilanyp keledı.
Būl merekenıŋ Qazaqstanda öz ruhani berık negızı bar ekenın aita ketu kerek. Elımızde ejelden halyq bolyp äielder qauymyn qasterleudıŋ olarǧa şynaiy qūrmet körsetıp, sü­iıspenşılık arnaudan körınetın san ǧasyrlyq kielı dästürı qalyptasqan. Ol bügıngı egemen el retınde damu kezeŋınde – täuelsızdık däuırınde de özınıŋ qisyndy jalǧasyn tauyp otyr.
Sondyqtan da Elbasymyz Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaev «otbasynda jäne qoǧamda äiel syily bolsa, elımız üşın alaŋdamauǧa bolady» degen edı.
Ärine, Memleket basşysynyŋ äielderge körsetıp kele jatqan jüielı qoldauynsyz el damuyna olardyŋ eleulı üles qosuy neǧaibyl edı. Bügınde Qazaqstanda qajettı otbasylyq-genderlık saiasat jüzege asyryluda, otbasyǧa, ana men balaǧa qoldau körsetudıŋ keşendı jüiesı qalyptasqan. Sonyŋ arqasynda jaŋa qazaqstandyq äiel – ūlttyŋ Örkendeu kezeŋındegı äiel tarih sahnasyna şyqty.
Bügınde köpşılık täuelsızdıgımızdıŋ bastapqy kezın ūmytyp ta kettı. Ol qiyn da kürdelı uaqyt bolatyn. Barşaǧa auyr tidı. Älbette, äsırese äielderge. Tarihymyzdyŋ ol kezeŋı turaly talai aitylyp-jazyldy. Alaida älı künge deiın bärın tūtas qamtyǧan tolyqqandy baiyptama jasalǧan joq edı.
Sondyqtan el täuelsızdıgınıŋ simvoly – Astananyŋ 20 jyldyq mereilı belesınde Memleket basşysynyŋ bızge tarihi kösemsözdıŋ naǧyz köpşılıkqoldy ülgısı – «Täuelsızdık däuırı» basylymyn tartu etkenınıŋ mänı zor.
Osynau tamaşa monografiiada Elbasy täuelsızdık kezeŋınıŋ jüielı däuırlenuın keŋ ainalymǧa engızdı. Soǧan süiene otyryp, Qazaqstannyŋ qalyptasuyna, nyǧaiuyna jäne damuyna äielder qauymynyŋ, Prezidenttıŋ bekem ūjymdyq serıktesterınıŋ atsalysuy jönındegı bırer oiymdy ortaǧa salǧym keledı.
Täuelsız memlekettıŋ qalyptasuynyŋ bastapqy kezeŋınde (1990-ynşy jyldardyŋ bırınşı jartysynda) bızdıŋ eldegı äielderdıŋ enşısıne auyr synaq tidı. Elde jūmyssyzdyq jailap, tūrmys deŋgeiı kürt tömendedı, ruhani-adamgerşılık qūndylyqtar aiaqasty boldy.
Būrynǧy bılıktı mūǧalımder, därıgerler, qatarynda dästürlı türde äielder köp özge mamandyqtar ökılderı ūsaq kommersiia­men ainalysuǧa mäjbür boldy. Olar özderınıŋ beinettı eŋbegımen naryq iırımderıne beimälım tüisıkpen aralasyp, eldıŋ jaŋa ekonomikasyn qalyptastyruǧa atsalysty.
Naq sol kezde Memleket basşysy «aldymen – ekonomika, sodan soŋ – saiasat» qaǧidatyn engızdı. Qazaqstanymyzdyŋ bügınde jahandyq naryq ekonomikasynyŋ hrestomatiiasy sanalatyn bıregei joly osylai bastaldy. Eŋ äuelı käsıpkerlıktı qalyptas­tyru mındetı alda tūrdy, būl otandyq biznestı, sonyŋ ışınde käsıpker äielderdı qoldaudyŋ şeteldık investisiia tartu, qolaily biznes ahualy men tiımdı qarjy tetıgın qalyptastyru jäne özge de ädısterın qamtydy.
«Qazaqstan bola ma, bordai toza ma?» degen mäsele kün tärtıbınde tūrdy. Zamannyŋ qiyndyǧyna qaramastan, Memleket basşysynyŋ tapsyrmasymen sol kezdıŋ özınde äielderdı, ana men balany qoldau jönındegı memlekettık saiasat äzırlenıp, jüielı türde jüzege asyryldy.
Prezident äielder qoǧamdas­tyǧyn instituttandyru ısın ömırge säikes aiqyn da aqylǧa qonymdy türde jürgızbeiınşe onyŋ bırlıgı men tūtastyǧyna qol jetkızu mümkın emes ekenın jaqsy tüsındı.
Elbasy 1995 jyly medisina ǧylymdarynyŋ doktory Nina Kaiupova basqaratyn Otbasy, äielder problemalary jäne demografiialyq saiasat jönınde keŋes qūru turaly tarihi şeşım qabyldady. Sol jyly Beijıŋde ötken BŪŪ-nyŋ äielder jaǧdaiy jönındegı IV düniejüzılık konferensiiasynda Qazaqstan otbasy jäne äielder mäselesımen ainalysatyn konsultativtık-keŋesşı organy bar sanauly memleketter qatarynda bolǧanyn aita ketkım keledı.
Elde äielderdıŋ alǧaşqy ükı­mettık emes ūiymdary (ÜEŪ) qūryla bastady. Olardyŋ arasynan Feministık ligany, Res­publikalyq Äielder keŋesın, Qazaqstan äielderı odaǧyn, t.b. ūiymdardy atauǧa bolady. Olar qaiyrymdylyqpen ainalysuşylar qozǧalystarynyŋ negızın salyp, bolyp jatqan auqymdy özgerısterdıŋ olqy tūsyn toltyruǧa septeskenın aita ketu kerek. Al qaiyrymdylyq ısterınıŋ bastauynda eldıŋ Bırınşı hanymy Sara Nazarbaeva tūrdy. Ol basşylyq etken «Böbek» qory barlyǧy üşın naǧyz ülgı-baǧdar boldy.
Atalǧan kezeŋde şeşım qabyldau deŋgeiıne köterılgen äielder ökılettıgı qazırgıdei auqymdy emes edı. Degenmen äielderge däl bügıngışe eŋ joǧary qyzmetter senıp tapsyryldy.
Memlekettılıktı nyǧaitu men daǧdarysty eŋserudıŋ ekınşı kezeŋınde (1990-ynşy jyldardyŋ ekınşı jartysynda) halyqtyŋ 39%-y älı kedeilık şegınde edı. Bıraq naryqtyq özgerıster arqasynda äleumettık-ekonomikalyq ahual bırtındep tüzele bastady. Elge şeteldık investisiia jol tartty. Söitıp, 1999 jyldan bastap ūlttyq ekonomika eŋsesın köterdı.
Memlekettıŋ qalyptasu üde­rısınde äielder kapitalynyŋ maŋyzy arta tüstı. Qazaqstan äielder qūqyǧyn jäne genderlık meinstrimingtı qamtamasyz etu salasynda bırqatar negızgı halyqaralyq aktılerdı ratifikasiialady. Olardyŋ qatarynda BŪŪ-nyŋ «Äielderge qatysty kemsıtuşılıktıŋ barlyq türın joiu turaly», «Äielderdıŋ saiasi qūqyqtary turaly», «Bırdei eŋbek üşın erler men äielderdı teŋ kötermeleu turaly» jäne t.b. konvensiialary bar.
Prezident Qazaqstan Respub­likasynda Äielderdıŋ jaǧdaiyn jaqsartu jönındegı memlekettık saiasat tūjyrymdamasyn bekıttı, al 1998 jyly Memleket basşysy janynan Otbasy jäne äielder ısterı jönındegı ūlttyq komissiia qūryldy. Ol eldegı äielder müddesın közdeitın, memlekettık organdar men halyqaralyq jäne ükımettık emes ūiymdar arasyn bailanystyratyn dänekerge ainaldy. Biyl Ūlttyq komissiia özınıŋ 20 jyldyq mereitoiyn atap ötedı. Onyŋ aldaǧy basty mereke – Astananyŋ 20 jyldyǧymen orailas keluınıŋ erekşe simvoldyq mänı bar!
1999 jyly Äielderdıŋ jaǧ­daiyn jaqsartu jönındegı ıs-ärekettıŋ ūlttyq jospary qabyl­dandy. Jospar eldegı äielder äleuetın damytuǧa septıgın tigızıp, olardyŋ mümkındıkterınıŋ aiasyn keŋeittı.
Mäselen, äielder biznesı öz ahualyn aitarlyqtai nyǧaitty. Jüiesız ūsaq saudamen ainalysuşylar käsıpkerlıktıŋ qyr-syryn ıs jüzınde meŋgere otyryp, bırtındep naǧyz kommersanttarǧa ainaldy. Qazaqstan Respublikasynda şaǧyn jäne orta biznestı damytu men qoldaudyŋ 1999-2000 jyldarǧa arnalǧan memlekettık baǧdarlamasy qabyldandy. Onda subektıler sanyn – 500 myŋ, al jūmyspen qamtylǧandar sanyn 2 mln adamǧa deiın jetkızu mındetı qoiyldy. Būl rette IJÖ-degı şaǧyn jäne orta biznes ülesı 15%-ǧa deiın jetuge tiıs boldy.
Atalǧan kezeŋ eldegı ÜEŪ-da äielder sektorynyŋ jandanuymen erekşelendı. Olardyŋ arasynda Qazaqstannyŋ ısker äielder qauymdastyǧy, «Şyǧarmaşylyq bastama köteruşı äielder ligasy», Mügedek äielderdıŋ respublikalyq qauymdastyǧy jäne t.b. ūiymdar köp jūmys jürgızdı.
Älemdık daǧdarystan şyǧu jäne ärı qarai damu jalǧasqan üşınşı kezeŋde (2000-2010 jyldardyŋ basynda) el ekonomikasynyŋ qarqyndy damuy barlyq qazaqstandyqtardyŋ müddesıne tıkelei qatysty auqymdy äleu­mettık mäselelerdı şeşuge mümkındık tuǧyzdy. Älemnıŋ eŋ damyǧan 30 memleketı qataryna qosylu mındetı alǧa qoiyldy. Degenmen, ärine, atalǧan jyldardyŋ eŋ jarqyn jetıstıgı – bolaşaqpen jarysqan jahandyq megapolis Astana. Elbasynyŋ ǧalamat ideiasynyŋ jüzege asuy jäne Qazaqstan halqynyŋ eren eŋbegınıŋ jemısı.
Astana bükıl eldı magistraldy lokomotiv tärızdı alǧa süiredı. Ekonomika halyqtyŋ äl-
au­qa­tyna qyzmet etuge tiıs ekenı mälım. Sondyqtan 2003 jyly Prezident äleumettık şy­ǧys­tardyŋ deŋgeiı kürt köterıletının jariia ettı. Nebärı 1,5 jylda osy maqsat üşın 120 mlrd-tan astam teŋge bölındı. Memleket basşysynyŋ tapsyr­masymen 2006 jyldan bastap balaly otbasylardy qoldau­dyŋ tūtas jüiesı engızıldı. Onda bala tuǧanda berıletın bır rettık järdemaqy töleu; barlyq otbasylarǧa bır jasqa tolǧanǧa deiın bala kütımı üşın berıletın järdemaqy töleu; az qamtylǧan otbasylarǧa balalary üşın 18 jasqa deiın berıletın järdemaqy töleu qarastyryldy. Būl jait eldegı demografiialyq ahualdy jaqsartuǧa mümkındık tuǧyzdy. Bügınde Qazaqstanda jyl saiyn 400 myŋdai bala ömırge keledı.
Normativtık baza jüielı türde jetıldırıldı. Prezident 2005 jylǧy qaraşada Genderlık teŋdıktıŋ 2006-2016 jyldarǧa arnalǧan strategiiasyn bekıtu turaly jarlyqqa qol qoidy.
Ekonomikanyŋ qaryştap damuy äielder biznesınıŋ de damuyna oŋ äser ettı. Jappai qūqyqtyq bılım beruge den qoia otyryp, auyl äielderıne erekşe köŋıl bölındı. Sonyŋ nätijesınde elde jaŋa fenomen – qazaqstandyq äielder biznesı qalyptasty.
Būl kezde ÜEŪ qarqyndy damydy. 2003 jyly I Azamattyq forum öttı, 2005 jyly «Ükımettık emes ūiymdarǧa arnalǧan memlekettık äleumettık tapsyrys turaly» zaŋ qoldanysqa engızıldı. Tek äielder bırlestıkterınıŋ özı 300-ge juyqtady. Sol uaqyttaǧy ÜEŪ köşbasşylary arasynan Qazaqstannyŋ käsıpker äielderı odaǧyn, «Status» äielder federasiiasyn, «Podrugi» qoǧamdyq qoryn jäne taǧy basqa ūiymdardy erekşe atap ötken jön.
Qalyptasqan memlekettıŋ jaŋa jahandyq jaǧdaidaǧy törtınşı kezeŋıne (2010-ynşy jyldar) Qazaqstan älemdegı meilınşe damyǧan 50 memleket klubynyŋ müşesı retınde batyl qadam basty.
Sifrlyq däuırde tuyndaǧan jaŋa syn-qaterler el aldyna jaŋa mındetter qoiuda. Egjei-tegjeilı oilastyrylǧan «Qazaqstan-2050» strategiiasy bızdıŋ soǧan laiyqty jauabymyz bolyp sanalady.
Bügınde elımız Ūlt josparyn, Üşınşı jaŋǧyrudy, Prezidenttıŋ «Törtınşı önerkäsıptık revoliusiia jaǧdaiyndaǧy damudyŋ jaŋa mümkındıkterı» atty Joldauyn jüzege asyryp, oǧan äielder qauymy da belsene atsalysuda. Elde ömır sürıp jatqan 18 mln-nan astam adamnyŋ arasynda äielderdıŋ sany – 9,2 mln (51,6 %).
Adamnyŋ adamdyǧynyŋ bır ölşemı eŋbek ekenı belgılı. Endeşe, būl tūrǧyda ahual qandai dersız?
Qazaqstan Respublikasyndaǧy jūmys küşı 2016 jyly 9 mln adam boldy. Ekonomikanyŋ türlı salalarynda 8,6 mln adam eŋbekpen qamtyldy. Būl rette eŋbekpen qamtylǧan äielder sany – 4,1 mln adam (48,1%), sonyŋ ışınde jaldamaly jūmys ısteitınder – 3,1 mln (75,7%), formaldy türde eŋbekpen qamtylǧandar 1 mln (24,3%) adamǧa jettı. Äielder barlyq jūmyspen qamtylǧandarǧa şaqqanda, tiısınşe, ekonomikanyŋ densaulyq saqtau jäne äleumettık qyzmetter körsetu salasynda – 74,5%, bılım beru salasynda – 74%, künkörıs jäne tamaqtandyru qyzmetınde – 72,9%, saudada – 59,8%, qarjy jäne saqtandyru qyzmetınde – 59,1%, öner, köŋıl köteru jäne demalys salasynda – 57,4%, auyl şarua­şylyǧynda 44,2% basymyraq jūmys ısteidı.
Şaǧyn jäne orta bizneske qatysty mynadai sandyq körsetkıştı atap öte alamyn: bügınde 500 myŋ käsıporyndy äielder basqarady. Olar 964 myŋ jūmys ornyn qamtamasyz etıp otyr.
Būǧan Biznestıŋ jol kartasy-2020, Önımdı eŋbekpen qamtu jäne jappai käsıpkerlıktı damytu baǧdarlamalary, sondai-aq halyqaralyq qar­jy instituttarynyŋ jäne «Damu» käsıpkerlıktı damytu qorynyŋ türlı baǧdarlamalary septıgın tigızude. Mäselen, 2010 jyldan berı «Damu» qory tarapynan käsıpker äielderdıŋ jobalaryn jeŋıldıkpen nesieleu üşın ekınşı deŋgeilı bankterde şarttas­tyrylǧan qarajatty taratyp ülestıru baǧdarlamasy jüzege asyry­lyp keledı. Bügınge deiın 1,5 myŋ käsıpker äielge 14,2 mlrd teŋge qarjy berıldı.
Sondai-aq, Ükımet pen Europa qaita qūru jäne damu bankı arasyndaǧy kelısım negızınde «Biz­nestegı äiel» baǧdarlamasy jüzege asyrylyp jatqanyn aita ketkım keledı. Oǧan säikes şaǧyn jäne orta biznestegı 12 myŋnan astam subektıge jalpy qūny 17 mlrd teŋge nesie bölındı. Būl – Ortalyq Aziiadaǧy äiel basqaratyn jäne eŋbekkerlerı 50%-dan kem emes käsıporyndardy qarjylandyruǧa baǧyttalǧan bırden-bır baǧdarlama.
Ūlttyq saiasattyŋ densaulyq saqtau salasyndaǧy basymdy­ǧynyŋ bırı – ana men balany qorǧau. Prezident aitqandai, täuelsızdıktıŋ basty jetıstıgı – adamnyŋ ömır jasynyŋ osy jyldar ışınde qol jetkızılgen ortaşa ūzaqtyǧy. Bügınde ol 72,5 jasqa taiady.
Būǧan, atap aitsaq, 2011-2015 jyldary tabysty jüzege asyrylǧan «Salamatty Qazaqstan» densaulyq saqtau salasyn damytu memlekettık baǧdarlamasy septıgın tigızdı. Onda alǧaşqy medisinalyq kömektı damytuǧa, ozyq medisinalyq tehnologiialar äzırlep, engızuge, mobildık medisinany jäne telemedisinany, sanitarlyq aviasiiany ärı qarai damytuǧa basa den qoiyldy. Sonyŋ nätijesınde jalpy ölım-jıtım deŋgeiı – 14%-ǧa, sonyŋ ışınde ana ölımı – 1,4 ese (aman-esen tuǧan 100000 säbige şaqqanda – 12,7), säbilerdıŋ şetıneuı 1,5 eseden de köp tömendedı (düniege kelgen 1000 säbige şaqqanda – 8,59).
Qazırgı kezde 2016-2019 jyldarǧa arnalǧan densaulyq saqtau salasyn damytudyŋ «Densaulyq» memlekettık baǧdarlamasy jüzege asyryluda. Ol qol jetken jetıstıktı saqtauǧa baǧyttalǧan jäne ūlttyq densaulyq saqtau jüiesın odan ärı damytu negızıne ainalmaq.
Eldı demokratiialandyru indikatorynyŋ bırı azamattyq qoǧamnyŋ damu deŋgeiı ekenı mälım. Egemendık jyldary Qazaqstandaǧy äielderdıŋ täuelsız ÜEŪ-dary äielder mümkındıkterın keŋeituge eleulı üles qosty. Azamattyq sektordy damytu türlı äleumettık mäselelerdıŋ şeşımı tabyluyna oŋ yqpalyn tigızdı. Äielder köşbasşylyǧy mektepterınıŋ respublikalyq jelısı qūrylyp, oǧan 70 şaqty ūiym kırdı. Eldıŋ barlyq öŋırınde «Saiasatker äielder klubtary» jūmys ısteidı. ÜEŪ arasynan Äielder bastamalarynyŋ
«Sana-sezim» qūqyq ortalyǧy, Daǧdarys ortalyqtary odaǧy, «Şyraq» mümkındıgı şekteulı äielder qauymdastyǧy tärızdı jäne t.b. köptegen ūiymdardy airyqşa atap ötkım keledı.
Memlekettık saiasattyŋ erekşe baǧytynyŋ bırı – äielder men balalarǧa qatysty zorlyq-zombylyqpen küres. Postkeŋestık keŋıstık boiynşa bızdıŋ elde ǧana äielderdı zorlyq-zomby­lyqtan qorǧaityn arnauly bölımşeler jūmys ısteitının aita ketu kerek.
2010 jyldan berı «Tūrmystyq sipattaǧy zorlyq-zombylyq profilaktikasy turaly» zaŋ qoldanylyp keledı, sonyŋ näti­jesınde tūrmystyq sipattaǧy zorlyq-zombylyq deŋgeiı tömen­degenı aŋǧarylady. Eger 2010 jyly 745 fakt tırkelse, būl körsetkış 2017 jyly 445 qylmysqa deiın nemese 40%-ǧa azaiǧan.
Bügınde Bas prokuraturanyŋ bastamasymen, Ūlttyq ko­mis­siia­nyŋ qoldauymen «Otbasyn­daǧy zorlyq-zombylyqsyz Qazaqstan» äleumettık jobasy jüzege asyryluda. Jol kartasy äzırlenıp, Oŋtüstık Qazaqstan oblysynda qanatqaqty joba jürgızılıp jatyr.
Özderınıŋ mümkındıkterın keŋeitu üşın äielder şeşım qabyldau deŋgeiınde ökıldık etuı qajet. Qazaqstanda būǧan barlyq jaǧdai jasalǧan. Bügınde Mäjılıste äielderdıŋ ülesı – 27,1%, jalpy Parlamentte 33 äiel bar nemese olar barlyq deputattyŋ 22%-yn qūraidy. Europanyŋ köp elderındegı derektermen salystyrǧanda būl – laiyqty körsetkış.
Äielderdıŋ barlyq deŋgeidegı mäslihattardaǧy ülesı de – 22%. Köş basynda Qostanai oblysy tūr, onda äielder ökılettıgı 30%-dyq mejeden asyp, 31,6%-ǧa jettı.
Saiasi partiialarǧa kelsek, olar­daǧy äielder ökılettıgınıŋ mölşerı – 33-ten 57%-ǧa deiıngı aralyqta.
Prezident 2016 jyly Qazaq­stan Respublikasyndaǧy 2030 jylǧa deiıngı otbasylyq jäne genderlık saiasat tūjyrymdamasyn bekıttı. Onda naqty mındetter men maqsatty indikatorlar körsetılgen. Tūjyrymdamany äzırleu barysynda Ekonomikalyq yntymaqtastyq jäne damu ūiymynyŋ (EYDŪ) memlekettık basqaru, bılım beru, jūmyspen qamtu jäne käsıpkerlık salalaryndaǧy genderlık saiasat mäselelerıne qatysty 30 şaqty ūsynymy eskerıldı. Būl – Qazaqstannyŋ EYDŪ jäne Ornyqty damu maqsattary aiasynda qabyldanǧan halyqaralyq mındettemelerdı qoldaitynyn aiǧaqtaityn ūzaq merzımge arnalǧan ırgelı qūjat.
Tūjyrymdamada otbasy institutyn nyǧaitu, otbasylyq qūndylyqtardy, öskeleŋ ūrpaqtyŋ tän saulyǧyna qosa intel­lektualdy jäne ruhani damuyn därıpteu mäselelerıne erekşe män berılgen. Būǧan otbasynyŋ qoǧamnyŋ negızı ekendıgı jäne şyn mänınde sapaly «adami kapital» qalyptastyratyndyǧy sebepşı bolyp otyr. Otbasylyq dästürler qoǧamda biık moraldyq qūndylyqtar men naǧyz ruhanilyqty saqtauǧa septesedı. Olardyŋ özegınde otbasynyŋ, bükıl qoǧamnyŋ berıktıgınıŋ formulasy jatyr. Sondyqtan qazırgı zamanǧy berık otbasyny nyǧaita tüsu – jahandyq syn-qaterlerdı joiudyŋ negızı. Būl, äsırese, Üştaǧandy özgerıster aiasynda jüzege asyrylyp jatqan «Ruhani jaŋǧyru» baǧdarlamasyn oryndau üşın asa maŋyzdy.
Osy maqsatpen Prezident mynadai maŋyzdy şeşımder qabyldady: Otbasy künın belgıleu; jyl saiyn «Mereilı otbasy» ūlttyq konkursyn ötkızu; balalardyŋ qūqyǧyn qorǧau jäne zaŋdy müddelerın qamtamasyz etu üşın Mäjılıs deputaty Zaǧipa Balieva basşylyq etetın Balalar qūqyǧy jönındegı uäkıl institutyn engızu.
Sonymen qatar bala tärbiesınde äkenıŋ bedelın odan ärı arttyru üşın «Äkeler odaǧy» qoǧamdyq bırlestıgı jäne onyŋ 8 öŋırdegı ökıldıgı qūryldy.
Taǧy bır eleulı baǧyt – BŪŪ-daǧy jūmys. Jaqynda Qazaqstan Äielderge qatysty kemsıtuşılıktıŋ barlyq türın joiu jönındegı BŪŪ konvensiiasynyŋ oryndalu barysy turaly kezeŋdık besınşı baiandamany joldaidy. Onda äielderdıŋ ekonomikalyq, äleumettık, azamattyq jäne saiasi qūqyqtaryn qamtamasyz etu salasynda bızdıŋ el 2011-2017 jyldar kezeŋınde qol jetkızgen negızgı nätijeler turaly aqparat körınıs tabady.
Düniejüzılık ekonomikalyq forumnyŋ genderlık alşaqtyq indeksınde Qazaqstan 2017 jyldyŋ qorytyndysy boiynşa 144 el arasynan 52-oryn aldy. Būl rette «äielderdıŋ ekonomikaǧa atsalysuy jäne mümkındıkterı» körsetkışı boiynşa – 30-ynşy, «densaulyq indeksınen» – 36-nşy, «bılım beru deŋgeiınen» 48-ınşı oryn alǧanymyz köŋıl quantady.
Jalpy, sabaqtastyq, pragmatizm, syndarlylyq qaǧidattaryna süienetın Qazaqstandaǧy otbasylyq-demografiialyq saiasat – memlekettık saiasattyŋ maŋyzdy basymdyǧynyŋ bırı, ol qoǧam bırlıgıne, jaŋa jahandyq ahual jaǧdaiynda otbasy institutyn nyǧaituǧa baǧyttalǧan.
Osynau jarqyn jetıstıktıŋ barlyǧyna tek Elbasy Nūrsūltan Äbışūly Nazarbaevtyŋ bızge, eldegı äielder qauymyna degen qamqorlyǧynyŋ arqasynda ǧana qol jetkızu mümkın boldy.
Mıne, 8 nauryz da keldı. Qazaq ejelden «Äiel – üidıŋ qazyǧy» dep bılgen. Bız – äielder, otbasynyŋ şyraǧymyz, memlekettıŋ tıregımız. Sondyqtan qadırlı hanymdar, barşaŋyzǧa zor densau­lyq, baq-bereke jäne mol igılık tıleimın!