Jaz ailarynda Nūr-Sūltan men özge de ırı qalalarda «bilet tapşylyǧy» oryn alyp, deldaldar däurenı jüretını, sonau keŋes däuırınen qalǧan vagondardy äle de jamap-jasqap paidalanatynymyz, jük vagondaryn aldymen «qoly ūzyndar» alatyny jasyryn emes.
Jeŋ ūşynan jalǧasqan jemqorlyq temırjol salasyn ainalyp ötpegenı belgılı. Jük jäne jolauşylar tasymalyndaǧy san aluan qyzmetterdıŋ qai qyrynan alsaŋyz da belşeden batqan jemqorlyqtyŋ «jemısın» qarapaiym halyq körudei-aq körıp keldı. Soŋǧy jyldary osy qoǧam «dertımen» küres Qazaqstan temırjolynda qarqyndy jürgızılıp keledı. Onyŋ üstıne biyl sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl mäselelerı jönındegı keŋeste Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev sybailas jemqorlyqpen ymyrasyz küresu memlekettık saiasattaǧy negızgı basymdyqtyŋ bırı ekenın atap ötkenı mälım.
Naǧyz qūqyqtyq memleket qūru üşın barlyq salada jemqorlyqtyŋ tamyryna balta şabu kerek. Alaida onyŋ tamyry tereŋdep ketken ırı kompaniialarda «balyq basynan şırıgenın» jaqynda ekonomist Oljas Qūdaibergenov özınıŋ Facebook jelısındegı paraqşasynda jazyp, eldı şulatty. «QTJ» ŪK» AQ-tyŋ Instant payments kompaniiasymen şartty būzǧany turaly aqparatyn alǧa tartqan ol kompaniianyŋ barlyq äzırlemelerın QTJ balansyna aluy öte ädıl äreket dep baǧalady.
«Sonymen qatar ötkennıŋ qaldyqtaryn, Mamin komandasymen bırge salaǧa ülken ziian keltırgendı jazalaityn kadrlyq özgerıster kerek, sonyŋ saldarynan QTJ 2 trln teŋge qaryzǧa batty. Kompaniiada jappai kadrlyq özgerıster oryn aluy tiıs ekenı tüsınıktı, nätijesınde kelısımşart somasynyŋ 40 paiyzyna jetken şielenıster men sybailas jemqorlyq faktorlary joiylady dep ümıttenemın» deidı ekonomist. Onyŋ aituynşa, QTJ-da sifrlandyru boiynşa kürdelı baǧdarlama bastalady, būl adami faktordy joiady. Kompaniia osy baǧdarlamalardyŋ barlyǧyn ıske asyryp, jemqorlyqty tolyǧymen joisa, onda būl onyŋ rentabeldılıgın arttyrady jäne qaryz aludy toqtatyp, vagon parkın bırtındep jaŋartuǧa mümkındık beredı.
Jemqorlyq derekterınıŋ aldyn alu üşın «Qazaqstan temır joly» ūlttyq kompaniiasynyŋ bazasynda bırneşe jyl būryn «Adal jol» ofisı aşyldy. QR Memlekettık qyzmet ısterı jäne sybailas jemqorlyqqa qarsy ıs-qimyl agenttıgıne tıkelei baǧynatyn ofis öz jūmysyn sol kezde temırjol biletterınıŋ zaŋdy satyluyna qatysty tekseruden bastaǧan. Sonyŋ nätijesınde «alyp-satu» ädısı arqyly jolauşyny biletsız kez kelgen öŋırge jıbere alatyn «kömekşıler» anyqtalyp, zaŋsyz tasymaldauşylar temırjol biletterın naryq baǧasynan 50 paiyz qymbatqa satqany mälım bolǧan edı. Odan berı de bilettı kompaniia saitynan elektrondy satyp alu, «Kütu paraǧy» jüiesın ıske qosu arqyly bilet satu jüiesın deldaldardan tazalauǧa mümkındık tudy. 2019 jyly bilet satu jüiesındegı alyp-sa tar lar men küres üşın engızılgen «Mobius» jüiesı de bilet tapşylyǧyn joiuǧa yqpal ettı. Qanatqaqty jobany engızgende elordadaǧy «Nūrly jol» jäne Qaraǧandy vokzalynyŋ perrondaryna biletsız adamdardyŋ jaqyndauyna şekteu qoiyldy.
«QTJ» ŪK» AQ komplaens-qyzmet jetekşısı İrina Kapanovanyŋ aituynşa, QR Sybailas jemqorlyqqa qarsy zaŋ talaptaryna säikes jäne QR Premer-ministrınıŋ Keŋsesı tapsyrmasyn oryndau üşın kompaniiada qūrylǧan jūmys toby ötken jyly 8 säuır men 28 mamyr aralyǧynda sybailas jemqorlyq täuekelderıne ışkı taldau jürgızgen. Sonda, jemqorlyqqa äkeletın sebepterdı azaitu boiynşa şaralar qabyldanǧanyna qaramastan, kompaniianyŋ normativtık qūqyqtyq aktılerı men ışkı qūjattarynda da, sondai-aq ūiymdastyruşylyq-basqaruşylyq qyzmette de būrynǧyndai sybailas jemqorlyq täuekelderı joǧary deŋgeide ekenı belgılı bolǧan.
Jemqorlyqty tüp tamyrymen joiu üşın adami faktordy joiatyn sifrlandyru jobalarynyŋ maŋyzy zor. Qazaqstan temırjolynda da «Sifrly Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasy aiasynda bırneşe jyl būryn «Sifrly temırjol» baǧdarlamasy jasalǧany mälım
Temırjolda joǧary deŋgeidegı jemqorlyq täuekelderı temırjol qyzmetın körsetude, satyp alu kezınde, personaldy basqaru jäne kelısımşarttardy oryndauda jiı körınıs tabatyny anyqtaldy. Osy jaǧdaidy retteu üşın komplaens-qyzmetı toqsan saiyn jemqorlyq täuekelderın azaitu boiynşa şaralar tiımdılıgın baǧalau jäne oryndau monitoringın jüzege asyrady. Komplaens-qyzmetı men «Adal jol» jobalyq keŋsesınıŋ bırlesken jūmystarynyŋ nätijesınde kompaniia jūmysynda oŋ özgerıster baiqaldy. Mäselen, 2018 jäne 2019 jyldary sybailas jemqorlyq boiynşa säikesınşe 37 jäne 84 zaŋ būzuşylyq tırkelıp, 15 jäne 38 adam qylmystyq jauapkerşılıkke tartylǧan bolsa, 2020-2021 jyldary būl körsetkış bırşama tömendegenı aŋǧaryldy, iaǧni atalǧan būzuşylyqtar 8 jäne 12 faktıge, qylmystyq jauapkerşılık 1 jäne 4 tūlǧaǧa azaiǧan.
Kompaniiada qūpiia aqparattandyru kanaldary, sonyŋ ışınde «şūǧyl jelı» ıske qosylǧan. Solar arqyly jūmysşylar men basqa da tūlǧalar kompaniia qyzmetınıŋ keibır tūstaryna qatysty şaǧymyn bere alady. Sonymen qatar temırjol kölıgındegı jemqorlyq mäselesı boiynşa äleumettık jelıler men BAQ-taǧy jariialanǧan materialdarǧa ūdaiy monitoring jürgızılıp otyrady. Sol sebeptı azamattar men jūmysşylardyŋ jäne zaŋdy tūlǧalardyŋ tarapynan tüsetın bırde-bır ötınım jauapsyz qalmaidy.
Temırjoldaǧy jemqorlyq turaly äŋgıme qozǧalsa, jolserıkterdıŋ jönsızdıgın aitpai ketpeuge bolmaidy. Äsırese, Qazaqstannyŋ batys oblystaryna qatynaityn «Talgo» poiyzdarynyŋ jolserıkterı men bilet baǧasy köŋıl könşıtpeidı.
«Talgo» ispandyq vagondar dep därıptelgenmen, köbıne jolauşylarǧa yŋǧaisyzdyq tuǧyzyp jür. Bilet baǧasy jüretın künı jaqyndaǧan saiyn qymbattyraq bolady. Kassada bilet joq, degenmen vagondarda köbıne bos oryndar artylyp jatady. Jolserıkter ony jol-jönekei özderı saudalaityny jasyryn emes.
Sosyn baratyn jerıne 15 minuttan bır-ekı saǧatqa deiın keşıgıp jetetın kezderı bolady. Al belgılı sebeptermen poiyzdan kalyp qoisaŋyz, biletıŋızdıŋ qūnyn ekı-üş ailap qaitara almaisyz. Eger naqty üŋılsek, osy kemşılıkterdıŋ astarynda jemqorlyq jatqany aidan anyq.
Jemqorlyqty tüp tamyrymen joiu üşın adami faktordy joiatyn sifrlandyru jobalarynyŋ maŋyzy zor. Qazaqstan temırjolynda da «Sifrly Qazaqstan» memlekettık baǧdarlamasy aiasynda bırneşe jyl būryn «Sifrly temırjol» baǧdarlamasy jasalǧany mälım. Būl baǧdarlama kompaniianyŋ jük jäne jolauşylar tasymaly, infraqūrylym jäne kölıktık logistika sekıldı maŋyzdy qyzmet körsetu segmentterıne jaŋa tehnologiialardy engızu men biznes-modeldı sifrlandyrudy qarastyrady.
– Jük vagondaryn basqaru prosesı qaǧazsyz tehnologiiaǧa auystyryldy. Atap aitqanda, kelısımşarttyq jäne kommersiialyq jūmystardy basqarudyŋ avtomattandyrylǧan jüiesı jük jöneltuşıler men jük qabyldap aluşylarǧa qyzmet körsetu boiynşa jūmys sapasy jäne tiımdılıgın arttyruǧa baǧyttalǧan. Sebebı ol tasymaldy josparlau, tasymal qūjattaryn resımdeu, jük tasymaly üşın tölem, elektrondy aldyn ala aqparattandyrudy avtomattandyrudy, şekara maŋy memleketterınıŋ aqparattyq temırjol jüiesındegı özara ıs-qimylyn qarastyrady. Bügıngı taŋda ışkırespublikalyq qatynastaǧy qaǧazsyz tehnologiia boiynşa elektrondy tasymal qūjattaryn resımdeu 100 paiyzdy qūraidy, – deidı İ.Kapanova.
Elordada «QTJ» kompaniiasynyŋ enşıles ūiymy – «KTZ Express» AQ sybailas jemqorlyqqa qarsy küres turaly jiyn ötkızdı. Klientterge Qazaqstan jäne şetel boiynşa jükterdı jetkızuşı multimodaldyq kölık-logistikalyq kompaniiasynyŋ basşysy Nūrlan İgembaev: «Qazırgı taŋda sybailas jemqorlyq – damuşy elder üşın qauıptı saldary köp, älemdık qauymdastyqtyŋ eŋ özektı mäselelerınıŋ bırı. Köbıne kompaniialardyŋ özderı biurokratiialyq jüie men instansiianyŋ joǧary qaǧidattaryn attap ötıp, osyndai ıs-äreketter jasauǧa jūmysşylaryn özderı itermeleidı. Būl jemqorlyqpen küreste anaǧūrlym auqymdy jäne şūǧyl şaralar qabyldauǧa negız boluda» dedı.
Temırjoldyŋ bet-beinesın de, bar abyroiy men ataǧyn da körsetetın salasy – jolauşylar tasymaly qyzmetı. Onyŋ sapaly ärı qauıpsız boluy basty nazarda boluy kerek. Äsırese, keŋes ökımetınen qalǧan eskı vagondardyŋ «bıtpeitın jyry», soŋǧy jyldary bıraz jaŋartylǧanyna qaramastan, ūlttyq tasymaldauşynyŋ qyzmetıne syn bolyp, älı de aitylyp keledı. Byltyr eŋ ūzaq baǧyt – Almaty-Maŋǧystau jäne Nūr-Sūltan-Maŋǧystau baǧdary boiynşa «Talgo» vagondary ıske qosyldy. Söitıp el ışınde Almaty men Maŋǧystau arasynda «esek poiyz» degen atqa ie bolǧan jyljymaly qūramdar tek türın ǧana emes, jyldamdyǧyn da jaŋartty. Degenmen halyq arasynda «vagondar eskı, ışı yssy, jaily emes» dep şaǧymdanatyndar tausylar emes. QR İndustriia jäne infraqūrylymdyq damu ministrlıgınıŋ mälımetınşe, 2025 jylǧa deiın jolauşylar temırjol parkı 600 jaŋa vagonmen tolyǧady. «Jolauşylar tasymaly» AQ parkın jaŋartu jönındegı memlekettık baǧdarlama şeŋberınde jyl saiyn 100 jaŋa vagon satyp alu közdelgen.
