6 qazanda 1916 jylǧy ūlt-azattyq köterılıs qaharmandarynyŋ bırı – Keikı (Nūrmaǧanbet) Kökembaiūlynyŋ bas süiegı arada 93 jyl ötkennen keiın elge oraldy. Sol künı Ortalyq kommunikasiialar qyzmetınde ūiymdastyrylǧan brifing barysynda mūny QR Mädeniet jäne sport ministrınıŋ orynbasary Aqtoty Raiymqūlova süiınşıledı.
Osylaişa, osyǧan deiın Sankt-Peterburg qalasyndaǧy Resei ǧylym akademiiasynyŋ Ūly Petr atyndaǧy Antropologiia jäne etnografiia muzeiınde, auyzekı tılde aitqanda, Kunstkamerada saqtalǧan bas süiek Qazaqstan men Resei Ükımet basşylary deŋgeiınde jürgızılgen kelıssözderdıŋ qorytyndysynda elge qaitaryldy.
Qazaqstan jaǧy bas süiek naqty Keikı batyrdykı ekendıgıne köz jetkızdı. Ony elge äkeler aldynda QR Mädeniet jäne sport ministrlıgı janynan jūmys toby qūrylyp, onyŋ qūramyna kırgen ǧalymdar, muzei mamandary, arheologtar, antropologtar tiıstı zertteulerdı jürgızıp, bas süiek Keikınıkı ekenıne kümänı qalmady.
«Bas süiek Keikı batyrdykı ekendıgın zor senımmen aita alamyz. Alaida būǧan tolyq köz jetkızu üşın DNQ saraptamasyn jasauymyz qajet. Qazırgı taŋda şeteldık mamandarmen, atap aitsaq, majar ǧalymdarmen saraptama jürgızu jönınde kelıssözder jasaluda» deidı būl jönınde QR Mädeniet jäne sport ministrınıŋ orynbasary.
Keikı batyrdy 1923 jyly säuır aiynda Jylanşyq boiynyŋ Jalauly degen jerınde qyzyl ükımettıŋ jazalauşy otriady azaptap öltırgen. Jary Aqjan da solardyŋ qolynan qaza tapty. Otriad basşysy batyrdyŋ basyn kesıp alyp, Orynborǧa jöneltken. Al batyrdyŋ denesı sol jerge jerlengen.
Täuelsızdıktıŋ 25 jylynda Qazaqstanda 18 teatr aşyldy. Elımızde qazır 234 muzei bar. Onyŋ basym bölıgı azattyq jyldarynda boi köterdı. 25 jylda 500-ge juyq ūlttyq film tüsırıldı. Olardyŋ 100-den astamy – tolyqmetrajdy filmder. 200-ge tarta film halyqaralyq festivalderdıŋ laureaty atandy.
KEIKI BATYRDYŊ BAS SÜIEGI QAIDA JERLENBEK?
Keikı batyrdyŋ tuystary Qostanai oblysy, Amankeldı audanynyŋ Tasty degen auylynda tūrady. Solardyŋ bırı – Äubäkır aqsaqal közı tırısınde sol auyldyŋ ırgesınen ötetın küre joldyŋ boiynan Keikıge arnap ülken kümbez köterdı. Tübınde atasynyŋ bas süiegı elge oralǧanda, denesımen bırge qaita jerleimın degen maqsatpen. Bıraq ol kündı qariiaǧa köruge jazbapty…
Tiıstı DNQ saraptamasynan soŋ endı batyrdyŋ bas süiegın jerleu mäselesı tuyndaidy. Belgılı aqyn Serık Aqsūŋqarūly, özge qalamgerler de bas süiektı Astanadaǧy Ūlttyq panteonǧa jerleudı ūsynady. Bıraq QR Mädeniet jäne sport ministrlıgınıŋ jospary basqaşa. Olar bas süiektı batyrdyŋ denesımen tabystyrudy oilastyryp qoiypty. Būl jönınde de brifing barysynda osy vedomstvonyŋ vise-ministrı Aqtoty Rahmetollaqyzynyŋ auyzynan estıdık.
Onyŋ aituynşa, Kenesary hannyŋ basyna qatysty mäsele de ministrlıktıŋ qaperınde. «Būl bır künnıŋ jūmysy emes. Osy baǧytta jūmys jürgızetın bolamyz. Onyŋ nätijesı de osyndai bolady degen ümıttemın» dedı vise-ministr.
AIMAQTYQ KÖŞBASŞYǦA AINALDY
Brifingte, sondai-aq Qazaqstan Respublikasy Täuelsızdıgınıŋ 25 jyldyq mereitoiyn toilau barysy turaly da aityldy. Aqtoty Raiymqūlovanyŋ sözınşe, QR Ükımetı bekıtken qaulyǧa säikes respublikalyq jäne halyqaralyq deŋgeide egemendı eldıŋ mereiın asyratyn 221 şarany ötkızu josparlanǧan. Osy künderge deiın de 100-dei şara öttı. Al jyldyŋ soŋyna deiın el deŋgeiınde 120-ǧa juyq jäne aimaqtyq därejede şamamen alǧanda 5 myŋ şarany ūiymdastyru közdelgen.
– Osydan 25 jyl būryn täuelsız Qazaqstan memleketınıŋ qazyǧyn onyŋ Tūŋǧyş Prezidentı – Elbasy Nūrsūltan Nazarbaev öz qolymen qaqqany barşaǧa belgılı. Sodan berı Ūly Dala elı özınıŋ köşbasşysymen bırge bükıl älemge tanylyp, märtebelı memleket retınde moiyndaldy. Bız Täuelsızdıgımızdıŋ arqasynda ırgesı berık, kemel el boldyq. Aldymyzda osy jolǧy mereitoidy joǧary deŋgeide ötkızıp, Täuelsızdıgımızdıŋ 25 jyly ışındegı jetıstıkterımızdı körsetu mındetı tūr. Egemendıgımızdıŋ 25 jyly – tarihymyzdaǧy altyn kezeŋı dep tolyq senımmen aita alamyz. Tarihi ölşemmen alǧanda, būl qysqa kezeŋde Qazaqstan keŋestık respublikalardyŋ qūramynda bolǧan eleusız elden aimaqtyq köşbasşyǧa ainaldy, al Prezidentımız adamzattyŋ jaŋa tarihyn aiqyndauşy, aldyŋǧy qatarly älemdık liderlerdıŋ qataryna qosyldy.
Elımızde bılım, ǧylym, densaulyq, mädeniet, sport salalary airyqşa damu üstınde. Elbasy Täuelsızdıktıŋ 25 jyldyǧyn el bolyp atap ötu mäselesıne erekşe män berıp otyr. Osy oraida Elbasy Jarlyǧymen arnaiy memlekettık komissiia qūrylyp, merekenıŋ tūjyrymdamasy bekıtıldı. Būl tūjyrymdama tüiındı tört negızden tūrady. Ol mereitoiynda filosofiialyq, tarihi, ideialyq, halyqaralyq qūndylyqtar tūrǧysynan qarastyrady. Mereitoidy bükıl halyq bolyp atap ötu şaralary jyl basynan berı oidaǧydai jüzege asyrylyp keledı, – deidı Aqtoty Raiymqūlova.
ASTANADAǦY AIŞYQTY ŞARALAR
Būǧan deiın ötken eldıktı, memlekettılıgımızdı asqaqtatatyn şaralardyŋ basym bölıgı elordada ūiymdastyrylǧanyn aita keteiık. Mäselen, mausym aiynda «Astana-Duatlon-2016» II qalalyq turnirı ötıp, oǧan käsıbi sportşylarmen qatar, äuesqoi sportşylar, jalpy 500-ge juyq adam qatysty.
Al şılde aiynda elorda künı toilanǧany belgılı. Būl merekenıŋ özı Täuelsızdıktıŋ 25 jyldyǧyna arnalǧany halyqtyŋ jadynda. Osy aida «Astana. Otan. Jaŋa qazaqstandyq patriotizm» ūranymen talai şaralardyŋ basy qaiyryldy. Atap aitsaq, «Astana – Otanymyzdyŋ jüregı» respublikalyq aksiiasy, «Ekı apta auylda» jäne «Ata-ana jūmysyndaǧy 10 kün» äleumettık täjıribelerı, «EKSPO-2017-nıŋ jas dostary» jobasy, «Mäŋgılık eldıŋ elordasy», «Astana – eldıgımnıŋ erteŋı» körmelerı, halyq oiyndary festivalı, tennisten Qazaqstan Respublikasy Prezidentınıŋ kubogyna jarys, t.b. şaralar şıldede dürıldep ötkızıldı.
Tamyzda Semei iadrolyq poligonynyŋ jabylǧanyna 25 jyl toldy. Osyǧan bailanysty osy aida ötken barlyq şaralarǧa «Jahandyq bastamalar. Bıtımger Qazaqstan» ortaq taqyryby taŋdalyp, poligon jūmysynyŋ toqtatylǧanyna şirek ǧasyr toluyna orai respublikalyq forum ūiymdastyryldy. Konstitusiia künıne arnalǧan halyqaralyq ǧylymi-täjıribelık konferensiia öttı. Būl aida «Astana EKSPO-2017» poşta markasy şyǧaryldy. «Şekarasyz än» festivalı jūrtty jinady. Hokkeiden Qazaqstan Respublikasy kubogynyŋ jeŋımpazy anyqtaldy. Osy aidaǧy ülken şara retınde elorda törınen Qazaq ūlttyq horeografiia akademiiasynyŋ aşyluyn aituǧa bolady. Onyŋ aşyluyna Elbasymen qatar, alys jäne jaqyn şetel memleketterınen kelgen qūrmettı qonaqtar qatysty.
Artta qalǧan qyrküiek aiyna «Eŋbek. Otbasy. Qūt-bereke» ūrany taŋdalyp, osy aida «Mereilı otbasy» ūlttyq baiqauynyŋ qorytyndysy şyǧaryldy. «Astana Marafon-2016» jarysy ūiymdastyryldy. Oǧan 4,5 myŋnan astam adam qatysyp, būl jarys qala tarihyna eŋ ırı marafon retınde jazyldy.
Täuelsızdık toiynyŋ negızgı şaralary jeltoqsan aiyna qoiyldy. Sol aida Elbasynyŋ qatysuymen saltanatty jiyn men merekelık konsert ötedı. Sondai-aq, «Qazaq elı» körkem filmınıŋ tūsauy kesıledı.
MUZYKANTTARYMYZDY ÄLEM MOIYNDAIDY
Brifingke qatysqan älemge äigılı skripkaşy, Qazaqstannyŋ Eŋbek Erı, Qazaq ūlttyq öner universitetınıŋ rektory Aiman Mūsaqojaeva «Bükıl älem belgılı bır halyqqa onyŋ jetken mädeni jetıstıkterıne qarap baǧa beredı» degen aqiqatty jaŋǧyrtyp, täuelsızdık jyldary ışınde Qazaqstannyŋ ruhaniiat salasynda alǧan biıkterıne toqtaldy. «Qazaqstan Prezidentı Nūrsūltan Nazarbaevtyŋ mädeniettı erekşe qoldauynyŋ arqasynda egemendık kezeŋınde elımızde jas ūrpaqty önerge baulityn qanşa oqu oryndary men teatrlar aşyldy. Qazır ol öz jemısın berude. Qazır Qazaqstan muzykanttary öz önerımen älemdı taŋǧaldyryp jür. Mysaly, tamyz aiynda Berlinde ötken halyqaralyq festivalge qatystyq. Onda Qazaqstannan barǧan Euraziialyq studenttık simfoniialyq orkestrı jastardan qūralǧan üzdık öner ūjymy retınde baǧalandy» degen Aiman Qojabekqyzy özge de köptegen jas änşıler men muzykanttardyŋ alǧan jetıstıkterın atap öttı.
Sonymen qatar, brifingke qatysqan QR Dın ısterı jäne azamattyq qoǧam ministrlıgı Jastar saiasaty departamentı direktorynyŋ mındetın atqaruşy Ǧabidolla Ospanqūlov pen QR Prezidentı janyndaǧy «Qoǧamdyq kelısım» RMM direktory Natalia Kalaşnikova jastar jäne Qazaqstan halqy assambleiasy aiasyndaǧy täuelsızdık mereitoiyna arnalǧan şaralar jönınde baiandady.
Amanǧali QALJANOV
