Köru – keremet sezım. Bız ainalamyzdy eŋ aldymen köru arqyly tanimyz. Alaida kündelıktı küibıŋde köru müşemızge qanşalyqty kütım jasaimyz? Būl jönınde «Apattar medisinasynyŋ temırjol gospitaldary» AQ – «Ortalyq jol auruhanasy» filialy direktorynyŋ emdeu sapasyn baqylau boiynşa orynbasary, atalmyş auruhananyŋ köz mikrohirurgiiasy bölımşesınıŋ meŋgeruşısı, medisina ǧylymdarynyŋ kandidaty, köz därıgerı Quat Manabaev aityp beredı.
ARMANY ADASTYRMAǦAN AZAMAT
– Quat Uälihanūly, aldymen özıŋız turaly aityp berseŋız. Osy salaǧa qalai keldıŋız?
– Därıger boludy bala kezımnen armandadym. Tuyp-ösken jerım – Jambyl oblysynyŋ oŋtüstık-şyǧys bölıgındegı Qordai audany Almatydan 200 şaqyrym qaşyqtyqta, al Bışkekten 20-aq şaqyrym qaşyqtyqta ornalasqandyqtan, Bışkek qalasyndaǧy medisinalyq akademiiasynda oqydym. Bakalavrdy aiaqtaǧan soŋ ekı jyl internaturada, üş jyl aspiranturada, qysqasy, 10 jyldai Bışkekte oqyp, eŋbek jolymdy da sol qalada bastadym. Al 2006 jyly Astanaǧa köşıp kelıp, osy auruhanaǧa jūmysqa ornalastym.
– Ortalyq jol auruhanasynda köz mikrohirurgiiasy bölımşesı qaşan aşyldy?
– 2010 jyly aşyldy. Bölımşede 25 tösektık oryn bar. Bıraq kelıp tüsetınder sany köp bolǧandyqtan, mūnda 35-40 nauqasqa deiın jatqyzylady. 5 därıger, 12 medbike, 13 sanitar jūmys ısteidı. Jalpy 215 oryndy, hirurgiia, neirohirurgiia, urologiia, terapiia, pulmanologiia, nevrologiia jäne travmatologiia syndy bölımşelerı bar auruhanada 400-den astam maman eŋbek etedı.
KÖZ AURUYNA ŞALDYQPAUDYŊ JOLDARY QANDAI?
– Quat Uälihanūly, qazırgı zamanda közınıŋ köruı naşarlaǧan adamdar qatary artyp kele jatqany alaŋdatady. Oftalmologiia salasynda jiyrma jyldan astam uaqyt boiy jūmys ısteitın täjıribelı maman retınde köz janaryn kütudıŋ joldary men onyŋ syrqatyn aldyn alu jönınde aityp berseŋız?
– Qazırgı taŋda köpşılık qauym kompiuter men telefon ekranyna, teledidarǧa bala kezden telmıre köp qaraidy. Olardyŋ köbısı därıgerge tek kämelettık jasqa tolǧannan soŋ ǧana qaralyp jatady. Sonyŋ saldarynan közderın būrynǧy qalpyna keltıru qiynǧa soǧady. Jalpy, köz auruynan saqtanu üşın jastaiyŋnan janardy kütu kerek. Ata-analar balalaryna kompiuter men telefondy mölşerlengen uaqyttan tys paidalanuǧa şekteu qoiulary qajet. Mysaly, būl qūraldardy künıne 40 minuttan artyq paidalanuǧa bolmaidy. Eger balalar tym köp paidalanǧan jaǧdaida, tıptı, olardyŋ köru qabıletterı damymai qaluy da yqtimal. Jalpy, barlyq jastaǧy adamdar ünemı köz därıgerlerıne qaralyp, tekserısten ötıp tūrǧandary jön. Köbınese eresek adamdardyŋ köz aurulary 40 jastan asqannan soŋ bastalady. Künı boiy kompiutermen jūmys ısteitın adamdar mındettı türde jarty saǧat nemese 40 minut saiyn üzılıs jasap, köz auruyna şaldyqpas üşın bır sät közdı tynyqtyryp alu qajet.
LEBIZ
Mihail NİKİTİN, Astana tūrǧyny:
– Menıŋ jasym – 64-te. Közdı kütpegennıŋ kesırı me, oŋ jaq közım ekı jyl būryn körmei qalǧan bolatyn. Biyl qyrküiektıŋ basynda sol jaq közımnıŋ de köruı tıpten naşarlap qaldy. Sodan aldyŋǧy künı emhananyŋ joldamasymen osy Ortalyq jol auruhanasynyŋ köz mikrohirurgiiasy bölımşesıne kelıp tüstım. Şynymdy aitsam, közım köre me, joq pa degen qorqynyş jüregımde tūrdy. Bıraq şegınerge jol joq, operasiiaǧa kelısımımdı berdım. Künı keşe közıme ota jasaldy. Erteŋınde közımdegı taŋǧyşty qorqa-qorqa şeştım. Közımdı aşuǧa da qoryqtym… Aqyryn, aşsam… ainalam jarqyrap qoia berdı. Mūndai quanbaspyn.
Būryn bıreudıŋ süieuınsız bır adym da jüre almaitynmyn. Al otadan keiın dälızde öz betımşe jüruge mümkındık aldym. Tıptı sene alar emespın. Jaryq dünienı köru – ömırdegı eŋ keremet sezım ekenın men siiaqtylar ǧana bıler. Sondyqtan köz janarlaryŋyzdy kütıp,
aialap jürıŋızder degım keledı.
KÖZ MİKROHİRURGİIаSY HİRURGİIаNYŊ KÜRDELI SALASY
– Köz – näzık müşe. Köz janaryna jasalatyn operasiialar da kürdelı sanalatyny sondyqtan. Al qazır osy salaǧa jaŋadan engızılgen zamanaui tehnologiialardyŋ arqasynda otalardyŋ köbı lazerlık ädısterge köşken dep estıdık…
– Jalpy bızdıŋ köz mikrohirurgiiasy bölımşesıne nauqastar ärtürlı jaraqatpen tüsıp jatady. Mysaly, soqqy alyp keletınder de bolady, sol siiaqty közın şel basqan aurular da köp ūşyrasady. Emdeu uaqyty būryn 10-15 künge sozylsa, bügıngı taŋda nebary 2-3 kün ǧana. Sebebı, qazırgı kezde otalar soŋǧy ülgıdegı ärı sirek kezdesetın, zamanaui medisinalyq qūral-jabdyqtarmen jasalady. Künıne 15-20 ota jasasaq, jylyna 1500-2000 ota josparlanady. Sonyŋ ışınde jüike tını – közdıŋ ışkı tor qabyǧy öte sezımtal bolǧandyqtan ärı mimen tıkelei bailanysyp tūratyndyqtan, būǧan ota jasau öte qiynǧa soǧady. Qazaqstanda közdıŋ ışkı tor qabyǧyna otany sanauly auruhanalarda ǧana jasaidy. Sol sanaulylar ışınde bızdıŋ auruhanada da bar. Ärine, būǧan tek zamanaui qūrylǧylardyŋ arqasynda ǧana qol jetkızdık. Zamanaui qūral-jabdyqsyz ota jasau mümkın emes. Osyndai otalardyŋ arqasynda közdıŋ köru qabıletın qalypqa keltıremız. Közdıŋ mikrohirurgiiasy, özıŋız aitqandai, hirurgiialardyŋ ışındegı kürdelısı. Öitkenı bızder otany mikroskoptarmen jasaimyz. Mäselen, közdıŋ lazerlık kemşılıgın tüzetu otasyn 5-10 minut, közdı şel basqan bolsa, onda ol otany 15 minut uaqytta jasaimyz. Al keibır auyr otalarǧa 2-3 saǧatqa deiın uaqyt jūmsalady.
OTA OŊYNAN BOLSA, QŪLŞYNYS TA ARTADY
– Ota jasau sätındegı köŋıl-küiıŋız turaly da aita ketseŋız?
– Därıger ärdaiym özınıŋ eŋbek nätijesımen quanuy kerek. Köz därıgerı üşın otadan keiın nauqastyŋ janarynyŋ körıp ketuı öte maŋyzdy. Eger jaryq dünienı mülde körmei qalǧan adam otadan keiın körıp ketse, ärı qarai jūmys ısteuge degen qūlşynysymyzdy eselep jıberedı. Mysaly, keşe 10 adamǧa ota jasadym. Sonyŋ bırı ekı saǧatqa sozylǧan auyr ota boldy. Mihail Nikitin esımdı nauqastyŋ közı körmei qalypty. Alaida auyr otadan keiın bügın onyŋ janarynyŋ köre bastaǧanyn estıgende, keşegı şarşap-şaldyqqanymyz, uaiymdaǧanymyz bärı ūmyt qaldy. Bıreuge quanyş syilau – ülken baqyt. Äsırese, jany qinalyp auyryp jürgen adamdardyŋ quanyşyn körgende «bekerge jürgen joq ekenbız» dep, özımızdıŋ mamandyǧymyzǧa degen qūrmetımız artatynyn nesın jasyraiyn?!
– Äŋgımeŋızge rahmet. Eŋbekterıŋızge tabys tıleimız.
Nūrdäulet KÄKIŞEV
