Memlekettık tıldı damytu aiasynda elımızde qyruar jūmystar atqarylyp-aq jatyr. Bıraq, köŋıl marqaitar qimyl-qozǧalys älı baiqalar emes. Bırlı-jarymynda ǧana äreket bar. Onda da şala-şarpy, jürdım-bardym dünie. Keibır qūrǧaq söz, qaǧaz jüzındegı, äsırese, esep beru baiandamalaryn tyŋdasaŋyz ǧoi… Şırkın-ai, qaita-qaita ömır sürgıŋ kelıp ketedı! Ne degen ǧajap sözder?!
Qazaq tılı – älemdegı alty myŋǧa juyq tılderdıŋ ışındegı qoldanu örısı jaǧynan 70-şı, al tıl bailyǧy men körkemdıgı, oramdylyǧy jaǧynan alǧaşqy ondyqtar qataryna engen tıl. Bıraq, bız osy bailyǧymyzdyŋ baiybyna jete almai jürgen siiaqtymyz. Nege deseŋız, mysaldar tolyp jatyr. Äsırese, qoǧamdyq kölıkterdegı keibır konduktorlardyŋ şūbalaŋqy tılı, köşe boiyndaǧy qyzyldy-jasyldy jarnamalar, ashana, meiramhanalardaǧy tek orys tılınde jazylǧan «as mäzırı», mekeme maŋdaişasyndaǧy «mas» bolyp, qisaiyp jatqan ärıpter, Saryarqanyŋ saryşūnaq aiazyna şydamai qūlap, ne bolmasa, ūşty-küilı joǧalǧan sözderdı körgende namysyŋ keledı. Tıptı, jaŋaǧydai jarymjan halge tüsken ärıpterıŋızdıŋ keide türlı maǧynaǧa ainalyp, ūiattan jerge kırgızetın kezı de bolady. Sosyn, ne külerıŋdı, ne jylaryŋdy bılmei tūrǧanyŋ.
Menı tolǧandyryp jürgen bır jait: bızde tılderdı damytumen ainalysatyn arnaiy mekeme, qoǧamdyq ūiymdar men bırlestıkter qūdaiǧa şükır, jeterlık. Köpke küie jaǧudan aulaqpyz, alaida, keide «osy mekemeler qaida qarap otyr eken?» degen kümändı oi tuatyny bar. Olar qoǧamdyq kölıkpen jürmei me, älde, köşege şyqpai ma? Nege joǧarydaǧydai kemşılıkke jol berıp, tılımızdı qorlaǧandardyŋ qatelıkterın közderıne şūqyp tūryp, aiyppūl salmasqa? Nege baqylauǧa alyp, arnaiy reid jürgızılmeidı? Älde tüsken tabystyŋ esebın berıp, jyly keŋsede terlep-tepşıp, şäi ışuden ary asa almaimyz ba? Qandai bolǧan jaǧdaida da bır şara qoldanuymyz kerek qoi! İä, öz tılıŋ üşın qandai qūrmet körsetseŋ de, artyqtyq etpeidı. «Tılge qūrmet – elge qūrmet». Qysqasy, tıl qadırın tüsınetın kez jettı.
Dana NŪRMANOVA,
№15 mektep-liseiı qazaq tılı men ädebietı pänınıŋ mūǧalımı
