Tanym

XV ǧasyrdaǧy Qazaq handyǧy



HV ǧasyrda bügıngı Qazaqstan aumaǧynda Şyŋǧyshan ūrpaq­ta­rynyŋ – Orda, Şiban jäne Toqai-Temır äuletterı arasynda küres jürıp jatty. Joşynyŋ besınşı ūly Şiban ūrpaqtary üşın būl küres neǧūrlym tabys-ty boldy. Şiban äuletınıŋ ökılı Äbılqaiyr 1428 jyly jaŋa saiasi qūrylymnyŋ bileuşısı bolyp jariialandy, būl memleket tarihi ädebiette handyqtyŋ negızın saluşynyŋ esımımen «Äbılqaiyr handyǧy» nemese «Köşpelı özbekter memleketı» degen atau aldy. 1459 jyly Äbılqaiyrmen bolǧan köpjylǧy küresten keiın, Joşy hannyŋ ülken ūly Orda Ejennıŋ ūrpaqtary, Orys hannyŋ nemerelerı, Kerei men Jänıbek qol astyndaǧy taipalarmen Jetısu jerıne köşıp kettı. Olar 1465-1466 jyldar şamasynda Qazaq handyǧyn qūrdy. 1468 jyly qarsylastarynyŋ küşeiıp ketuınen qoryqqan Äbılqaiyr han qazaq handaryna qarsy joryqqa şyqty, alaida, jolda auyryp, qaitys boldy. Ol ömırden ötkennen keiın Äbılqaiyr handyǧy qūlady. Būl jaǧdai 1469-70 jyldary qazaq handarynyŋ Şyǧys Deştı Qypşaq jerıne qaita oraluyna mümkınşılık berdı. Būl jerde olarǧa qarsylyq ūiymdastyru Äbılqaiyrdyŋ nemeresı Mūhammed Şeibanidyŋ ǧana qolynan keldı. Qazaq handarynyŋ onymen küresı alma-kezek nätijemen HV ǧasyrdyŋ soŋyna deiın sozyldy. Özbek taipalarynyŋ bır bölıgın basqarǧan Şiban ūrpaqtary Mūhammed Şeibani basşylyǧymen HVI ǧasyrdyŋ basynda Qazaqstan aumaǧynan Orta Aziiaǧa kettı, onda olar Ämır Temırdıŋ ūrpaqtaryn talqandap, jaŋa memleket qūrdy.




Taǧyda

admin

«Astana aqşamy» gazetı

Ūqsas jaŋalyqtar

Pıkır üsteu

Back to top button