Ūlttyq qūryltaidyŋ üşınşı otyrysy tek mūnaiǧa ǧana bai emes, tarihi tamyry tereŋ ölke – Atyrauda ötuınıŋ maŋyzy zor. Älem tarihynda oiyp oryn alǧan Altyn Ordanyŋ astanasy – Saraişyq qalasynda ataqty handarymyz ordasyn tıkken. Dünienıŋ tört būryşyna örkeniettıŋ jıbın tartqan kielı meken.
Ärine, Ramazan aiy, jyl basy – Nauryz merekesımen tūspa-tūs kelgen Ūlttyq qūryltaidyŋ Atyraudaǧy alqaly jiynyndaǧy äŋgıme de kesek-kesek, qozǧalǧan mäseleler de kelelı boldy. Ūlttyŋ jaŋa sapasyn qalyptastyratyn qūndylyqtar tızbesı aiqyndaldy. Prezident eŋ aldymen eldıgımızdıŋ dıŋgegı – halyqtyŋ bereke-bırlıgın saqtaudyŋ maŋyzyna toqtaldy. Yntymaǧy jarasqan, ortaq maqsatqa ūiysqan ūlt eşqaşan ūtylmaidy, eşteŋeden qūr qalmaidy. Būl ıste ziialy qauym airyqşa röl atqarady. Äsırese elge sözı ötetın aǧa buynnyŋ orny bölek. Olar – qazaqtyŋ qaimaǧy, ūlttyŋ maqtanyşy.
Memleket basşysy: «Öspeitın eldıŋ balasy önbeitın daudy quady» dep beker aitpaǧan. Ötken ıs öttı, endı ony eşkım özgerte almaidy. Uaqyt eŋ ädıl töreşı ekenın ūmytpaiyq» dep halyqqa bıtpeitın dau men aiqaidan görı, myzǧymas yntymaq pen bırlık kerek ekenın qadap aitty. Halyqtyŋ sözı men ısı bır jerden şyǧuy kerektıgın tılge tiek ettı. Arbanyŋ aldyŋǧy aiaǧy qaida jürse, artqy aiaǧy da sonda jüredı demekşı, būl rette aǧa buyn qadamyna saq boluy tiıs. Qasym-Jomart Toqaev jeke müddesınen el müddesın joǧary qoiǧan dep Äbış Kekılbaiūlyn atap öttı. Ūlttyq qūryltai müşesı, QR Eŋbek Erı Iliia Jaqanov ta memleketşıl ärı ziialy qauymnyŋ ışındegı bedeldı azamat ekenın aita otyryp, el men qoǧam bolyp osyndai kemeŋger tūlǧalardy qūrmettep, olardyŋ ömırın därıpteu kerektıgın aitty.
Memlekettık tıl turaly: «Eşkımdı mäjbürlemei, kündelıktı ömırdegı qajettılıktı arttyru arqyly tılımızdıŋ tūǧyryn nyǧaita beremız. Memlekettık tılge qatysty qūr sözden eşteŋe şyqpaidy. Eŋ bastysy, naqty ıs boluy kerek» dedı Prezident. İä, elımız zaiyrlylyqty alǧa qoiyp otyrǧan soŋ, eşkımnıŋ qūqyǧyn taptai almaimyz. Prezident aitqandai, sözden ıske köşetın uaqyt jettı. Prezident «Qazaq tılı qoǧamy» turaly atap öttı. Esterıŋızde bolsa, Memleket basşysy Qasym-Jomart Toqaev osy qorǧa özı qoldau retınde jeke şotynan aqşa audarǧan bolatyn. Ekonomikany damytuda kreativtı industriianyŋ rölı maŋyzdy. Qazaq tılın damytu üşın HHI ǧasyrdyŋ jaŋa tetıkterın oŋtaily qoldanǧan dūrys.
Kıtaphana – memlekettıŋ, ūlttyŋ negızgı jady. Elımız üşın qūndy tarihi derekter men materialdardyŋ denı kıtaphanada saqtalady. Sondyqtan kıtaphana ısın damytuǧa bei-jai qarauǧa bolmaidy. Prezident tapsyrmasymen jaqyn arada täulık boiy jūmys ısteitın kıtaphana aşylady. Būl degenımız – ızdenemın, oqimyn, bılemın degen jastarǧa ülken mümkındık.
Jaŋa mümkındık. Byltyr Qazaqstan IýNESKO-nyŋ Düniejüzılık mūralar komitetıne müşe bolyp sailandy. Mūndai mümkındıktı ūtymdy paidalanuymyz kerek. Altynemel jäne Barsakelmes IýNESKO mūralary tızımıne endı. Ruhani maŋyzy bar jūmysty jalǧastyru qajet. Būl jerdegı jaŋa mümkındıktıŋ basty mūrasy – jerasty meşıtterı. Batys aimaqta osyndai 20-dan astam meşıt bar. Nysandar bır-bırınen özgeşe. Mūnyŋ özı elımızdıŋ ruhani keŋıstıgınde erekşe dästürler bolǧanyn jäne tamyry tereŋde jatqanyn körsetedı.
Ūlystyŋ ūly künın bükıl el bolyp jaŋaşa atap ötemız. Jaqynda osyǧan bailanysty arnaiy tūjyrymdama qabyldandy. Mındetımız – äz-Nauryzdyŋ märtebesın köterıp, mazmūnyn baiyta tüsu. Mysaly, Körısu künınen bastalatyn meiram kezınde är künnıŋ öz atauy bolady. Sonyŋ bırı – Ūlttyq kiım künı. Basqa jūrt qazaqty kiımınen tanityn boluy kerek.
«Elımızde qyz alyp qaşudy ūlttyq dästür sanap, el ışınde därıptegısı keletınder bar. Būl – müldem aqtauǧa bolmaityn zaŋsyzdyq, qaraŋǧylyq, tıptı, masqara tırlık. Örkeniettı qoǧamda är azamattyŋ abyroiy, qūqyǧy jäne bostandyǧy baǧa jetpes qūndylyq boluy kerek. «Dästürdıŋ ozyǧy bar, tozyǧy bar». Ata jolyn saqtaimyz desek, ǧasyrlar boiy babalarymyz ūstanǧan asyl dınımızdı saqtaiyq.
Ūlttyq bıregeilıgımız memlekettık rämızderde aiqyn körınıs tapqan. Men byltyr aimaqtardyŋ nyşanyn, iaǧni simvolikasyn jüielep, bıryŋǧai standartqa keltıru qajettıgın aittym. Eltaŋbamyzǧa qatysty syni pıkırler aitylyp qalady. Ony keŋes zamanyndaǧy gerbke ūqsatyp jatady. Tym eklektikalyq, kürdelı deidı. Mūndai oidy el ısıne bei-jai qaramaityn belsendı azamattar ǧana emes, mamandar da aityp jür. Oryndy paiymdar eskerusız qalmauy kerek.
Bız naşaqorlyqqa jäne esırtkı biznesıne qarsy küresu üşın keşendı jospar qabyldadyq. Ükımet ludomaniiamen küreske qatysty däl sondai jospar qabyldauy kerek. Bız jastardyŋ qūmar oiynǧa salynyp, arzan tabysqa ūmtyluyna jol bermeuımız kerek. Adal eŋbekpen tapqan tabys qana berekelı bolady».
Memleket basşysy ysyrapşyldyq mäselesıne de toqtaldy. Elımızde ünemşıldık dästürınıŋ joǧy da tüitkıl. Sudy ünemdeu – Qazaqstan üşın asa maŋyzdy mäsele. Qoǧamǧa qauıptı keseldermen küresuge ziialy qauym, būqaralyq aqparat qūraldary, ükımettık emes ūiymdar – barlyǧy bır kısıdei jūmyluy kerek.
Ükımettıŋ tūraqty nazaryn talap etetın taǧy bır mäsele – biudjettı ünemdeu. Qazır biudjettıŋ kırısı men şyǧysy qarastyryluda, būl jerde qarjyny ysyrap etuge bolmaidy, būl anyq. Memlekettık organdardyŋ biudjetı tekserılıp, qataŋ baqylauda boluy kerek. Aqşany tek eŋ tiımdı, asa qajettı jobalardy jüzege asyruǧa jäne eŋ özektı mäselelerdı şeşuge jūmsau qajet.
Ūlttyq burjuaziia turaly. Bız käsıpkerlıktı damytuǧa jäne elımızdıŋ aşyq, naryqtyq ekonomikanyŋ maŋyzdy öŋırlık poliusı retınde däiektı türde ornyǧuyna erekşe köŋıl bölemız. Būl rette basty röldı ūlttyq burjuaziiany ornyqtyruǧa şaqyramyz. Menıŋşe, burjuaziia etnikalyq tegı boiynşa emes, onyŋ ökılderınıŋ azamattyq sanasynyŋ därejesı boiynşa ūlttyq deŋgeige köterıledı. Bızge qoǧam aldyndaǧy jauapkerşılıgın sezınetın, eldıŋ damuyna eleulı üles qosatyn ūlttyq burjuaziia kerek.
Prezident: «Şyn mänınde, mūndai alqaly jiyndardy aimaqtarda ötkızudıŋ män-maŋyzy zor. Sol arqyly oblystardyŋ damuyna tyŋ serpın beremız. Osy ürdıs aldaǧy uaqytta da jalǧasyn tabady. Äigılı Qasym han – Saraişyqta, Abylai han Burabaida ordasyn tıkkenı belgılı. Esıldıŋ boiynda – Kenesary han memlekettıgımızdı saqtap qalu üşın talai joryqqa şyqqan. Būl aimaq töl şejıremızde airyqşa oryn alady» dedı. Olai bolsa Memleket basşysynyŋ Ūlttyq qūryltaidyŋ törtınşı otyrysyn Kökşetauda ötkızu jönındegı ūsynysyn köpşılık ülken qoşemetpen qabyl aldy.
Bibıgül JEKSENBAI,
Senat deputaty, Ūlttyq qūryltai töraǧasynyŋ orynbasary
